Opwaartsche Wegen. Jaargang 6

[p. 35]

Een bundel christelike poëzie¹⁾
door J. van Ham.

Anthonie Donker in De Stem maakte zich in zijn recensie van Smit's Feesten van het jaar ongerust, dat deze jonge dichter, in wie hij een belofte van grote Christelike kunst zag, door het Christelik publiek en door de Christelike pers zo over het paard zou getild worden, dat hij zou menen, dat hij er al was, waardoor hij allicht in zijn groei zou worden gestuit.

Een dergelike veronderstelling berust op een zeer gebrekkige kennis van de mentaliteit van ons christelik lezend publiek. Mensen van enige literaire betekenis in onze kring, zijn bij ons nooit populair geweest. Verering, waardering, zelfs kennis van wat Gossaert, Jacq. v.d. Waals, de Mérode schreven, treffen we slechts bij uitzondering aan. En onze vele recensenten? Ze prijzen heel vriendelik en goedmoedig, dikwijls zelfs in overtreffende trap, maar als men dan ziet, wie zo al onder een gelijk oordeel worden getroffen, is er voor mensen van enige betekenis onder ons geen reden, om zich bizonder verwend te achten. Bovendien, welk echt kunstenaar acht zich gevleid met een clicheeloftuiting? Haspels, Schrijver, Wilma hebben ondervonden dat literaire verdienste in onze kringen niet vlug wordt herkend en zeker niet overmatig wordt gewaardeerd.

Een deel van onze Chr. kritici ziet wel angstvallig uit naar alle schoonheid die zich bij ons wil komen openbaren, maar bezit genoeg Hollandse nuchterheid om een beginnend auteur niet dadelik een genie te noemen, al zal allicht in onze toon de blijheid meetrillen, als hij een van de onzen is.

Een dergelik beginnend auteur is de heer Eekhout. We plaatsten van hem in de 4de en de 5de jaargang enige gedichten. En nu ligt zijn eerste bundel voor ons.

In veel opzichten verschilt zijn werk van dat van Smit. In Smit's werk is geen aarzeling, hij vond dadelik zijn weg en was technies spoedig volwassen. Van De open deur tot Feesten van 't jaar is al zijn werk ongeveer op de zelfde hoogte, zelfs in vrij gelijke stemming geschreven. Dat gaf een indruk van een rustig, zelf-

1) Louteringen door Jan H. Eekhout, G.W. den Boer, Middelburg 1927.

[p. 36]

bewust dichterschap, maar tegelijk was er in die gelijkmatigheid een gevaar van monotonie.

Eekhout geeft in Louteringen duidelik bewijs van tastend zoeken, en niet altijd vinden. Hij staat open voor allerlei invloeden.

Daardoor mist zijn bundel de eenheid van Smit's werk. Maar daardoor geeft hij ook plotseling verrassingen, want er is ook in Eekhout belofte, en zo nu en dan meer dan belofte. Tussen veel zwakke verzen treffen we uitstekende aan als b.v. het 2de couplet van Advent:

Wij dolen tastend door den nacht

Ons monden kennen slechts één klacht.

Waar is de stal?.... Waar blinkt de ster?....

Heer! wij vergaan....! Gij waart zoo ver....!

Reeds naakt daarginds Doods felle zeis -.

Kyrie eleis -.

Of

als hij bij Het Zwin een visioen van het verleden ziet,

een bonte vloot galjoenen,

Die, zon ter zeilen, koers op 't macht'ge Vlaanderen koos

Doch plots: Weer strekt voor 't oog het Zwin zich lijk vergeten....,
Een vlijme meeuwekreet heeft 't beeld uiteengereten -
En - honderd schelden 't àl voor niets en nutteloos.

Bezwaar tegen zijn poëzie is. dat ze niet altijd geheel is vrij te pleiten van enige affektatie. Ook is er zo nu en dan een zekere deftige rethoriek, die deze indruk versterkt. Deze gekunsteldheid drijft hem er zelfs een enkele maal toe om een Middeleeuws ‘Gheestelic liet’ te gaan schrijven, dat, op zichzelf niet kwaad geslaagd, toch nooit meer dan een technies grapje kan zijn. Misschien is dat ook gevolg van zijn zoeken naar een eigen vorm, zoals hij ook verzen à la Alice Nahon dicht - die hij trouwens in een goed vers Aan Alice Nahon regelrecht toespreekt. Het best van de onder haar invloed staande gedichten lijkt mij klein Gebed, dat wij in de vorige jaargang opnamen. Zo schrijft hij ook in het vrije vers van Wies Moens en met diens beeldspraak:

Christus

Uw handen zijn simpel als duive vlerken

bleeke vrouwemonden zoenden het bloed van Uw wonden

mannenharten vol derenis

vingen Uw smartschrei,

in kinderoogen

Uw teeken zich grifte

[p. 37]

 

O Heer, hoe thans

 

de zoete vlam van Uw naaktheid

 

blank bloeit over het outer der aarde!

En er komen meer namen van moderne dichters omhoog bij het doorbladeren van het bundeltje. En toch is er zoveel goeds in deze gedichten, dat we met aandrang de kennismaking durven aanbevelen. Men zal meermalen teleurgesteld zijn, want er zijn betrekkelik maar weinig gave gedichten in, vele hebben een zwakke stee, maar men zal herhaaldelik een dichter herkennen.

Het is jammer te moeten erkennen, dat de gedichten die bijeengegroept zijn onder het hoofd Christus, met uitzondering van Advent niet tot de besten uit de bundel behoren. Gelukkig zijn dit niet de enige geestelike liederen uit de bundel. Aan allen, Aanwezigheid, Meditatie, Klein Gebed b.v. uit de ‘Louteringen’ zijn een vergoeding.

Nee, er is genoeg in dit boekje om deze Zeeuws-Vlaamse zanger geluk te wensen met dit begin, zonder bang te zijn, dat een koor van Christelike recensenten nem tot hoogmoed zal verdwazen. Maar een minder zwervend zoeken, meer zichzelf zijn, zal voor sterker voltooiïng van zijn verzen gezond zijn.