Onze Kunst. Jaargang 25

[p. 137]

Een werk van Pieter de Vos

Van Pieter de Vos - vader van den vermaarden Maarten - is, voor zoover ik dit kon nagaan, nimmer eenig werk aan den dag gekomen. Van den Branden weet er in zijn ‘Geschiedenis der Antwerpsche Schilderschool’ geen aan te wijzen en Von Wurzbach verklaart in zijn ‘Niederländisches Künstlerlexicon’ kort en goed, dat er geen enkel bewaard is gebleven. Aangaande den meester weten de historici alleen, dat hij in 1490 te Leiden (?) is geboren, in 1519 werd opgenomen onder de leden van het gilde te Antwerpen, en aldaar in 1567 overleed.

Bij dezen stand van zaken was het te meer verblijdend een door den ouden de Vos voluit onclerteekend portret te Rome aan te treffen. Het belangwekkend paneel bevindt zich in de verzameling van de hertogin Caracciolo di Brienza, geboren gravin van Renesse, en wordt met hoffelijke toestemming van de bezitster hier openbaar gemaakt.

Het levensgroote, voortreffelijk bewaarde borstbeeld, gecomponeerd in een ovaal van nagebootste natuursteen, stelt voor Isabella van Renesse, een voorzate der tegenwoordige eigenaresse. Deze Isabella, geboren in 1540 en overleden in 1596, huwde op twintigjarigen leeftijd met George de Montmorency, baron van Montigny, heer van Croisilles⁽¹⁾. Haar portret is links beneden als volgt genaammerkt: ‘PETRVS DE VOS pinxit. A^o 1560’. Zeer kennelijk werd het gemaakt ter gelegenheid van het huwelijk der jonge gravin.

Het fraaie schilderstuk is uiterst verzorgd van uitvoering en stellig onder den invloed der toenmalige Parijsche hofschilders ontstaan. Zoo min als door hen werd door Pieter de Vos naar schilderachtige zwierigheid van voordracht gestreefd; veeleer heeft hij een getrouwe gelijkenis zeer nauwlettend en zelfs ietwat gedwee tot in de kleinste bijzonderheden betracht. Zijn toets is zóó fijn, dat van schilderkunst nauwelijks meer sprake kan zijn; wij staan voor een werk, dat welhaast een naarstig ‘borduursel’ is met het penseel. Calligrafisch is ook de dubbele, wijduitstaande kantkraag behandeld; stijfjes en men zou haast zeggen angstvallig, maar met dezelfde aandachtige toewijding waarmede ook de kinderlijke oogopslag en het wat toegenepen, vreugdelooze mondje zijn weergegeven. Ofschoon uitdrukking, bij nadere beschouwing, allerminst ontbreekt, was het er den portretschilder vooral om te doen

(1) Baron van Montigny zal George eerst geworden zijn, nadat zijn oudere broeder, Floris, in 1570 op last van Philips II in de kerker te Sinancas was gewurgd.

[p. 138]

deze aanzienlijke bruid als een bekoorlijk en opgetooid popje voor te stellen. Om wat haar bezielen of ontroeren mocht, heeft hij, man van kunstvolle afgemetenheid en ceremonieel, zich weinig bekommerd. En toch, of juist daarom, is het stuk zoo kenmerkend voor den tijd, voor den geest van den tijd, waarin het ontstond. Het doet glimlachen... Het doet huiveren...

De schilderij is van een neutraal, uiterst ingetogen coloriet. Het rijk gewaad is purperig, roomblank en goud; de effen achtergrond, dofbruin. Over het geheel ligt een voorname distinctie. In de beide bovenhoeken staan de geslachtswapens: Montmorency en Renesse. Ook op de zeer merkwaardige, zeventiende-eeuwsche omlijsting zijn geslachtswapens (kwartieren) aangebracht: boven in alleantie op een vrouwelijk ruitschild, door een markiezenkroon gedekt, wederom Montmorency en Renesse; links Montmorency, Lannoy, Ghistelle en Ligne; rechts Renesse, Hamal, Nassau en Rosenbach. Op zich zelf een werk van groote zeldzaamheid - wat meer is een unicum - verkrijgt het schilderstuk door de aanwezigheid van deze blazoenen ook historische en documentaire beteekenis: Isabella was de dochter van Jan van Renesse, drost van Breda, en van Elisabeth van Nassau, gewettigd kind van graaf Hendrik III; de kleindochter van Frederik van Renesse, eveneens drost van Breda, en van Anna van Hamal.

Onder de fijn gepenseelde, soms wat stugge portretten, die tot nu toe tot de Fransche school worden gerekend, zal men naar andere werken van Pieter de Vos moeten zoeken. Voortaan is hij in de geschiedenis der Vlaamsche schilderkunst meer dan een naam alleen.

Rome, 1928.

G.J. HOOGEWERFF.

[p. *67]

PETRUS DE VOS. - Isabella van Renesse.
(Hoort toe aan Duchessa Caracciolo di Brienza).

[p. *68]

JOOS VAN CLEEF. - Portret van Maximiliaan.
(Pradomuseum, Madrid).

Naar JOOS VAN CLEEF. - Portret van Maximiliaan.
(Verz. baron Cartier de Marchienne).