Onze Kunst. Jaargang 16

[p. 106]

Het nieuwe huis van Ivens te Amsterdam

Het is een bekende en begrijpelijke grief van architecten en kunstnijveren dat een tentoonstelling van schilderijen, hoe onbelangrijk soms ook als kunstprestalie, veel meer de algemeene belangstelling heeft, zelfs meer waardeering geniet dan de kunsten van stabieler en ambachtelijker waarde: de toegepaste kunsten.

Dit gebrek aan algemeene belangstelling, aan innerlijk samenvoelen met de ambachtskunstenaars, is iets dat we voorloopig hebben te aanvaarden omdat ons dichtstbijliggend verleden niet zoo groot en beroemd en berucht is als dat der vrije kunstenaars, althans in dien zin dat aan de herleving der z.g. sier- en nijverheidskunsten, sedert eenige jaren nog slechts met kracht en zuiverheid wordt gearbeid.

Intusschen treft 't ons minder prettig dat zij die het publiek zouden kunnen voorlichten, als b.v. de dagbladen, nog zoolang achterblijven en hunne aandacht liefst geven aan de schilderijkunst, tooneel enz. Wij weten dat slechts enkele dagbladen daarin eenige verandering pogen aan te brengen, en 't is mogelijk en wenschelijk dat het binnen niet te langen tijd anders zal zijn.

Toen de bekende dagbladen iets schreven over het feit, dat de firma Ivens & Co. in de Kalverstraat, te Amsterdam, een winkel had laten maken door een knap, jong architect, in samenwerking met eenige vooraanstaande kunstenaars, ging dit in den vorm van een berichtje, waarmede wel is waar het feit niet verkleind werd, maar dat een eigenaardigen kijk gaf op onze verhouding tot ‘de Pers’, die naast zoo'n nuchter berichtje eenige kolommen wijdt aan een vrij onbelangrijke schilderstentoonstelling, zooals er zoovele en zoo telkens terugkeerende, zijn.

Toch is de winkel Ivens een ongemeen feit, en een belangrijk ding

[p. 107]

J.F. STAAL Jr.: Traplambris.
(Snijwerk van L. ZIJL).
(Winkel van Ivens & Co., Amsterdam).

[p. 108]

uit meer dan een oogpunt. Ik weet heel goed niet de eerste te zijn die er iets over schrijft; 't geval zelf is trouwens belangrijk genoeg om door meer dan één bekeken te worden.

J.F. STAAL Jr.: Voordeur.
(Winkel van Ivens & Co., Amsterdam).

Nu weet ik wel dat men zegt: zoo'n winkel is ook een vorm van reclame. Als 't zoo is, soit! Maar 't is ook mooglijk dat een koopman zoodanige liefde voor zijn vak heeft, dat hem als 't ware het beste slechts goed genoeg is. En dan, veronderstel het is eigenbelang een zaak, een verkoopruimte te bouwen en te maken door de beste kuntenaars van het land, wel, is dat niet een goed begrepen eigenbelang? En geeft een koopman als deze geen blijk beter ten opzichte van zijn tijd te staan dan zoo menig ander?

Wij weten wel dat de deuren der patriciërshuizen, van Hollands adel, vooralsnog voor ons niet wijd zullen opengezet worden. Steun van dien kant verwachten wij voorloopig niet. Dit deel onzer samenleving zit te veel vast aan traditie en overlevering. Zij toch leven niet mede in de maatschappij als b.v. de groot-kooplieden, de beursmannen, de ingenieurs, advocaten, doktoren en zooveel anderen. En het werk van den modernen artiest wil toch een deel der moderne samenleving zijn, een levende kunstvorm.

't Is daarom zoo begrijpelijk dat een zoo bij uitstek moderne vinding als de fotografie zich het best aanpast bij een omgeving uit dezen tijd geboren. Immers juist het practisch noodige als laboratoria, donkere kamers, spoelgelegenheden enz. kunnen toch het best worden verzorgd door een architect die de moderne materialen kent, en ze met helderen frisschen geest en goed aesthetisch begrip weet te verwerken tot een gaaf modern geheel.

De nieuwe winkel der firma Ivens & Co., in foto-artikelen, Kalver-

[p. 109]

Dr. MENDES DA COSTA: ‘De Zegen van het Licht.’
(Winkel van Ivens & Co., Amsterdam).

[p. 110]

straat 115, Amsterdam werd gebouwd onder leiding van den bekenden Amsterdamschen architect J.F. Staal Jr. Behalve het groote aandeel dat deze architect als scheppend kunstenaar aan dit werk gehad heeft, komt hem een woord van erkentelijkheid toe namens de Nederlandsche kunstnijveren. Hij toch, zelf artiest zijnde, kon medewerkers naast zich verdragen, gaf onderdeelen over aan andere kunstenaars, en vooral, hoe goed heeft hij zijne helpers gekozen uit de besten van het land.

En wat heeft dit alles er toe meegewerkt een gebouw tot stand te brengen, zoo in alle opzichten kunstzinnig en verzorgd. Wanneer ik dit feit dan ook speciaal releveer, dan is het omdat ik weet dat velen mijner collega's den architect Staal erkentelijk zijn voor deze werkwijze, maar ook, omdat helaas velen zijner collega's nog zoo heel anders en zoo onzuiver te werk gaan. Wij weten maar al te goed dat vele architecten, met veel minder capaciteiten dan de heer Staal, zoogenaamd alles zelf doen, steeds met naamlooze medewerkers, of met fabrikanten die op hun beurt weer anonieme krachten aan het werk zetten. Aldus het pure commercialisme met het kwaad in zich van onpersoonlijk leverantiewerk, geven.

De richting van Staal's werk is even anders, in andere wending dan het soort dat wij kennen uit het beginwerk van de eerste jaren der nieuwe ambachtskunsten. Het heeft gelukkig een zeer eigen kant. Toch is het constructieve element niet verwaarloosd, zooals we ander werk in dezen geest kennen; ja, wij weten zelfs dat door eenige zeer modernen dezen constructie-eisch smalend ontkend wordt. Een aardig specimen van Staal's werk is de palisander tafel in den achterwinkel, al blijft een boven het blad uitstekend knopje even bedenkelijk. Ook de daarbij geplaatste armstoelen zijn goede werkstukken. Mooi is ook de trapopgang met de lambriseering en marmerbekleeding. Flink belijnd is het geheele front met den doorgang naar boven en de zijgangen naar beneden. Boven dezen middentrap is het portret van Daguerre door Zijl gehouwen in steen. Ook werd door hem het decoratieve werk aan traplambriseering en eenige wapens voortreffelijk gesneden.

Mendes da Costa maakte een prachtig beeldje in palisanderhout: ‘De zegen van het licht’, als eindvorm van een trapbaluster. De hierbij gereproduceerde afbeelding laat zoo goed zien de grootheid der lijnen met de voortreffelijk breedgehouden onderdeelen, als b.v. de dijbeenen, de voeten en handen, kortom de zuivere monumentaalheid der geheele opvatting. Het beeldje is aardig in de ruimte geplaatst en mooi verlicht.

Behalve de twee bovengenoemde beeldhouwers werkte nog een

[p. 111]

derde mede; de heer Tjipke Visser maakte de uithangteekens aan den voorgevel: ‘Reigers’, eveneens mooi decoratief werk.

H.J. WINKELMAN: Smeedwerk.
(Winkel van Ivens & Co., Amsterdam.

Het firma monogram, als glas in loodraam uitgevoerd en door Lion Cachet ontworpen kan mij niet geheel voldoen.

De mozaïekvloer aan den ingang, door T. Poggenbeek ontworpen is zeer sober, beschaafd, doch overigens niet erg belangrijk.

Een wel belangrijk werk in deze inrichting is het paneel van Roland Holst: ‘De beheersching van de snelheid van het licht’. Het is deels gesneden, geschilderd, verguld en met paarlemoer ingelegd.

De hierbijgaande afbeelding laat zien de groote ornamentale werking, de zuivere, groot gehouden teekening der details.

Het kleureffect, met de zichtbare houtnerf is behalve beschaafd zeer frappant door tegenstellingen.

Dat de heer Staal zijn medewerkers weet te kiezen bewijst het

[p. 112]

smeedwerk aan de bovengaanderij, uitgevoerd door den heer Winkelman te Amsterdam. Een breed stuk gesmeed ijzerwerk, echt van moderne opvatting.

Hiermede is in groote trekken den geest van het werk aangegeven. Ik zeide reeds dat de vertrekken voor technische doeleinden, de donkere kamers enz. uitstekend zijn verzorgd. De moderne vindingen zijn daar op de beste wijze gebruikt.

Dit bouwwerk heeft veel bewezen. Aangetoond is dat een gemeenschappelijke arbeid vruchtbaar kan zijn, als 't ware demonstratief kan werken. Dit werk heeft ook laten zien dat een koopman in de goede beteekenis zich niet van de kunstenaars behoeft af te keeren, maar in samenwerking met hen belangrijke resultaten kan verkrijgen.

Wie volgt?

Wanneer zullen andere groote handelslichamen dit goede voorbeeld volgen? En het Rijk, en gemeentebesturen?

De kunstenaars staan gereed; zij wachten slechts erkenning en waardeering in breederen kring dan tot nu toe.

CORN. VAN DER SLUYS.

[p. t.o. 112]

R.N. ROLAND HOLST: ‘De beheersching van de snelheid van het Licht’, decoratief paneel.
(Winkel van Ivens & Co., Amsterdam).