Opwaartsche Wegen. Jaargang 3

[p. 260]

De Eenzame
door
Diet Kramer.

Iederen avond als de late zonnestralen in een zijwaartsche en schuchtere streeling, tegen het serre-raam kwamen op geschoven, en dwars door de blaren der kastanjeboomen heen, heel de linkerzij van het villatje zetten in een gewirrel en gewarrel van steeds wisselende zonnevlekjes, knerpten zacht de openslaande deuren en rustig kwam de heel oude man op het terras en keek....

Hij keek naar de groene velden onder de fletse, blauwe avondlucht, en naar het geruchtloos gedoe van enkele late werkers op het land.

Hij keek naar het eenzame vee, saamgeschoold bij de hekken en naar den verren horizon. Hij keek naar zijn tuin die voor hem lag als een kleurig en geurend bloemen, wereldje met veel frisch-groene randjes en geharkte kiezelpaadjes, en hij genoot met een stille, weemoedige vreugde in zich.

Hij hield van dit uur, waarop alle druk geluid verstilde, waarop alles werd ver en vaag en zonder beklemming.

Zoetjes aan was het zonlicht langs het raam gegleden en speelde over zijn oud, grijs hoofd dat gebogen ging onder den druk van vele jaren trage eenzaamheid. Dan ging hij, voorzichtig tastend met zijn stok de twee treedjes van het terras af, rustte even aan het begin van het kiezelpaadje en liep weer verder. Bloem voor bloem, struik voor struik bekeek hij, keurde hij.

Soms stond hij stil bij een roode of blanke roos en terwijl de bloem wonderlijk frisch opbloeide van tusschen zijn bleeke, blauwgeaderde handen, prevelde hij zachte, niets-zeggende woordjes van teere bewondering. En zijn oogen, de wazige droom-oogen van een heel jong kind, keken diep in het geurend rozenhart.

Als hij dan den heelen tuin door was geweest en wist dat de Ophelia's aan den weilandkant spoedig verwelken zouden en dat de witte knoppen bij de schutting meer water moesten hebben, sukkelde hij langzaam de treedjes van het terras weer op en wachtte bij het tafeltje tot hem zijn thee gebracht werd.

Zoo zat hij daar in de vallende avondschemering, een donkere gestalte tusschen de witte tuinmeubeltjes, en staarde doelloos voor zich heen, zoekend soms om zijn

[p. 261]

denken meer steun, meer vastheid te geven, maar altijd keerde hij weer terug bij dit eene, dat het avond was en stil rondom en goed.

Over den smalle landweg kwamen menschen voorbij. Hij voelde dat ze naar hem keken en hij wist ook dat ze over hem zouden spreken als ze voorbij waren. Dat hij zoo vreemd was, menschenschuw zeiden ze, en dat hij zelfs voor kinderen vluchtte in huis.

Hij voerde zijn gedachten soms op tot meerdere bewustheid. Dan werden zijn oogen helderder en de lijnen om zijn wat weeke mond pijnlijk-scherp. ‘Eenzaamheid is een wonderlijk ding....’ mijmerde hij, kijkende naar de weilanden waar het al begon te nevelen. ‘Eenzaamheid is als een groen veld.... waar je geen begin en geen eind zag, niets als zacht en rustig groen.... en daartusschen groeiden je gedachten als stille bloemen.... en met je gedachten groeiden de dingen rondom je, verdiepen zich, worden wezens met een ziel. Ze zijn de eenige vrienden die je aanhooren, die strak en ernstig luisteren.

En zoo stond je te praten als een kind, nee, als een idioot tegen je oude hangklok, die oude, groote hangklok die je er ieder kwartier aan herinnerde dat staag je leven voortvloeide, dat je oud werd, oud, óók in je eenzaamheid zonder eenige zorg of moeite.

Zoo in den zomeravond, in de schemering was het wel goed, eenzaamheid. Maar 's winters was het anders, als de wind langs de ramen gierde en gilde dat je er huiverig van werd, dat je in het wilde-weg ging zitten praten.... en de heele kamer aandachtig scheen te luisteren. Maar het verlangen naar een stem die antwoordde, werd niet bevredigd.

Zoo gingen de dagen voorbij.... zoo werd je oud en rondom je werd alles oud, behalve de rozenstruiken die ieder voorjaar opnieuw knoppen droegen en schoone bloemen deden bloeien.’

In een plotselinge helderheid van denken wist hij ineens weer dat het altijd zoo geweest was, vanaf zijn jongensjaren. Alleen met zijn boeken, later met zijn bloemen. Wel had hij als jongen gedroomd van groote daden die hij eens doen zou, had hij zichzelf gezien als redenaar sprekend tot de menigte.... als schrijver die de heele wereld verbaasd deed staan.... de gewone idealen van een aankomende jongen had ook hij gekend. Maar het was nooit verder gekomen als droomen. De daden hoorden niet bij hem. Met studeeren had hij nooit veel bereikt.... hij had zijn tijd versuft, alleen, altijd alleen, zonder vrienden.

Nou werd hij oud, kon hij zijn gedachten niet meer concentreeren, kon hij alleen maar wat sukkelen door zijn tuintje en zijn rozen streelen. Hij was vervreemd van de wereld, die hem nooit eenige vreugde gegeven had.... zijn leven was nutteloos geworden en van geenerlei beteekenis.

In zijn wrang en toch ook weer kinderlijk zelfbeklag, verweet hij het den menschen, den omstandigheden die hem nooit kans gegeven hadden en bleef hij zitten tobben

[p. 262]

en piekeren tot de avondkilte hem deed huiveren en de duisternis rondom, hem beangstigde.

Stram stond hij op en binnen in de huiskamer waar hij in het donker zijn weg zocht, werden eerst de gordijnen dicht getrokken, daarna pas het licht aangedaan. Onder de wijde, gele lampekap las hij de courant van de eerste tot de laatste letter, met breed uitgespreide bladen, zonder dat zijn stroeve hersenen den inhoud konden opnemen of verwerken. Het was zoo zijn gewoonte. En als de klok waarschuwend zijn elf slagen deed hooren, schrok hij op uit zijn dof gedoezel over het papier, vouwde zorgvuldig de bladen in elkander en ging met onzekere en moeilijke stappen den trap op naar zijn slaapkamer. Zoo was ook deze dag weer om.

*_**

En op zoo'n zwoelen zomeravond, toen hij na het verzorgen van zijn bloemen in een loome genoegelijkheid uit zat te rusten op het terras, was de vriendschap ontstaan tusschen hem en het kind, dat schrijlings gezeten op de houten schutting, aandachtig al zijn bewegingen had gadegeslagen en het nu tijd vond om een gesprek te beginnen.

‘Nou....’ zei hij, op een toon die geen tegenspraak duldde. ‘Van de rozen zal 'k niks zeggen, die zijn mooi.... mooier als an deze kant.... maar de anjers staan vééls te nat.... vééls te nat, hoor!’

De oude man schrok op uit zijn gepeins en keek met een schuwen angst in zijn oogen naar den jongen, die zoo plots de stilte verbrak.

Maar het kind schoof naar voren uit de schaduw der overhangende seringenboomen en ging verder:

‘Als 'et mijn tuin was, dan wist ik 'et wel.... nou...., zette ik vast geen anjers dáár, anjers moeten veel zon. Maar de rozen zijn héél mooi!’

Vanaf zijn verheven zitplaats bleef deze achtjarige wijsheid, goedkeurend de rozen bestaren, tikkerde met zijn hakken een marsch tegen de schutting en zweeg. Maar als de ‘mijnheer’ aan het tafeltje maar niets terug zei, hem van terzij aan bleef kijken of hij het maar zóó-zóó vond, verklaarde hij:

‘Ik ben Rudolf.... van hiernaast.... ik woon hier niet, - o bah, nee - in de stad is het veel fijner. Me Moeder is ziek en nou logeer ik hier zoolang. Maar het is echt taai, hoor! Zijn d'r bij U geen jongetjes?’

De oude man schudde aarzelend van ‘nee’, nog niet goed begrijpend, wat dat menschje daar boven op die schutting eigenlijk van hem wou.

‘Niet? Geen jongetjes.... en geen meisjes ook? Niks-niets-niemendal? Woont U daar heel alléén in dat huis.... Boe! Oók taai hè?’

Even was het stil en de oude man overwoog, wat hij doen zou, naar binnen gaan en de deuren sluiten of blijven zitten.

‘Zeg....’ zei het kind weer, nu met iets schuchter-vragends in zijn stemmetje, ‘mag ik niet even daar komen? Even maar.... 'k zal wel voorzichtig overspringen. 't Is hier zoo naar.... ik verveel me en tante is er niet.... mag ik?’

[p. 263]

En zoo gebeurde het, dat een kleine jongen, die stilletjes het huis uit was geslopen toen het heimelijk verlangen naar Moeder hem te groot werd, dien avond troost zocht bij den ouden, eenzamen man.

Er ontspon zich een wonderlijk gesprek tusschen die twee. Een gesprek over bloemen en auto's en honden en voetballen. Met verwarde, koddig-eigenwijze zinnen ging de jongen op zijn manier aan het uitleggen, maakte drukke gebaren met zijn smoezelige, bruine vuistjes en keek af en toe schuins over zijn bolle, groote brillenglazen naar den man, of die wel luisterde. Hij knikte zoo nu en dan, zonder er veel van te begrijpen, maar hij keek met die zelfde teere bewondering, waarmee hij keek naar zijn geurende rozen en verbaasde zich....

*_**

De volgende avonden kwam hij weer, alsof het nu eenmaal zoo hoorde. Steeds op den zelfden tijd troonde hij boven op de schutting, liet zijn beenen heen en weer bengelen en wachtte geduldig tot de oude man op het terras kwam. Dan bleef hij, zijn oogen, pienter achter het geglans der brillenglazen, kijken naar diens gedoe in de tuin en gaf op zijn stellige, overtuigende toon, zijn op- en aanmerkingen ten beste.

De ander luisterde glimlachend toe, noemde hem ‘Rudolfje’ en vond het blonde vlaskopje dat zich meeboog over de bloemen zeldzaam mooi en lief.

Maar als het moedig verborgen heimwee den kleinen baas wat al te zwaar werd, als het verlangen naar huis hem tot schreiens toe bleef benauwen, was hij minder luidruchtig, liep hij heel stil mee langs de paadjes en vertelde zijn kleine, intieme geheimpjes met Moeder, die nu ziek was, en met Vader, die tegen hem kon praten als tegen een héél groote jongen. Met de komische en toch ook weer ontroerende eigenwijsheid van eenig kind opgegroeid tusschen ouderen, vergoelijkte hij hun gebreken: ‘Moeder is wel eens driftig en gauw kwaad, maar Vader zegt dat komt omdat ze ziek is.... we moeten geduld met elkaar hebben in het leven, zegt Vader.’

En de oude man, die de eenzaamheid minde, meerder dan de menschen, sprak zacht:‘Ja.... dat moeten we hebben.... geduld met elkaar’ en nam den gieter aan uit de kleine handen, om de bloemen te besproeien.

Zoo groeide in de stille schemering van de zomeravonden een groote vertrouwelijkheid tusschen den grijzen man en het jonge kind. Langer als gewoonlijk bleef de man talmen op het terras, ook als Rudolfje al lang met zijn onveranderlijk: ‘Tot morgen, hoor!’ over de schutting verdwenen was. Hij trachtte zich al het gewichtige nieuws van dien dag te herinneren, maar dat gelukte hem nooit geheel en al, zoodat hij tenslotte, achteroverleunend in zijn stoel, zijn gedachten altijd maar weer terug liet keeren naar het kwieke kinderfiguurtje tusschen zijn bloemen en het hooge stemmetje dat sprak over vele dingen waarvan hij het bestaan nauwelijks wist.

*_**

Toen gebeurde het op een avond dat Rudolfje op zich wachten liet en de oude man alleen zijn bloemen moest verzorgen en den volgenden morgen kwam men hem

[p. 264]

roepen uit zijn studeerkamer, omdat er een jongetje was dat hem spreken wou. In den gang stond Rudolfje, onwennig in het vreemde huis en verlegen tegenover den man, dien hij alleen maar kende in den tuin, op het terras, in het avondlicht.

‘Vader is gekomen’ zei hij, ‘om me te halen, het is veel beter met Moeder en nou ga ik vanmiddag weer terug.... Fijn! Maar ik mocht niet over de schutting goejedag zeggen om m'n witte pak, weet U?’

De oude man nam de hand die hem aangeboden werd in de zijne. ‘Ga je weg?’ vroeg hij, of hij het niet gelooven kon.

‘Ja.... vanmiddag.... met Vader.’

‘En je zou me helpen de anjers over te planten?’

‘Ja....’ De jongen schudde bedenkelijk zijn hoofd. ‘Dat gaat nou natuurlijk niet, maar misschien kom ik nog wel r's terug, zoolang kunnen ze daar wel blijven staan, als U het alleen niet kan.’

‘Ga je nou ineens weg. Wat moet ik nou 's avonds zonder jou....?’

De jongen keek verlegen op, naar het oude gezicht.... en terwijl hij zich omkeerde om weer heen te gaan, zei hij, wat stugjes: ‘Ik zal U schrijven.... als ik weer thuis ben....’ In de wijd-geopende deur, aarzelde hij nog even, zijn smal, schrander snoetje geheven in het volle licht, niet wetend of hij nog wat zeggen zou, maar dan plots maakte hij er zich af met een bruuske schouderbeweging: ‘Nou, dááág, 'k zal heusch schrijven, hoor!’ en holde het voortuintje door en het hek uit. ‘Dááág....’

En de oude man knikte hem toe met een mat glimlachje en in zijn oogen het verwijt van een kind, dat zich verongelijkt voelt.

Hij wachtte dien middag in den tuin tot hij hen langs zag komen, het parmantig, rechte jongensfiguurtje naast de donkere mannengestalte die hem vreemd was, die hij haatte. En hij vergat de menschen die naar hem kijken zouden en van hem zeggen, dat hij zoo vreemd was.... hij stuntelde het paadje af naar het hek toe en keek hen na.

‘Dag.... Rudolfje.... dag m'n Rudolfje....’ prevelde hij voor zich heen en boog zijn strammen rug en keek en keek, tot zijn oogen pijn deden van het felle zonlicht op den vlakken weg.

Maar de man had zijn hand gelegd op den schouder van den jongen en ze keken niet om.... hadden het druk met elkaar.

Dan slofte hij langzaam terug, een zielige gebogen gestalte in het pralend-gouden zonlicht. Halverwege het pad bleef hij staan, keek naar zijn huis, dat er stond in de schaduw der hooge, oude kastanjeboomen.

‘Eenzaamheid is een wonderlijk ding.... een wonderlijk ding....’ mijmerde hij zachtjes, dan dwaalde zijn blik af van het huis naar de schutting en in een plotselinge ontroering brak zijn stem af.... boog hij zijn grijs hoofd.

En zijn oude, smalle handen streelden, in stillen deemoed een enkelen, blanken rozenknop.