Onze Kunst. Jaargang 16

[p. 103]

Oorlogswerk van Marc-Henri Meunier

Het was, indien ik mij niet vergis, in den voormiddag van 3 Augustus 1914, te Brussel, dat wij, een klein gezelschap, tusschen het Paleis van Justicie en de Louisa-poort de plaats moesten gaan zien, die werd voorgesteld tot het oprichten van een gedenkteeken voor Camille Lemonnier - den grooten schrijver wien het gegeven was heen te gaan vóór de martelie van zijn vaderland. Er waren de beeldhouwers Victor Rousseau en Pieter Braecke, de architect Horta, de dichter Gregoire le Roy, en de graveur Marc-Henri Meunier, die evenals zijn oom, de geniale beeldhouwer, een boezemvriend was van den schrijver van Le Mâle. Moet ik het zeggen? Aller gedachten waren vervuld met den oorlog, met het schandelijke ultimatum dat de Belgische regeering pas had ontvangen. De heilige verontwaardiging, die heel het Belgische volk had ondervonden, trilde in ons binnenste. Marc-Henri Meunier was bijzonder ontroerd. Onderweg zegde hij ons, voornemens te zijn zich als vrijwilliger aan te geven. Ik ried hem aan, dienst te nemen in een ambulancie. Wij gingen te zamen naar het Ministerie van Oorlog. Denzelfden avond vertrok hij naar Luik.

Dáár, en later bij de gevechten te Haecht, Raemsdonck, Tessel, Willebroeck, offerde hij zich op, verzorgde de gewonden op het slagveld, met die zelfverloochening, die behoefte om zich geheel te geven, die menschenliefde, die de naam Meunier in de kunst van onzen tijd oproept. Ik zag den graveur-verpleger op 13 October weer op een heirweg, tusschen Oostende en Nieuwpoort. Hij kwam van Antwerpen, en had den zwaren terugtocht meegemaakt. Pijnlijk sleepte hij met het been en scheen uitgeput van vermoeinis en emotie. Niettemin maakte hij den slag aan den Yzer nog mee, en den loopgraven-oorlog tot einde December. Toen werd hij, op last van den regimentsarts

[p. 104]

naar de achterhoede gezonden. Hij belandde er in een hospitaal, ziek, het zenuwstelsel diep geschokt door maandenlange aanraking met zooveel gruwelen. Hij genas echter spoedig, hervatte het leven en het werk, maar hij had het heimwee naar het front behouden, naar het ruwe leven in de loopgraven en op de slagvelden, waarin degenen die het eenmaal hebben meegemaakt een soort bitter en prikkelend genot vinden, evenzeer wegens het gevaar dat er aan verbonden is, als wegens de broederlijkheid, die er tot uiting komt.

Thans maakt Marc-Henri Meunier, met een tiental andere Belgische kunstenaars, deel uit van een schare ‘schilders van het front’, verbonden aan een documentatie-dienst van het leger, met fotografen en opnemers van films. Zij hebben opdracht om met kool en verf de oorlogstooneelen weer te geven in de Yzerstreek - welke door de officieren van den Roi-soleil ‘La grenouillère’ werd geheeten. Hunne werken zullen later ongetwijfeld in een oorlogsmuseum of een museum van het Belgisch leger geplaatst worden, zooals hij de Invaliden, te Parijs de schetsen van een Méheut, een Flameng, een Bernard Naudin, een Scot, met de laatste doeken van den ouden schilder Tattegrain, die enkele dagen vóór zijn dood in zijn tot puin geschoten stad nog ging schilderen op de Markt te Atrecht, toen het hommen regende...

De hemel beware ons voor de soldeniers der vaderlandsche schilderkunst, die gedurende 20 jaar onze tentoonstellingen zullen overweldigen en dezen oorlog exploiteeren, al hebben ze er niets van gezien! Maar we zullen nooit genoeg oprechte en waarachtige ‘ooggetuigen’ hebben, als Meunier en zijne makkers. Wat hen vóór alles heeft geïnteresseerd, is de streek, het buitengewone, geteisterde landschap aan het front. Dit treft vooral in dezen oorlog, die onderaardsch, neergehurkt wordt gevoerd, waar het eigenlijk samentreffen zoo zeldzaam is, en waar het decoratieve oprukken van troepen, dat een Van der Meulen bekoorde, bijna nooit is te zien.

In een reeks pastels, schilderijen en licht getinte etsen heeft Marc-Henri Meunier eenvoudig en natuurlijk weergegeven wat hij heeft gezien - méér niet. En de uitslag is bewonderenswaardig. Geen romantisme, geen opgeblazenheid, geen literatuur: niets van dit alles, waar de echte jongens van het front terecht den spot mee drijven.

Ziehier een landschap hij nacht, vreemdsoortig verlicht door vuurpijlen en shrapnels: men ziet eene hooimijt, die in een waterplas wordt weerkaatst, een rij populieren, waarvan er enkele middendoor zijn afgeknapt door de obussen, de verbindingsloopgraaf, den oever van den Yzer. En dit alles maakt een ontroerend landschap uit, een teeder

[p. 105]

tooverspel van kleuren dat doet denken aan de nocturnen van Whistler.

MARC-HENRI MEUNIER: Lichtbommen aan den Yzer.
Kleurenets. (Uitgave van Ernest Brown & Phillips, The Leicester Galleries, Londen).

Ziehier de voorposten in de vuurlijn, begroeid met waterplanten, met nu buitengewonen plantengroei bevorderd door zekere chemische stoffen uit de obussen, welke, in den bodem ontbonden, een voortreffelijke bemesting vormen.

Ziehier een bosch klaprozen en schermdragende bloemen tusschen een prikkeldraad. Ziehier de puinen van Vlaamsche dorpkens onder de volle zomerzon, onder een onweerachtigen hemel. Ziehier groene zeilen, gespannen over kanonnen of voorraden munitie. Dit alles is zoo levendig en frisch van kleur, dat Vlaanderen er zich meer dan ooit openbaart als het land der kleur.

Het zal de verdienste zijn van Marc-Henri Meunier, den Waal, den ingetogen vertolker der woeste Ardennen, om te hebben aangetoond hoe Vlaanderen onder het cataclysme zijn eeuwig uitzicht heeft behouden!

LOUIS PIÉRARD.