Opwaartsche Wegen. Jaargang 1

[p. 438]

Boekbespreking.

‘Om 't Hooge Licht,’ Verzen door Ben van Eysselsteijn. Rotterdam, MXMXXIII. W.L. & J. Brusse's Uitgeversmaatschappij.

Het bundeltje verzen van Ben van Eysselsteijn trekt door z'n tietel, die echter in de grillig-aandoende omslag een vreemde uitdrukking heeft gevonden.

De zwarte fieguurtjes der zwoegende mensheid doen denken aan de bouwarbeiders uit het Egyptiese tijdvak in een historiese platenatlas; de profeten, die aan weerskanten de nijvre werkers bijlichten, lijken nog 't meest op mijnarbeiders-van-'n-prentje; daarboven in een zwevende damesfieguur een mislukte personificatie van de Engel des Lichts; en 't al ‘omwonden van wilde wingerdblaân’. Aan de andere kant wéér 'n damesfieguur, nog fantastieser, zó fantasties, dat waarschijnlik de drukker niet heeft kunnen onderscheiden tussen boven- en onderkant, en 'm dientengevolge juist op z'n kop heeft gezet. Of schuilt ook hierin misschien symboliek?

De gedichten zelf zijn verdienstelik. Hoofdkenmerk is een grote plasticiteit, die reeds terstond spreekt uit twee korte fragmenten van het eerste vers ‘Babel’, de schildering van de berg, door de bevolking van Babel gebouwd:

‘De goudbelichte menschberg, die zijn kop
vanuit de breede lijnen rondom zwaaiend
boven het duister hief en langzaam beurend
met wreevlig vlak tegen het helle wit
der hooge wolken stiet. Daar scheurde 't bonte net
der zonnewolken, toen de spits al hooger klimmend
door hare schoonheid drong en nà het hoofd de breede
schouders beurde en 't heir den reis versperde.’

èn de tekening van 't rijke leven van Babel:

‘En héél die kring omsloot het rijke leven,

dat in haar sloeg en met den polsslag

van haar bloei dreef zij den handel uit

de vele poorten: paarden en keemlen,

vele in getal en al de loome ossen, die de

plompe wagens trokken en die de kortgenekte

rimpelige koppen hieven en moeizaam beurden

in het sterk gareel.’

Deze biezondere kracht van uitbeelding vergoedt veel in zwakheid van ritme en gewilde woordenkeus (b.v. in ‘Droom’: ‘Achter den zwaren voorhang waakt zij en waakt mij...’).

Nu vraagt deze bepaalde eigenschap stof met mogelikheid van brede schildering, en het is een verdienste te meer van de dichter, dat hij er in geslaagd is, in verband hiermee, zijn juiste gegevens te vinden. Hij putte

[p. 439]

voornamelik uit 't Oude Testament, met ‘Babel’, ‘Mozes' dood’ en ‘De jonge Veldheer’ (dat even aan de Saul-fieguur herinnert) en uit de Griekse mythologie met ‘Ikarus’.

Maar toch voldoet deze bundel niet geheel. We nemen weer 't eerste gedicht, ‘Babel’. Dat dit bij van Eysselsteijn voornamelik wordt een schildering van toestanden, minder van 't gebeurde, dus meer episodenwerk, is in hoofdzaak het gevolg van zijn grote gave van plasticiteit. Dat deze schildering meer lijkt een Babel van de hoogkultuur, dan van de lage trap van beschaving, waarop de torenbouwers stonden, en van waaruit ze 't met hun streven naar vastheid en begrensdheid, brachten tot 't stenenbakken, dat komt op rekening van, en is ook het recht van de dichterlike visie.

Maar als van Eysselsteijn dan in 't laatst de dichter van Babel spreken laat, en die als enige wens heeft ‘dat weer houweel en spade werken mogen aan Uw gebouw’ - dus 'n àndere toren en hernieuwde berg - en, als enige korte bede de éne versregel: ‘en dat hun hoogmoed zwijge!’ dan is dat hierom een grote onmogelikheid, omdat die toren, die berg in z'n geheel is een produkt van het hoogheidsstreven van de mensheid, van de zonde der mensheid, en wanneer deze hoogmoed zou zijn weggenomen, dan zouden de mensen in 't geheel geen toren meer willen bouwen, om zóó te stijgen tot God.

Het hoogheidsstreven draagt als hoofdmotief heel de bundel. Bij ‘De jonge veldheer’ komt ze, nadat deze de juichkreten van het volk heeft doen verstommen:

‘Ik ben U Richter! Koning is God!’

‘God koos mij tot dit werk!’

‘Eer Hem om 'tgeen Ik deed!’

in de laatste regels met 'n plotselinge wending weer binnensluipen om zó de mislukking van dit leven te doen vermoeden:

‘Maar toen hij keerde en de voorhang sloeg
achter hem toe, vloekte hij 't volk dat klein was,
tooide met rozen zijn hoogmoedig hoofd,
- en feestte... -’

Zo ook in ‘Groei’ en ‘Ikarus’.

In zijn houding tegenover dit hoogheidsstreven ligt de fout en de tragiek van het profeties dichterschap van van Eysselsteijn, waardoor zijn worstelen om ‘'t hooge licht’ eindigt met ‘Val’. Geen enkele zonden maken het verkondigen van de Nieuwe Dag eindeloos, en niet het wegnemen daarvan brengt het ‘openwentlen van God's deuren’ - neen, met de komst van de zonde, die alles en allen doordringt, is de heele wereld van nu ‘in stukken gevallen’ en pas de vernietiging van deze macht kan de nieuwe aarde brengen, waarin Gerechtigheid woont.

J.H.

Querida, naar den roman The lady of Mystery van Alice Dease. Vertaald door Fr. Knitel, Pritel. Arn. M. Greven. - Uitgever - Zevenbergen. (z.j.)

Kort na Cassilda van dezelfde vertaler ontving ik Querida. Na Cassilda had ik niet al te hoge verwachtingen en al kan ik de keus van de heer Knitel nog niet erg roemen, Querida is in alle geval een verhaal. Dat kon van

[p. 440]

Cassilda niet eens gezegd worden. Dit boek zal misschien zelfs door de een en ander nog wel mooi gevonden worden. Leesstof voor een publiek, dat niet al te hoge eisen stelt, maar daar is ook alles mee gezegd.

't Motief is afgezaagd: een meisje - vader en moeder onbekend - wordt bemind door een brave jongeman. De aanstaande schoonmoeder wil niet voor haar zoon een vrouw zonder naam, zoekt laster rond te strooien, vindt een schurk bereid daartoe mee te werken. De ontmaskering volgt, de deugd wordt beloond.

Alles is vreselik goedkoop in elkaar gezet. De karakters zijn typiese vertegenwoordigers van deugd en ondeugd. Men zou bij het lezen van Querida heus niet op de gedachte komen, dat een mens toch eigenlik een heel gekompliseerd wezen is. want deze braven kunnen nooit anders zijn dan goed en de heer Marten is de duivel in persoon. 't Is een karikatuur van het leven.

v. H.