Onze Kunst. Jaargang 14

[p. 151]

Kunstberichten van onze eigen correspondenten

Tentoonstellingen

Amsterdam

Arti et Amicitiae. Johan George Schwartze, Thérèse van Duyl-Schwartze, Georgine Schwartze en Lizzy Ansingh.

Een daad van piëteit en meteen van kunst is deze tentoonstelling, vooral dan om het werk van den portretschilder Johan George Schwartze. Het ‘In Memoriam’ van den catalogus is veelzeggend, - en toch is het nog maar een eeuw geleden toen deze schilder geboren werd (20 Oct. 1814). Wij leven snel en vergeten veel, en had niet het dikwijls gereproduceerd portret van Jacob van Lennep en andere bekende Nederlanders van omstreeks het midden der 19e eeuw de herinnering verlevendigd, zoo zou ook de beteekenis van Schwartze als schilder door den tijd geheel uitgewischt zijn. Dat men zich de portretten levendig herinnert en den schilder bijna vergeten kon typeert juist den kunstenaar. Zijn portretkunst kenmerkt zich door een academisch realisme van voorname houding, - waarachter men den schilder zelf nauwelijks opmerkt. Dit maakt men zich vooral bewust ten aanzien der conterfeitsels van Jacob van Lennep, De Genestet, Isaac da Costa en den merkwaardigen Amsterdamschen geneesheer Dr. Rive. Karakters en typen zijn deze menschen, die wij van aangezicht tot aangezicht meenen te zien. Het is heerlijk en genoeglijk eenige oogenblikken te verkeeren, rustig en onbekommerd, in dezen burgerlijk voornamen kring, - voor ons, juist als uit een autotaxi, uit het roerige leven van den dag gestapt in de stilte der herinnering. En we vergeten, dat ook Da Costa vroeg: ‘Wachter, wat is er van den nacht?’

Maar vergeten we den schilder weer niet? We leeren hem nochtans kennen in uitmuntende zelfportretten, waarin hij het schoolsche laat opnevelen in psychische bewogenheid, waarin hij geheel zichzelf is en werkelijk eene buitengewone hoogte bereikt; benevens in enkele andere min of meer spontane portretten - waarin men zeer eigenaardig de penseelvoering, ik zou haast zeggen het handschrift, van zijne dochter Thérèse Schwartze en van zijne kleindochter Lizzy Ansingh herkent. We leeren den engeren en ruimeren familiekring kennen en krijgen een beeld van de gansche Hollandsche familie dier dagen, waarin het levendigst Da Costa's stem weerklinkt. En daarin speelt de schilder Schwartze zijn bescheiden, stille rol.

Het is eene tentoonstelling, welke van zelf een officieel waarmerk draagt, en het is geen wonder dat onze historicus laureaticus Prof. Blok een avond beschikbaar had om in Arti et Amicitiae met vele genoodigden te verkeeren in den goeden ouden tijd.

Ten slotte moge nog opgemerkt worden, hoeveel ongunstiger Schwartze's tijd was voor oorspronkelijke talenten dan de tegenwoordige. We zien het aan hem 'tentoongesteld' hoe een zeer begaafd en oorspronkelijk schilder - zie vooral de portretten van zichzelf en enkele familieleden -, langzamerhand in conventioneele banden gekneld raakte, omdat elke vrije uiting beschouwd werd als een uit den band springen. We zien intusschen ook hoe de eigen aard van het werk van den vader en grootvader nog voortleeft in de portret- en beeldhouwkunst van Thérèse en Georgine Schwartze, en merkwaardiger-

[p. 152]

wijze zelfs ook in het verbeeldingrijke werk van Lizzy Ansingh nog sporen nalaat. Het werk dezer drie behoeven we hier niet te gedenken. Het ligt niet in den geest dezer tentoonstelling.

Johan George Schwartze. Biographische aanteekeningen.

Johan George Schwartze werd geboren te Amsterdam op den 20en October 1814. Zijne zeer begaafde en ontwikkelde vrouw behoorde tot de Duitsche familie Herrmann, waarvan vele leden uitmunten in schilderkunst en anderszins. De familie Schwartze stamt uit Westfalen. In verband met vaderlandslievende beroeringen tegen Jerome Bonaparte vluchtte Johan George's vader naar Amsterdam, waar hij een chemische fabriek oprichtte, hetzelfde bedrijf uit Westfalen (Klotlo) voortzettend. Hij huwde eene Hollandsche, uit de familie Schildbach. Weldra echter ging hij met zijn gezin naar Philadelphia, waar de chemische onderneming tot grooten bloei kwam. Johan George, die men ook voor dat vak wilde opleiden, toonde evenwel eene onbedwingbare neiging tot de schilderkunst. In Düsseldorf, destijds een voornaam centrum van schilderkunst, mocht hij zich wijden aan het kunstvak zijner keuze en daar leerde hij de Herrmanns kennen. Na volbrachte studie was het zijn voornemen over Amsterdam, waar hij de familie zijner moeder wilde bezoeken, naar Philadelphia terug te keeren. Het in Amsterdam tentoongestelde portret zijner bruid vond evenwel zooveel bewondering, en hij ondervond ook daarna zooveel waardeering, dat hij er besloot te blijven.

Larensche kunsthandel. Hetty en André Broedelet. Jan Mankes.

Bloemen zijn wonderlijkheden. Ze zijn iets op zichzelfs, hebben een eigen leven, - en zij zijn in de hand van den mensch, die ze schikt voor het oog, wondere verschijnselen, en hun aanschijn verdiept zich tot iets psychisch en geestelijks. Zeg mij hoe gij bloemen ziet, en ik zal u zeggen wie gij zijt! Doch vooral: toon mij hoe gij bloemen schildert of zoudt willen zien geschilderd, en ik zal u zeggen wie gij zijt!

De bloemstukken van Mevr. Broedelet zijn welbekend en vinden gulle bewondering, hetgeen ze verdienen om de smaakvolle voor dracht, het kantig zetten in 't licht, het 'keurig' afwerken, de weifellooze vormgeving en stofuitdrukking, de harmonieuze kleurensamenstemming en bovendien door iets bekoorlijks en lieftalligs, welke iets van het wezen van bloemen onthult. Doch dit psychische is oppervlakkig en er is geen vermoeden van dieper inzicht in bloemenleven en... menschenleven. De schilderes kan zeggen: dat is ook heelemaal mijn bedoeling niet. - Juist, heelemaal geen bedoeling. Dat is het juist. Daar begint de diepte. Intusschen zijn wij toch even zacht gestemd door de liefelijkheid van bloemen en de bekoorlijkheid van dit talent.

Het werk van André Broedelet toont dezelfde zekerheid van techniek, de rustige heerschappij over de middelen. Er is een savoir faire, die in het algemeen met een savoir vivre overeenstemt in beider werk, dat veel schilders hen zullen benijden, en dat weldadig aandoet te midden van de onrust der tijden. Zijn Bellen-blazend Meisje, zijn Meisjes met Kersen, kersen die bengelen uit kersroode mondjes, zijn Bedeljongen zelfs en zijn Harmonicaspeler, met een schijntje van het idyllische en een zweempje romantiek, met ietwat Murilloachtige allure, begroeten we, hoe vaak ook gezien, met een glimlach van verstandhouding, als goede vrienden.

D.B.