Onze Stam. Jaargang 1907

[p. 118]

Engelsche Archaïsmen.

Vele woorden van Angelsaksischen oorsprong werden gedurende langen tijd niet meer in het Engelsch gebruikt en waren verouderd, zoo niet uitgestorven.

Sedert het begin der achttiende eeuw, begon men ze echter opnieuw te gebruiken, al wist men, dat deze slechts door een deel der bevolking zouden worden begrepen, en vele dezer archaïsmen komen nu weder vaak in dicht en ondicht voor. Zoo vinden wij o. a: behest = bevel, As behaes; handbook = handboek, As handboc, misschien weder in gebruik gekomen onder invloed van HD handbuch; blithe = blijde, As blithe; glee = vroolijkheid, As gliw, gleo; imp = kabouter, guit, As impa; meed = belooning, As med; sere = droog, dor, As sear; sheen = glans, glanzend, As scen, scyne; welkin = lucht, zwerk, As wolcene Me welkne, welkine; aghast, agasted = verpletterd van schrik en afgrijzen, As agast; baleful = naargeestig, kwaadaardig, As bealu; bootless = nutteloos, tot niets dienende, As bot, betan; dreary = treurig, akelig, As dreorig, en yore vg in days of yore = in vroeger dagen, As geara.

Verder ook woorden als: bale = ellende, wee, verderf, As bealu; grisly = vreeselijk, afgrijselijk, As gryslic, alsmede de Scandinavische dubbelvorm; gruesome = ijselijk, leelijk; to betide = voorkomen, te beurt vallen, As tidan; wight = menschelijk wezen, As wiht of Ned booswicht; stalwart = krachtig, flink As stalewurthe; sib = verwant, As sibbe vg Eng gossip, alsmede het woord round, roun = gefluister, klank, As run.

Eenige beroemde dichters uit het laatste deel der negentiende eeuw, als: Tennyson, Browning, Swinburne, Rosetti en Matthew Arnold hebben in hun poëzie van deze en soortgelijke verouderde woorden een goed gebruik weten te maken, ofschoon enkele, zooals William Morris in hun streven om het Angelsaksisch element in hun taal overwegend te doen zijn, dikwijls te ver gingen, en onnatuurlijk, gekunsteld werden door bijvoorbeeld: a market town, a popular assembly, foresters, sailors, a family, poetry, an enclosure aan te duiden door middel

[p. 119]

van de woorden: cheaping-stead, a folkmote, woodabiders, ship-carles, kindred, song-craft en garth.

Het navolgen van oude balladen heeft ook het gebruik van archaïsmen bevorderd, als: eftsoons = spoedig, daarna; iwis = gewis, zeker; rathe = vroeg; nathless = niettemin; enow = genoeg; blee = kleur, etc.

Bovendien vindt men in geschiedkundige werken en historische romans van den laatsten tijd vele survivals of taaloudheden nl. woorden, die als vertegenwoordigers van een vroeger tijdperk nog voortleefden, doch slechts zelden gebruikt werden, bv: whileom = voorheen; trysling-place = plaats van samenkomst; wassail = drinkgelag, brasserij; for the nonce = voor dezen keer; darkling = in het donker; leman = geliefde; feoff = leengoed; askance = schuins; levin = weerlicht; henchman = page, knecht; yclept = genoemd; buxom = levendig, flink; maugre = niettegenstaande; fealty = trouw aan leenheer; feud = veete; moiety = helft, deel; hight = genoemd; guerdon = belooning; curfew = avondklok; jeopardy = gevaar; warlock = toovenaar en uitdrukkingen, als: to enter the lists = in het krijt treden; to run the gauntlet = door de spitsroeden loopen; to pass the ordeal = de vuurproef doorstaan; to cast horoscope = planeet lezen; to be armed cap-a-pie = van 't hoofd tot de voeten gewapend zijn; to be born with a caul = met een helm geboren, etc.

Ook vindt men deze taaloudheden in allitereerende uitdrukkingen, als: cark and care = kommer en zorg; kith and kin = magen en verwanten; to keep watch and ward = streng de wacht houden, en weal and woe = wel en wee.

Enkele schrijvers wisten nu en dan van die archaïsmen en taaloudheden een goed gebruik te maken, zooals bv. de te vroeg gestorven Staffordshire Moorland dichter George Heath (1844-1869) in zijn ‘Rudyard’.

‘And above and all around me’
Stalwart trees bedeck the scene,

[p. 120]

 

‘Tendril-twined and ivy-mantled’

 

‘Alle enrobed in richest sheen.’

 

 

 

Assen (N.N.)

 

W. de Hoog.