Opwaartsche Wegen. Jaargang 5

[p. 345]

De gemeenschap
door Van Kempen.

Laat mij u dezen nacht beschrijven. Er is mij toegeworpen de gemeenschap, waarop ik meen recht te hebben.

Toen de vrouw in het sanatorium werd opgenomen, was ik hulpverpleegster op de afdeeling, waar haar een plaats werd gewezen. En toen ze was gebracht naar ‘nummer achttien’, het sterfkamertje, had ik juist den nachtdienst. Ik heb haar uitgeleid.

....Hoewel wij ons leven trachten te richten naar de beginselen van Christus, heerschen in het rijk van den geest: macht en vernieling. De zwakke, onzekere leeft bij de gratie van den sterke. Wij weten, dat de vrees voor den beste ons drijft - ze houdt ons leelijk ook. Is ze niet onze vlam en domper tegelijk? Deze wet van de maatschappij nu, de bedreiging die de zwakkere in den vrije ziet, bepaalde het begin van onze verhouding.

In geen mensch is ooit zoo de ontkenning belichaamd geweest van de beginselen, die ik werkelijk-maak, als in deze zieke vrouw. Ze leefde in den kluister van een niet geheel zuivere traditie, en ik weet dat mijn vrijheid door haar gehaat is. Wanneer ik met de hand het sputumglas op haar tafel zette, voelde ik er den afschuw van haar blik over als een gele adem. O, de uren die ik gestreden heb, om het heimwee naar God - de eenige vlam die ik in dezen kerker wensch brandende te houden - in mij levend te houden onder deze helsche afgunst!

Luister nu naar het verhaal van de wijze waarop deze ziel, weinig etmalen voor haar heengaan, zich prijs gaf, en zoo overwon.

Het was winter, maar het weer was zoo zacht, dat het raam open kon, achter het gordijn. Dat bewoog nu en dan, als een tochtje binnengleed. Het was zoo stil, zoo stil. Ik waakte bij de zieke en wende voor, te lezen. En op een oogenblik, dat ik opzie, merk ik dat de zieke vrouw naar me kijkt. Met een ingehouden belangstelling, zoo diep dat ik er bijna van schrik. Hoe lang ze me zoo al had aangezien? En ik voelde: de nadering van den dood heeft deze mensch open gemaakt.

[p. 346]

Ze keek voor zich, toen mijn blik de hare raakte, langzaam, niet gehinderd sloeg ze de oogen naar het dek, en verschikte een plooi met haar hand.

- ‘Zeg me nu, wat geloof jij.’ Ze zegt die paar woorden plots zoo dringend, alsof ze een muur tusschen ons wegschuiven. Ze zetten allen strijd-zonder-een-woord, van voordien aan den kant. En tegelijk geven ze dien strijd reden. Ik kan er niet op ingaan of ik erken die. Ik erken haar onwil. Haar wrevel tegen mij. Ze eischen ook dat ik die begrijp..... O, ik begrijp. Ze vraagt hulp - en gaat rechtop naast me staan. Een vijand die ik verslagen heb; die wetens met bezopen onwaardige wapens heeft gevochten; en die haar tuig wegwerpt, mijn hulp vraagt, en zich toch niet verlaagt.

Maar ik geef niet direct voet. Wat wandelen wij langzaam achter de waarheid aan.

‘- Waarom vraag je dit.’ We zeggen beide: je - dat is de waarheid tusschen ons; die onze woorden waarmee wij ons nog verweren, zal omwerpen.

- Wanneer jij zegt, dat.... dat 't niet waar is, dan geloof ik 't ook niet meer.

- Dat wat niet waar is.

- Wat ze daarginds zeggen, van het eeuwige leven. Met ‘daarginds’ bedoelt ze de kerk. Welk een ontzaglijke omkeer in deze vrouw, die een leven lang haar kerk tot steun en niet te betwijfelen vastheid in haar leven gehad heeft. Wanneer ik een oogenblik maar voldoening toelaat, en trots, dat ik, ik, deze ziel zóó na voor 't eind van haar baan tot inkeer heb gebracht, dan,.... ja.... Dan zal al mijn werk om haar vergeefsch zijn; zonder spoor zal ze terugvallen in haar onzuiverheid. Is het heel zeker van belang dat ze voor haar dood zuiver komt te staan? Een oogenblik weifel ik. Ik heb gezien hoe een mensch - in een oogenblik - de valsche weermiddelen die een valsch leven hem in de handen gaf, afleggen kan; en even zeker voel ik, hoe ze die weer opnemen zal, als ik niet meer in mij geloof.... O God, de last van al uw onmondigen.

Maar dan voel ik als een koele golf over mijn bonzend hoofd de vrede van mijn eigen wezen. Hebben mijn woorden deze vrouw tot inkeer gebracht, is dit mijn opzet geweest, of is het de Waarheid geweest, die door mij heen, ik onwillens, deze mensch heeft bevochten?

‘Ik heb je zoo lief’ stamel ik.

En murmelend, maar zoo ernstig, dat ik schrik van den stroom van macht achter deze woorden - o je gezicht - murmelt ze: ‘Ik heb je lief.’

‘Je hebt altijd, al den tijd geloofd, dat God je niet voor niets hier liet zijn. We hebben de liefde naar God immers altijd onder ons geweten’, zeg ik.

De wanden zijn wit. Voor het open raam spant de nacht haar fluweelen gordijn. Over de kap van de lamp hangt een pompadoer kleedje. Wat is dit mooi: kleur.

‘Ik’, zegt de zieke, na een peinzen en plechtig, ‘ik, ben altijd jij geweest.’

Hoe beef ik onder de waardij van dit geschenk. Ik denk: ja. Er is geen verschil. Wij zijn zusters.... ach, een naam. Menschen. Menschen. Alle afstand is ongeloof.

[p. 347]

De verlammende stoflijkheid van het masker,: oogen, een neus, de mond, waarbij het ons eigen tekort is geweest, dat teleurgesteld het wonder miste - het heeft steeds deemoedig God gedroomd.

....En eensklaps ben ik mij bewust, dat niet meer ik vóórga, maar dat deze vrouw voor mij aan denkt. Ik zocht even naar het nieuwe in de kamer, en vind het.

Reeds antwoordt ze zichzelf:

‘De lièfde - vergaat niet’, weet ze: nu gelooft ze het eeuwige leven. Ze zegt het woord zoo vroom: praat ze God na.

Als een die zijn besluit heeft genomen, zegt ze het. Ik herinner mij haar vraag: wat geloof jij, van het ‘eeuwige leven.’ En ik verwonder mij over de verbluffende zekerheid van haar verstand, nu haar intuïtie is vrijgemaakt. En ik glimlach; ik heb dit immers altijd geweten: er schuilt in het aangetaste vleesch van deze vrouw aan spanning - deze stuw van de intuïtie en de denkkracht - genoeg, voor dezen geestesbloei. Heb ik geleid of ging deze vrouw voor?

Wie in de liefde gelooft, gelooft in ons eeuwig leven. Ja.