Onze Kunst. Jaargang 18

[p. 88]

Een schilderij van Jacob Grimmer

In de verzameling van Comm. Nestore Leoni, den bekenden miniatuur-schilder te Rome, merkte ik onlangs een heerlijk staaltje van de vroegere Vlaamsche landschapschilderkunst op, dat hiernevens met de welwillende toestemming van den eigenaar wordt afgebeeld. Het stukje is slechts 27 bij 37 cm. groot, en draagt een tot nu toe niet ontcijferde handteekening, welke blijkt te behooren tot den uiterst zeldzamen en zeer belangwekkenden Jacob Grimmer (in 1547 als vrijmeester in de St. Lucasgilde te Antwerpen aangenomen en aldaar in 1590 overleden). De onderteekening, in den linker benedenhoek, is in vrij bleeke verf aangebracht, waardoor ze gedeeltelijk onzichtbaar werd. Alleen de eerste letters zijn volkomen leesbaar: J. GRIM... (de G is bijna gesloten; de verbindingslijn van de M hoog getrokken tusschen de twee beenen van deze letter).

Het stukje vertoont een vredig tooneel in een Vlaamsch dorp, waar een weg langs een riviertje loopt. De avond valt, en de warme bruine schaduwen worden veroorzaakt door den lichtenden hemel zelf, onmiddellijk na zonsondergang; niet door de laatste stralen der dalende zon. Het is de stralende betoovering van den stervenden dag, in allen eenvoud weergegeven: rechts gaat de schemering over tot duisternis, en alleen het water van de rivier glinstert stil onder en achter de brug. De hemel daarboven gaat ook verduisteren, maar blijft nog een wijle helder met saffraan-gele en rose tinten ter linker zijde. Tusschen de huizen en op het voorplan worden de schaduwen dichter, terwijl de open ruimte in het midden, waar het rijtuig voorbijrolt, baadt in het warme licht.

De schilderwijze is oprecht, en verraadt een ongewone gevatheid voor het schoone der werkelijkheid. Deze op zichzelf merkwaardige hoedanigheid plaatst onzen eenvoudigen en ‘boerschen’ meester in zijn bescheiden gestalte zeer dicht bij zijn grooten tijdgenoot Peter Brueghel den Oude. Men vindt hier geheel denzelfden zin tot onderzoek en weergave van de natuur zooals zij is, en levens een zekere verwantschap, hoewel geen overeenstemming, in de hanteering van het penseel.

[p. 89]

JACOB GRIMMER: Vlaamsch Landschap.
(Verzameling van Comm. Nestore Leoni, Rome).

[p. 91]

De lijst der voor echt erkende schilderijen van Jacob Glimmer (wiens naam ook Grimer geschreven wordt) is zeer kort, en omvat niet eens een dozijn werken, meest van kleine afmeting: te Weenen een Landschap, get. Jacob Gri F. 1553, met figuurtjes van Gillis Moslaert; te Budapest de Vier Jaargelijden, de Winter is get. J. GRIMER fecit 1575; te Antwerpen een Gezicht op het Kiel, met vele figuren, get. Jacq. Grimer F.A. 1578 (volgens den Catalogus); te Prang: een Kerkfeest, met talrijke figuren, gemerkt met het monogram en het jaartal 1583; te Antwerpen (op het Steen) Kerkfeest te St. Joris Winghe, get. JACOB GRIMER fecit 1586; te Frankfort ^a/M, in het Städelsche Institut een Landschap, get. met het jaartal 1588; in de verz. Goldschmidt aldaar een Landschap met figuren.

De schilder, wel bewonderd maar in het buitenland niet beroemd, wegens de zeldzaamheid zijner werken, was echter tijdens zijn leven vermaard. Vasari zegt van hem (1568): ‘Voor 't schilderen van fraaie landschappen hebben Jacopo Grimer, Hans Bol, en anderen, alle van Antwerpen, hunne gelijken niet, maar ik kon niets naders over hen te weten komen.’ En Carel van Mander vertelt ons in 's kunstenaars ‘leven’ (1604):

‘Hy dede veel ghesichten van Landtschappen nae 't leven, ontrent Antwerpen en elder, en is soo uytnemende gheweest in Landtschap, dat ick te som deelen geen beter en weet, soo levendigh en aerdigh was hy in zijn Lochten, de schoonheyt der selver in 't leven waernemende, en voorts in alle dinghen seer eyghentlijk het leven volghende, 't zy in huysen, verre Landtschap, oft voorgronden, en was seer veerdigh in zijn werck... Hy is t'Antwerpen gestorven; zijn edel wercken zijn verdienstlijck by den liefhebbers over al in grooter weerden ghehouden.’

Dit is juist: Rembrandt zoowel als Lastman bezaten werken van Grimmer. Het wezen zijner kunst is uitmuntend door van Mander beschreven, en zijn getuigenis maakt het nog duidelijker, dat het hier afgebeelde werk als een karakteristiek en bijzonder goed staal van zijn expressieve kunst mag worden beschouwd.

G.J. Hoogewerff.