Onze Stam. Jaargang 1913

[p. 100]

Boekbeoordeelingen.

G. Kalff. De Geschiedenis der Nederl. Letterkunde, dl. VII. Wolters, 1912.

Het laatste deel van Kalff's letterhistorie heeft de werkwijze van de vroeger verschenen deelen bevestigd. Uit stapels boeken, tracht de geschiedschrijver het wezenlijk waardehebbend aandeeltje voor den dag te halen, en om erin te slagen, groepeert hij om ééne persoonlijkheid de vele schrijvers van een tijdstip, en na ze aldus veelal als dwergjes naast reuzen te hebben doen verschijnen voor de vierschaar zijner critiek, doemt hij ze tot de vergetelheid of drukt hun den krans der onsterfelijkheid op den schedel.

Dat hoogleeraar Kalff onpartijdig is, leidt men af uit zijne uitspraken over andersdenkenden, die veelal rechtvaardig zijn, daar hij van een ‘esthetisch en ethisch’ en niet van een subjectief standpunt uitgaat. Dit wil echter niet zeggen, dat wij zijne zienswijze in alle punten bijtreden; ook niet, dat wij de belangstelling goedkeuren, welke hij voor enkele schrijvers koestert, en wij telkens beamen, wat hij orakelt over z.i. talenten van tweeden rang.

Wij wenschen een paar voorbeelden tot staving aan te halen: over Multatuli worden dozijnen bladzijden neergepend, terwijl Dekker toch eerst en vooral wilde doorgaan voor denker; Gezelle krijgt twaalf bladzijden, Rodenbach één regel, Vuylsteke vier regels met één regel lof, de Geyter even weinig met daarenboven de bewering, dat in zijn laatste Epos zijn dichteradem veelal te kort schoot. Er wordt overigens geen woord gerept over de Cantaten van dezen laatste, over zijn

[p. 101]

eerste episch gedicht, over zijne omwerking van ‘Reinaert de Vos’, in middelnederlandschen versbouw, die verre de soortgelijke producten van Willems, van Duysse en Streuvels overtreft. Dat een Noord-Nederlander bij een stuk als ‘De Zinnelooze’ spreekt van rhetoriek en gemis aan poëzie neem ik niet aan, al versta ik, dat hij ‘De Drie Zustersteden’ niet voelen kan als wij; maar wat ik hem euvel duid is, dat hij niet geroerd werd, dit verklaart hij, door stukken als ‘Aan mijne Moeder’, van K.L. Ledeganck. Ik ben het met hem eens, dat van Beers in zijn eerste tijdperk te ziekejongelingenachtig was; maar ik neem niet aan, dat het grootsche stuk maatschappelijke poëzie Maerlant met name, over denzelfden kam wordt geschoren en ten onrechte bij de eerste periode wordt gevoegd.

De bronnen van den geschiedschrijver zijn heel talrijk geweest; tot de brieven van Multatuli toe, heeft hij bestudeerd, ten einde deze reusachtige persoonlijkheid naar waarde te kunnen peilen. Maar hoe pijnigt het ons, Vlamingen, niet, te zien, dat zoovele bescheiden door hem werden onderzocht, wanneer het een denker geldt, terwijl behalve de Keizer Karel, van de Geyter, de andere zes mooie bundels blijkbaar ongelezen werden gelaten. Over de Geyter's Epos verlangde ik meer, juist omdat het in eenen anderen vorm werd gegoten, met namelijk dichterlijke tafereeltjes tot inleiding - vergelijk met Hugo's Légende des Siècles - en voor de dubbele heldenfiguur (Vorst en Volk) de bespreking eener belangrijke vraag der aesthetiek uitlokte, die denken doet aan de heldenzaak in Shakespeare's Merchant of Venice. Alhoewel ik dus veel schaduwzijden aantref, en dit anders zeer goed gedocumenteerde werk en niet altoos klassiekschoon acht, wat de S. doet, toch meen ik, dat de jarenlange arbeid van Hoogleeraar Kalff vooral met het oog op de gulden eeuw - vroeger in twee afzonderlijke bundels besproken - hem eere aandoet en

[p. 102]

een betrouwbare leiddraad zal wezen, vooral met het oog op de Noord-Nederlandsche letterkunde.

De schrijver vergeet, dat lang vóór de tachtigers, Ledeganck, de Lovelings en van Beers met de aanroepingen tot de goden en de pedantsche rijmelarijen hadden afgebroken, dat Vlaanderen min taalgevoel doch veel meer menschelijk gevoel aan den dag legde en dat hier de letterkunde der dominé's onbekend bleef en wij steeds Rubenskinderen bleven.

Als Hoogleeraar Kalff werkelijk verzen lezen kon - wat ik sterk betwijfel, zooals ik het overigens betwijfel bij de meeste nabouwers en nabauwers uit noord en zuid, en zooals ik het opmaak uit zijn boekje over de studie der moedertaal, waarin ik lees, dat verzen anders moeten gelezen worden dan proza!! als hij met mij eene wedding aangaan wou voor het voordragen van De Zinnelooze of heele zangen uit Keizer Karel, waarna ik de toehoorders zal doen weenen of juichen en zal doen in slaap vallen met zijne geroemde modellen, dan zou men zeggen, wie gelijk heeft! Maar Hoogleeraar Kalff werden de ooren volgeblazen met die nieuwe richtingstheorieën, vooral door Vlaanderen, zoodat hij wel denken moest, dat die anticlericale zegsmannen het goed meenden en gelijk hadden; en zoo is die man, welken ik voor de andere eeuwen en voor zijne behandeling van het proza op de hoogte meen te zijn en dien ik vereer, te verontsehuldigen, omdat zijn handboek toch moet den tijdgeest weergeven en naar de mode hoeft te zijn, als de dandies der zwijgende jongere vlaamsche beweging; ja te verontschuldigen is de h. Kalff, maar bij alle goden! Van Beers, de Geyter, Vuylsteke en Ledeganck hebben - omdat zij die koude witgekalkte orthodoxie niet kenden - nooit aanleiding gegeven tot de beweging der tachtigers, die zij in hunne beste oogenblikken konden missen. Prayon-Van Zuylen schreef eens Ecce iterum Batavus! en hij had overloed van gelijk.

F.V.