Onze Stam. Jaargang 1907

[p. 94]

Edmond Picard bekroond als Tooneelschrijver met Ambidextre, Journaliste.

Schrijver is een man, wiens edelmoedige ziel hem draagt verre boven 't gewoel der alledaagsche partijpolitiek, en toch is hij als sociaal-democraat wel aangesloten en te rangschikken onder een vaandel. Maar even groot artiest als onze pangermaansche gezellist Pol de Mont, biedt zijn karakter ook zoovele tegenstrijdigheden aan, dat de persriddertjes hem zulks moeilijk vergeven kunnen; en die persridders hebben precies niet al 't ongelijk, want een sociaal, die op heel vriendelijken voet staat met Sire, een radicaal, die tevens antisemiet is, heet wel een verschijnsel, dat niet vrij blijft van gisping. En Notre Oncle met zijn zilveren schotels, waarop de visietkaartjes der langhairige en hongerige poëetjes terechtkomen, met zijne lakeien, gehuld in dezelfde kleur als de vlag der Commune, waarop evenwel 't goud van 't gestik en 't borduursel ontbreekt, die man vol kontrasten, die onoverwinnelijk is, zoowel op de tribune evenzeer als in de rechtskundige tijdschriften, om door zijne leeken niet te bevroeden juridische kennis, om zijn bewonderenswaardig, spiegelhelder, maar toch niet medesleepend talent en betoog als redenaar, zoo'n man vol gaven en kontrasten moet al soms afrekenen met de pen en zelfs met de allerlaagste. Ik verbeeld me een ‘terre-neuve’ innig-goed, met een diepzachten blik, aangeblaft door naijverige rekeltjes. De ‘terreneuve’ heeft nu ook eenmaal geblaft, maar goed, en ze zijn thans voorwaar op de vlucht en voor eeuwig!

Ambidextre is een typus, die gebeiteld is in onvergankelijke trekken en wiens karakter stellig dramatisch heeten moet. De drift, die hem verteert, is die van de geldzucht en 't verlangen om groot te zijn in de wereld, althans om machtig te schijnen en de stoffelijke genoegens te smaken, die niet opwegen kunnen tegen 't ideaal-simpele, 't eenvoudig-schoone leven van den eer-

[p. 95]

lijk voortstrevenden mensch. En ook het ideale in 't gevoel komt te staan tegenover 't bepoeierde schoone, de huisvrouw en de huistrouw leveren kamp met bijzit en gehoereer. Lager, steeds lager valt Ambidextre, tot hij geruineerd en verlaten, nog verpleegd moet worden door zijne vrouw, die hij zoo koud verlaten kon, omdat hij van meening was, dat de echtscheiding begint, zoohaast de liefde er niet meer is. Prachtige tooneelen zijn de scheiding van man en vrouw, de voorspelling van de oud-grootmoeder van Ambidextre, de manslag op Ambidextre, die na geschacherd te hebben met de liefde, de kunst, de politiek en de finantie, terecht komt in een chantageblad, waarom hij dan als een schurftige hond wordt doodgeslagen door Cambefer, wiens handel en wandel, wiens familie in 't blad - evenwel niet door hem - waren bezwalkt geworden. De bestanddeelen van het tragische zijn van een echt en onvervalscht allooi: kalm geluk, eerst verkozen, dan verschopt voor schijngeluk en valsch genot op 't gebied van geld en vrouwen; gemoei en geknoei met de kunstcritiek, die blijkbaar te koop is voor geld en voor driftenbevrediging; eerlijke politiek, die 't menschdom verbeteren kan, maar verandert in kleinekapelle-kenswierook en opvijzeling van vriendjes en makkers; de berekening op andermans eerlijk gewonnen geld en de verkwisting ervan in aangebrande speculeeringen om financieel ten gronde te gaan en in te storten als een kaartenhuisje onder de slagen van de waarheid; dan de laatste stap en de laatste val tot in de drukpers der eerroovers, verlicht door den laatsten straal van de liefdezusterachtige gade, dat alles is tragisch, zooveel 't maar kan.

De karakters zijn mooi geschetst, alhoewel alle niet evenzeer; Ambidextre en zijne vrouw, de koketachtige tooneelspeelster en de oud-grootmoeder staan op den voorgrond en worden passend omringd door kleiner menschjes, die den rampzaligen Ambidextre met fijngaren omwikkelen en eindelijk overeind doen tuimelen in den afgrond.

Het werk van Edmond Picard is gezond, zeer gezond. Schrijver schroomt niet, een realistisch tafereel op te hangen of een

[p. 96]

rauw-ruw woord te bezigen; de gaafheid van zijn werk lost zich echter op uit het einde, dat verzinnelijkt den ondergang van 't slechte, 't oneerlijke, 't kunstmatige, 't liefdelooze, waarboven de herinnering aan 't ware geluk uit bedrijf I, als een rozige straal zweven komt, terwijl de stem der aloude wereldellende spreekt uit de trekken van Ambidextre, die in zijn laatste stonden treffend gelijkt op zijne profetiseerende oud-grootmoeder en ten gronde gaat als een sprekend beeld der onvolmaakte menschelijkheid....

F. Van den Weghe.