Onze Kunst. Jaargang 25

[p. *55]

GUSTAVE VAN DE WOESTYNE. - Winter van 1914 in Vlaanderen.

[p. *56]

GUSTAVE VAN DE WOESTYNE. - Damesportret.

[p. *57]

GUSTAVE VAN DE WOESTYNE. - Christuskop.
(Hoort toe aan den hr. burgemeester Fr. van Cauwelaert).

[p. *58]

GUSTAVE VAN DE WOESTYNE. - Portret van dichter Karel van de Woestyne.

[p. *59]

GUSTAVE VAN DE WOESTYNE. - Studie voor het schilderij ‘Mijn dochterken in het land van Wales’.
(Hoort toe aan den hr. J. de Graaff, Londen).

[p. *60]

GUSTAVE VAN DE WOESTYNE. - Fuga.

[p. *61]

GUSTAVE VAN DE WOESTYNE. - In afwachting,

[p. *62]

GUSTAVE VAN DE WOESTYNE. - Het jong meisje.

[p. 117]

Interview van den schilder Gustave van De Woestyne

In België is Gustave van de Woestyne een afgezonderde. Hij onderscheidt zich duidelijk van zijn tijdgenooten. Zoo hij Vlaming is, dan is hij het veeleer door zijn peinzende gevoeligheid dan door het harde en rinsche dat men, bij voorbeeld, vindt bij een schilder als Permeke die soms met opzet brutaal is. De schildering van Gustave van de Woestyne is een bestendige rust voor het verstand, een onvergelijkbare vreugde voor het oog. De mensch die hij is vraagt aan het leven niets anders dan diepe sensaties in verband met zijn uitnemend verfijnde zinnen. Hij beschouwt de spelen der wereld met zachtheid en welbehagen, en vermaakt zich met de eenvoudige dingen die hij er ontdekt, zich verwonderend dat men zelfs in de vlucht van den tijd voorwendsels kan vinden tot gecompliceerde problema's, welke de stabiliteit de geesten en het evenwicht der verschillende gevoelens bedreigen. Er leeft in België op 't oogenblik geen schilder bij wien de kleur een zoo groote zeldzaamheid en zoo communicatieve aandoening bezit ten dienste van een zoo klaren en zoo zuiveren vorm, als bij Van de Woestyne. Bij hem ook geen spoor van die ijdelheid van een artist die tot de glorie gestegen is.

De schilder en de mensch zijn innig saamhoorig.

Een van uwe manieren welke men ten onrechte mystiek heeft genoemd, is zij het resultaat van uw godsdienstig geloof, of meent gij dat men aan de religieuze kunst een nieuwe impulsie moet geven in een tijd dat de godsdienst bij de kunstenaars om zoo te zeggen geen adepten meer telt?

‘Bij mij is het godsdienstig gevoel om zoo te zeggen atavistisch; ik zou er mij nooit kunnen van losmaken, ook al wou ik het. Van moederszijde heb ik Spaansch bloed in de aderen, en het eene wordt grootendeels door het andere verklaard. Dit godsdienstig gevoel is in mij diep vergroeid. Gedurende tien jaar leefde ik te midden der boeren hun leven mee, was ik met hen in gedurige aanraking. Ik bleef drie jaar zonder schilderen, van 1902 tot 1906. Ik verzorgde talrijke kankerlijders te Sinte-Martens-Laethem waar toenmaals een epidemische kanker woedde. Ik had mijn bed naast dit der stervenden. Waarom deed ik dit? Misschien uit een ziekelijke behoefte aan opoffering, maar meer nog uit medelijden voor de arme stakkerds die met tientallen werden weggemaaid. Behoefte ook om dieper door te dringen in het hart der menschen, van die eenvoudige boerenmenschen. Op aandringen van den

[p. 118]

dorpspastoor, hield ik met die roeping op. En kan men alles verklaren? Er zijn in den mensch zulke gecompliceerde gevoelens, dat noch rede noch verstand ze kunnen opklaren.

Uwe kunst, doordrongen van uwe vereering voor de primitieve meesters, is zij vooral technisch? De schilderstechniek der middeleeuwsche kunstenaars is u dus liever dan de hedendaagsche welke den invloed onderging van die gehuldigd door de Impressionnisten?

Mijn vereering voor de primitieven is grootendeels van technischen aard. Ik houd in hunne werken van de formidabele tegenstellingen, tegenstellingen welke ik terugvind bij de zeer schoone moderne schilders, bij Picasso onder andere, en in eenige goede werken van De Vlaminck. De Impressionnisten verbanden de tegenstellingen uit hun techniek; daardoor komt het dat, menschelijk gesproken, hun werken koud blijven, alleen het oog wordt aangedaan en niet het hart. Ik ben steeds met een zekeren trots afkeerig geweest van alle school, groep of kapel. Ik heb steeds gevoeld als een primitieve, zoo denk ik ten minste. En dan, men vraagt zich die dingen niet af!

Welke is volgens u de rol van de gevoeligheid in de kunst? Moet de gevoeligheid ondergeschikt worden gemaakt aan de rede of omgekeerd? De intuïtie heeft haar belang; welke volgens u?

Zooals mijn broer, de dichter Karel van de Woestyne, het in zijn studie over mij heeft uitgelegd, is het voor een kunstenaar nadeelig al te verstandig te zijn. Is hij het, dan is het vooral zake verstand en eruditie af te leggen vóór het op te bouwen werk. Men moet schilderen zooals de vogel zingt, zijn zang is zeer schoon maar hij denkt er niet aan. Daarom veroordeel ik de impressionnistische werkwijze, omdat zij te beredeneerd is. De rede heeft met schilderkunst niets te maken.

Zeker, de intuïtie heeft een enorm belang: een schilder die volkomen kunstenaar is handelt spontaan, hij zal altijd gelijk hebben tegenover de theoretici. In schilderkunst is er noch vooroordeel, noch berekening, noch op te lossen problema. Het hart is de eenige goede meester dien men volgen moet. Volg het dus, het zal u alleen tot de echte schoonheid voeren.

Ik meen dat, na ieder voltooid schilderij, de kunstenaar een nieuwe maagdelijkheid moet terugvinden. Hij moet zich naakt vóór het witte doek stellen. Iedere herinnering van het vorige werk moet uit zijn geheugen verbannen worden. Ieder werk is een herbeginnen. Indien twee werken op elkaar lijken, dan is het stiel en geen kunst. Het werk in serie verraadt bij den maker een onloochenbaar gebrek aan genie. Ik houd niet van schilders die zichzelven herhalen.

[p. *63]

GUSTAVE VAN DE WOESTYNE. - Twee jonge meisjes.
(Hoort toe aan den hr. M. Gevers, Antwerpen).

[p. *64]

GUSTAVE VAN DE WOESTYNE. - Stilleven.

[p. 119]

Picasso bij voorbeeld - de groote onder de grooten van dezen tijd - vernieuwt zich bestendig. Voor hem is de schilderkunst geen beroep, maar de uiting van bestendige gevoelens die zijn hart en zijn gevoeligheid zonder ophouden beroeren.

Welke rol spelen, volgens u, kleur en vorm?

Ik kan het volumen niet zien zonder de schaduwen, ik zie het volumen gekleurd maar juist geteekend. De teekening heeft voor mij een hoofdbelang, ze moet zoo gevoelig zijn als de kleur welke zij begrenst. Ik modeleer met zorg mijne vlakken, ieder hunner wordt alsdan een volumen dat zijn eigen waarde bezit, maar ieder dezer volumina is saamhoorig met de anderen. Allen dragen bij tot de onmisbare homogeniteit van het geheel, zoo niet ontstaat er een chaos.

Hetwelk uwer werken verkiest gij?

Ik meen dat mijn ‘Onze Lieve Vrouw der Zeven Weeën’ mijn schoonste werk is. Nooit zal ik nog een ander herbeginnen in denzelfden geest. Het werd zeer gecritizeerd, maar dat laat me onverschillig: ik weet wat ik heb willen maken, en dit is mij voldoende.

Sommigen zien ook in mijn decoratief schilderij ‘Het model voor de Venus van Milo’ een invloed van Picasso. Ik loochen het ten stelligste. Picasso heeft ongetwijfeld zooals ik de Venus van Milo bekeken, vandaar zijn neo-klassieke periode. Eenvoudig toeval van temperamenten die elkaar ontmoet hebben. En dan?

Zullen zekere Belgische schilders school maken?

Ik weet er niets van. We kunnen, om de hedendaagsche vreemde en Belgische schilderkunst te beoordeelen, ze niet van op voldoenden afstand beschouwen. Ik volg de jongeren met aandacht, maar tot heden toe kan ik niet dengene ontwaren die zegevierend zal treden uit den strijd dien hij aanging. Wat mij betreft wenschte ik wel dat de schilderkunst naar den kant van het classicisme uitging, maar, wel te verstaan, naar een classicisme in verhouding met de kunstgedachten van onzen tijd. Ik houd van het classicisme, het is voor mij synoniem van vrede en rust, want ik verafschuw de romantische houdingen, de gezwollen gebaren, de declamatorische poses, de sentimentaliteiten van twaalf in een dozijn. De Egyptische kunst, de Grieksche kunst zijn groot omdat zij bezield zijn door kalmte en orde, teekenen van macht. Hare uitdrukking is daarom niet minder groot, wel integendeel. Het inwendig leven spreekt zich nooit sterker uit dan in de stilte. Om het leven in de kunst te vertolken zijn geen krampgebaren noodig. Het geestelijke is alleen meester van het expressionnisme, van het mijne althans.’

S. ALEXANDRE.