Onze Stam. Jaargang 1908

Duitsche opvoedkunde.

Deutsche Schuierziehung. Band II. J. Lehmann, Munchen 1907, een schoon boekdeel van 367 bladzijden, bevat evenals de vroeger verschenen Band I, een aantal hoogst merkwaardige opstellen en verhandelingen door bevoegde schoolmannen, bijeen verzameld door D^r. W. Rein, Prof^r der Pädagogik te Jena, die zelf de afdeeling A. Zur Organisation unserer Schillen opende met het opstel Das Knabenschulwesen, waarop volgt eene studie getiteld: Zur Organisation des Mädchenschulwesens door Fl. D^r. Gertrud Bäumer (Berlin). In afdeeling B werd achtereenvolgens gehandeld over godsdienstonderwijs, zedenleer, philosophische propädeutik, geschiedenisonderwijs, kennis van eigen land en volk, teekenen en modelleeren, handenarbeld, de Duitsche kunst, het zingen en de lichaamlijke opvoeding, even zoovele studiën overwaard gelezen en herlezen te worden door wie de stof in den algemeenen titel aangeduid nader wil leeren kennen. In Band II nu, wordt deze reeks voortgezet met XI Die Muttersprache, een uiterst grondig, volledig en duidelijk opstel van D^r Ernst Weber (München) die o.a. wenscht den

[p. 126]

tijd in de gymnasiën vereischt tot vermeedering van het aantal lesuren in de moedertaal te vinden door het vereenvoudigen en bekorten van de studie der Latijnsche spraakkunst, daar hij in de eigentijke gymnasien aan den tijd voor 't Grieksch besteed niet raken wil. In XII Fremdsprachen, handelt allereerst D^r Gerhard Michelis (Barmen) over de oude talen. Na terugblik op de toestanden in de eerste helft der 19^de eeuw, spreekt hij over de verandering van het gymnasium, doordien de nieuwere tijd nieuwe eischen aan de beschaving stelde. S. wijst op verkeerde eenzijdige studie der antieken en toont aan hoe deze studie, merkelijk praktisch opgevat, begrippen van den tegenwoordigen tijd kan bevorderen, mits de antieken minder als doel, meer als kiem, ‘Säme’ worden beschouwd. Sprekend ter voorkoming van het gevaar dat de klassieke studiën de aandacht van het eigenlijk vaderland zouden kunnen afkeeren, wijst hij op de vormende elementen welke ook de oude talen kunnen bieden tot nationale opvoeding: hij wenscht vermeerdering van het aantal Reformschulen waarin de studie van 't Latijn eerst op 12jarigen, die van 't Grieksch op 15jarigen leeftijd aanvangt, dringt aan op waarlijk goed vertalen, en doet daarvan de waarde uitschijnen.

Door oordeelkundige vergelijkingen en opmerkingen wil hij nationale gebreken bestrijden, nationale deugd (de paragraaf welke deze gedachte ontwikkelt is rijk aan welgekozen voorbeelden), en nationale deugden aanwakkeren. Vóór alles wenscht hij in de studie der oude schrijvers den nadruk te leggen op wat over de Germanen is geschreven, terwijl hij de stof voor de vertaalboeken wenscht te zien kiezen uit den heldentijd der Romeinsche Republiek.

Voorwaar schoone, praktische wenken, en gezonde beschouwingen!

Komen wij thans een oogenblik terug op 2, Neuere Sprachen van Universitäts-professor D^r Emil Hausknecht, Lausanne, vormals Direktor des Reform-Realgymnasiums in Kiel. S. die jaren lang practisch werkzaam was als leeraar in nieuwere talen, ook o.a. in Engeland en in Japan is een verklaard, niet overdreven voorstander van de rechtstreeksche leerwijze.

[p. 127]

Bij het aanleeren der nieuwere talen moet naast de vaardigheid in spreken en vertellen, kennis van dit geestesleven, van de beschaving der vreemde volken aangebracht worden.

In de lagere klassen, wenscht hij overal op praktische oefeningen: verzorging der uitspraak, leeren verstaan van het gesproken, niet alleen het voorgelezen woord, oefeningen in 't navertellen van wat voorverteld is, hoofdzakelijk van de spraakkunst, het aanleeren en uitbreiden van een rijken, redematigen woordenschat en aansporing tot briefjes schrijven.

Hoe hij het tweede doel wil bereiken toonen zijne beide leesboeken: The English Student, Lehrbuch zur Einführung in die Englische Sprache und Landeskunde en The English Reader aanvulling van het voorgaande, beide voorzien van een afzonderlijke alphabetische woordenlijst, de eerste met aanduiding der uitspraak en fonetische teekens. Deze boeken zijn voortreffelijk er op berekend om aan de gelezen of door den leerling voorbereide stof allerlei werkelijk praktische gesprekken over land en volk aan te knoopen.

Wat andere leesstof betreft, zegt S.: Wij hebben in 't Engelsch zoowel als in 't Fransch de levende taal te leeren... Daarom moest men van de sexta tot de ondersekunda behalve Lafontaine en enkele gedichten slechts de taal der 19^de of der 20^ste eeuw doen lezen. Een doel van 't taalonderwijs, inleiding in 't leven des volks wordt gemist door 't lezen van iets, dat buiten Frankrijk, Engeland gebeurt of dat zoo kleurloos is geschreven, dat 't eigenlijk overal had kunnen geschieden. Met name keurt hij af den scholieren werken voor te leggen als ‘Cromwell’ door Villemain, of ‘Frédéric le Grand’ door Paganel e.t.g.: ‘in 't Fransch slechts Fransche, in 't Engelsch slechts Engelsche gebeurtenissen’.

Onoordeelkundig is 't ook, voor stelseloefeningen stof te kiezen die een voortdurend overspringen uit de Fransche (Engelsche) gedachtenwereld. vragend, licht aanleiding geven tot germanismen b.v. een opstel over Wallenstein in den 30 jarigen oorlog. Onderwerpen, die wel in de moedertaal, niet in de vreemde taal behandeld werden, zijn in 't algemeen te zwaar. Betreffende de

[p. 128]

kwestie: belletristisch leesboek of lees-leerboek (Realienbuch) herinnert S. aan de uitspraak der direkteursvergadering in de provincie Saksen, die sprekende van den hoogeren graad verklaarde: Von Sammelbüchern dürften fur die Oberstufe nur Gedichtsammlungen in Frage kommen. Hij zelf zou speciaal reeds in de middelklassen kleine uitgaven willen bezigen naast 't lees-leerboek waarvan we vroeger spraken. Geenszins afkeerig, zelfs voorstander van 't doen lezen en aanleeren van gedichten uit eene verzameling, heel den studietijd dezelfde te kiezen, gaf hij zelf twee schoone bundels uit: Auswahl Englischer Gedichte en Auswahl Französischer Gedichte, beide met alphabetisch register van biografische nota's en die door de schoolpers zoo in als buiten Duitschland zeer gunstig beoordeeld werden.

D^r H. acht 't niet onmogelijk, met of zonder chrestomathie in de beide hoogste klassen een beknopt overzicht te geven, van eenige der voornaamste schrijvers vóór de 19^de eeuw, vooral met behulp van kleine mondelinge voordrachten door den leeraar, alweer eene aanleiding tot besprekingen en opmerkingen over de behandelde en verklaarbare stof. Met het oog op den beschikbaren tijd zal voorzeker menig collega 't met hem eens zijn, waar hij zegt: ‘Nur eine fremde Sprache, aber gründlich, nicht mehrer oberflächlich’. En zoo hij in 't algemeen hooge eischen stelt aan den leeraar en hooge verwachtingen koestert, moeten we niet vergeten, dat deze in Duitschland, waar gemiddeld vijf uur per week gewijd worden aan de studie eener vreemde taal en waardoor de eigenaardige Duitsche schooltucht bijna geen tijd verloren gaat, gemakkelijker te verwezentlijken zijn dan hier te lande. Behoorlijk konden wij ons hiervan overtuigen, toen wij eenige jaren geleden het Realsgymnasium te Frankfort bezochten, terecht ook ‘Musterschule’ genoemd.

En we kunnen ook met D^r H. de reeds elders geuite stellingen bijtreden: ‘meer hooren, minder lezen; minder schrijven, meer stellen dan vertalen - waarbij evenwel door regelmatig gegeven, doelmatig (dit vooral kort) omschreven, op klaar en bepaald vastgestelde verdeeling der leerstof berustende huis-

[p. 129]

Werken, des leerlings werkzaamheid wordt gaande gehouden’.

Wij hebben opzettelijk langer uitgeweid over beide laatstgenoemde opstellen, daar ze handelen over eene kwestie ook hier te lande van het grootste gewicht. Een ander maal een woord over 't laatste opstel dezer afdeeling Schulleben (Verhältnis zwischen Erzieher und Zögling. Schulwanderungen und Reisen. Körperliche Erziehung. Schulfeste, etc.) en over de volgende afdeelingen van dit hoogst leerrijk werk, welker lezing wij allen schoolmannen ten zeerste aanraden.

Joh. Kesler.