Onze Kunst. Jaargang 17

[p. 36]

Kunstberichten van onze eigen correspondenten

Tentoonstellingen

Den Haag

Haagsche Kunstkring.

De lichte, vriendelijke zalen van den Kring leenen zich uitstekend tot het houden van een tentoonstelling van bouwkunst en kunstnijverheid. Architectonische ontwerpen, over 't algemeen door het tentoonstellingbezoekend publiek nog al eens voorbijgeloopen, bieden hier in deze helder verlichte zalen, waarin zij tegen de zandgele wandbekleeding sterk uitkomen, geen kans, dat men ze over 't hoofd ziet. Dr. Berlage's: Pantheon der Menschheid trekt onmiddellijk de aandacht als men de groote zaal binnentreedt. Schetsontwerpen vindt men hier vele. Jan Stuyt toont nog eens zijn Heilige Landstichting, Vredes-Basiliek van 't Heilig Hart in foto's; van W. Verschoor is er een plan: Algemeen kerkhof.

Woningbouw voor arbeiders, doch vooral voor villabewoners vindt men in plan, en ook meermalen na uitvoering in foto's afgebeeld, aan de wanden gedemonstreerd. Het landhuis is de verleidelijke opgave, waarvan de bouwmeester tegenwoordig blijkt met voorliefde te zijn vervuld. Is het de samenwerking van het landschap en het natuurbeeld, dat hem aantrekt, de vrijere wijze waarop hij het woonverblijf van menschen kan opvatten, de profileeringen en aanzichten rondom van een huis, die hem een meer ruime gelegenheid scheppen zich uit te spreken of vooral het feit, dat de koorden van de beurs gretiger gevierd worden, waar de lastgever eenmaal die mijlpaal in zijn leven genaderd is, dat hij zich een landhuis bestelt en dat de bouwmeester dus onbezorgd zich kan overgeven aan zijn opdracht. Misschien ook is het, het verlangen naar: buiten, dat als een schier ethische behoefte alom zich meer en meer doet voelen en niet alleen den lastgever drijft, doch ook den uitvoerder bezielt.

Hoe 't zij, we staan voor 't feit, dat geen twee landhuizen tegenwoordig op elkaar gelijken. Men wil zich of den bouwmeester geheel laten gaan op een eigen inzicht, een eigen overtuiging en een eigen smaak. Op den langen duur zal een zekere stijl-beweging echter niet kunnen uitblijven. Reeds nu zijn naar het grootsche voorbeeld van Berlage sommige begrippen tastbaar in al die variëteiten, leven er werkelijk, hoe onbewust ook wellicht dikwijls door lastgevers gevoeld, dezelfde moderne principen in de meest uiteenloopende uitvoeringen. Aldus heeft vooral het voorbeeld van mannen als Berlage en de Bazel het initiatief der jongeren tot voedsel gediend. Ruimtezin, comfort, practische aanwendingen, eenvoud, beknoptheid, het zijn de voorschriften die, ongeschreven, al deze jongeren in 't hoofd hebben gehad, waarnaar zij hun modern gevoelen in overgave, hebben te luisteren gelegd.

Doch wèl versiering! Brouwer laat enkele proeven van zijn bouwbeeldwerk zien, het schoone vruchtenfragment in zoo dankbare kleuren uitgevoerd. En behalve dit werkstuk, een compositie van vruchten in volle natuurlijkheid uitgevoerd, is er een zijner tuinornamenten en een menigte van schotels en vazen. Een gevelsteen, aan 't Zeeuwsche wapen ontleend, treft ons en opnieuw is het de glanzende glazuur in een schoone kleur, die

[p. 37]

het motief van de roode kool met uitgespreide bladeren zoo aantrekkelijk doet zijn. Achten wij Brouwer in zijn zuiver beeldhouwwerk lang niet altijd sterk, in het eigenlijke bouwbeeldwerk munt hij meermalen uit; daar weet hij meermalen een breede toepassing te vinden voor zijn stijlvol ornament. En zooals we reeds zeiden, de kleuren van zijn glazuur, de milde toon van dit glazuur in de versieringsmotieven aangebracht, is rechtuit voortreffelijk. Glas in lood van Gips en van Gidding is aan de ramen der zaal aangebracht. Het vischmotief van Gidding hoort tot een der gelukkigste, welke we van dezen kunstenaar kennen. Stiller, soberder is Gips met zijn ontwerpen in glas in lood Gidding uit zich geheel vrij, Gips beweegt zich meer binnen de banen van een, zij het dan ook toepasselijk, ornament. Ir. Roosenburg toont een palissanderhouten wandkast, waarin Zwollo zijn bekende arbeidsstalen, in goud en zilver gedreven luxevoorwerpen neerlegde. Van Brandes zijn ter tentoonstelling, behalve een aantal plattegronden en uitgevoerde ontwerpen, eenige meubels waarin wij weinig moois noch eigens vermochten te onderscheiden.

J.H. van Mastenbroek (pulchri studio).

Een tijdlang kunnen menschen leven boven hun stand. Dan komt het ontbindingsproces, de val vanaf de vooze hoogte. Zoo is het Van Mastenbroek gegaan. Lange jaren hebben wij gewaarschuwd tegen zijn trucjes, zijn coquetterieën. Van grooten heeft hij het sentiment afgekeken; want deze man die doet-als-Breitner, heeft niet het gevoel vàn Breitner, daar hij kleine bekoringslisten gebruikt in werk, dat vóór al grootsch bedoelt te wezen.

Doet-als-Breitner, doch doet ook als Witsen, zelfs als Jacob Maris. Doch ziet, het zijn mannen ver boven Van Mastenbroek's geestelijken stand. En al lijkt hij met groven, oppervlakkigen blik bekeken hun gelijke, hij is het inderdaad niet en valt telkens als plotseling door de mand. Dit besef wordt duidelijk bij een gansche, nog wel groote, Pulchrizaal met Van Mastenbroek's werk. Er hindert telkens wat, iets kleins, dat den indruk ten goede verraderlijk besluipt. Neen, Van Mastenbroek is een handige teekenaar, een vlotte werker, doch dit, wat hij ons wil doen gelooven: een man van overtuigd sentiment, dit is hij niet. Er zijn een groot aantal mindere góden, die in werkelijkheid zijn meerderen zijn.

Er is hier een samenvatting van Van Mastenbroek's kunst, stellig van een jaar of tien. De schilder bleef er dezelfde in: schepen in water, voortdurend met 't oog bekeken van 't publiek zelf, dat wel ernst wil doch niet te veel: impressionisme wel, doch niet te somber.

Dat de man, die aan deze weegschaal staat, iemand is met aangeboren en onmiskenbaar talent, is eigenlijk nog het naarste van al.

Groepententoonstelling in pulchri

Suze Bisschop-Robertson heeft gelukkig de productie van haar: meisje tegen gelen lap, van: vrouw die een poes melk geeft, enz. stop gezet. Wanneer men, zooals wij, voor de Nieuwe Rott. Courant sinds een dertiental jaren geregeld onder meer het werk van schilderend Den Haag onder oogen krijgt, gaat zelfs het goede, het uitmuntende werk in steeds ongewijzigden vorm geboden, vervelen.

Het was dus een verademing van onze eerste schilderes een prachtig geschilderd, nieuw werk op de groepententoonstelling te herkennen. Het is een stilleven in de zware zilvertonen, waarvan de schilderes het geheim bezit, geschilderd. Eenvoudig heeft zij een tinnen schotel, wat appels, uien en een flesch bijeengeschikt en uit dit eenvoudig gegeven, een armelijk thema gelijk, een volle, rijke harmonie getoondicht.

Zoo werd dit stilleven het bijkans eenig belangrijke op deze groepententoonstelling. Louis Brom heeft er een aardigen indruk van Veere, Jan Bakker een blond havengezicht, mevrouw Lucie van Dam van Isselt eenige leege stillevens, in een door de schilderes zelve voluit aanvaarde onbeduidendheid. Schuchter-en-nuchter, ziedaar de indruk, die haar arbeid meermalen op ons maakt.

Een eerlijk werk is er van Bodifée, een schril kerkinterieur van Bisschop. En daarmee is de groepententoonstelling in haar meest beduidends genoemd.

[p. 38]

Eere-Tentoonstelling van Hoytema

Van Hoytema op zijn doodsbed door Rouville; het is het eerste wat men ziet bij 't binnenkomen van de groote Pulchri-zaal en een sombere herinnering, waar rondom zoo levend, zoo frisch het eeuwig jonge werk van den meester van bloemenweelde vertelt, van vogelleven en van het buiten-zijn, onbespied in een ruime natuur.

Voor het mooikleurige portret van Rouville is een andere directe herinnering aan Van Hoytema neergelegd en wel het ontwerp voor het Van Hoytema-gedenkteeken, dat een voederplaats blijkt te zijn voor de eenden en het verdere watergevogelte in de vijvers van de Scheveningsche Boschjes. Te midden van het levenswerk van den meester ziet men een decoratief paneel, waar als het ware een groep van deze dieren is vereenigd. Het paneel is merkwaardig als document van Van Hoytema's geliefkoosde onderwerp. Al zijn lievelingsdieren vereenigt hij er rondom zich, of liever rond den ooievaar die temidden staat van de groep. Op den achtergrond rijst het silhouet van een pyramide, in het licht van de in 't oosten opkomende zon. Als decoratief ontwerp - het werd indertijd door den schilder present gegeven als bijdrage ter versiering van het clublokaal van den Haagschen Kunstkring - is deze: Terugkomst van den ooievaar het mooiste staal, 't welk we van den schilder kennen. Er zijn hier nog verscheidene decoratieve voorbeelden, ongetwijfeld verre achterstaand bij de kleur-schoone, zoo sobere aquarellen, bij de pastels, die ook al wonderbaar schoon zijn door haar harmonieuze samenvoeging van tusschentinten. En stellig eveneens ver achterblijven nevens de verrukkelijke litho's, die hier in overvloed en vrij volledig ten toon worden gespreid. De litho's zijn overbekend; enkele aquarellen en pastels nog niet. Het zou een goede daad zijn, zoo deze tentoonstelling meer steden in ons land konde bereiken. Want men kent er den volledigen Van Hoytema uit. En hoeveel Nederlanders missen een overzicht van des kunstenaars waardevolle aquarellen en pastels!

ALBERTINE DE HAAS.