Onze Kunst. Jaargang 14

[p. 86]

Kunstberichten van onze eigen correspondenten

Tentoonstellingen

Amsterdam

Tentoonstelling Jan Toorop. Kunsthandel Theo Neuhuys, in het gebouw ‘De Roos’.

Na de vrij uitvoerige zijn oeuvre omvattende studie over Jan Toorop, enkele jaren geleden in Onze Kunst verschenen met talrijke reproducties, is het in de eerste plaats van belang hier in 't kort na te gaan, hoe van dat oogenblik af dit wonder rijke talent zich verder ontwikkeld heeft.

Zoo mogelijk heeft deze geest, die tegelijk in het tijdelijke en eeuwige leeft, zich nog rijker ontplooid dan te voren. Zijn ontwikkelingsgang is niet gelijkmatig, bewogen als hij is door veel oogenblikkelijke invloeden, doch telkens bewondert men, hem op zijn weg begeleidende en met hem ziende, de psychische diepte van zijn blik en de geestelijke wijdheid zijner aanschouwing, b.v. in zijne synthetisch doorwrochte teekening ‘Tijd en Eeuwigheid’. Romantiek en religieuze mystiek, eene diepe ontroerdheid voor het eeuwig ideëele, expressief veraanschouwelijkt in eene wondergelukkige vereeniging van plastische en symbolieke schilderkunst; zoodat zelfs de paal met telegraaf- of telephoondraden, naast religieuze allegorie, geen dissonant vormt, daar men de draden immers als dragers van teekens en gedachten in verband brengt met het tijdelijke en eeuwige der ideeën, - wij vinden in dit tafereel den kunstenaar volkomen terug.

Al zijn tijdelijke ontroeringen brengt hij in contact met het eeuwige, - en zou daarom b.v. de vlucht der Belgen in 't najaar van '14 niet zoodanig op hem werken? ‘Het Heilige schreed’, - er is geen beeld waarin juist het diepste wat hem bewoog, treffender kon weergeven: religieuze figuren, één non in 't wit op den voorgrond, enkele in eene rij op den achtergrond, in 't voorwaarts spoeden vooroverneigend, voor zich uit tastende met de rechter hand en drukkende met de linker hand het kruisbeeld tegen't hart; daarachter de Architectuur van België. Men ziet niets van den overweldiger; doch kan men dieper en fijner zijne nabijheid voelbaar maken? - En dan de teekening ‘Brugge’, als gezien in twee momenten, doch juist zóó fel ontroerend. Het oude Brugge in standvasten bouw en op een brug het wapengeweld, twee gedachten in strijd, de nieuwe die dringt tegen de oude, verbeeld b.v. in ten deele cubistisch gestyleerde religieuze figuren op den linker walkant.

De Dante-kop is een der beste die van den dichter der Inferno gemaakt zijn. Ook deze is weer een beeld van den Helle-beschouwer; - zal Toorop hem ons misschien ook eens laten zien van de Hemelsche zijde? Of zal het Purgatorium een nieuwe ontroering groeven in dit diepmenschelijke dichter- en denkergezicht?

Deze kop staat het naast aan dien welbekenden andere, ‘Godsvertrouwen’ genaamd, hier niet aanwezig, doch dat men in 't klein weervindt in een der figuren van ‘Het Woord is vleesch geworden’, waarnaast dan de eveneens bekende Apostel-koppen staan. - Ik kan niet nalaten nog even te wijzen op het ontroerend fijne portret van Hugo Verriest. Iedereen weet wie Hugo Verriest is en

[p. 87]

wat hij beteekent voor den herboren Vlaamschen geest; welnu, met blijde verrassing zal men de edele schets met geestelijke wezenstrekken beschouwen.

Ziehier enkele grepen uit hetgeen deze belangwekkende Toorop-tentoonstelling mij te denken gaf. Enkele andere kunsttechnieken zijn nog vertegenwoordigd: gebrand glas, email, - doch laat dit schetsje voldoende zijn om deze tentoonstelling hier te gedenken.

Arti et amicitiae

Telkenmale verbaast men zich over de ongelijkwaardigheid van het werk der leden van dit genootschap. Bepaalde voorrechten der oude leden schijnen het onmogelijk te maken minderwaardig werk te weren; doch ook vele jongeren blijven beneden het plan, waarop die critiek zich beweegt, welke slechts de aandacht waard keurt, wat voor de kunst beteekenis heeft.

Het is weer Lizzy Ansingh, die boeit door haar phantasie, welke echter verzadigd is van werkelijkheidsgevoel: Het Kind, - laten we liever zeggen het kinderlijke, afgebeeld in een pop, spelevarend op de legendarische gouden dolfijn, de poppe-armpjes tastend voor zich uit. Een werk vol illusie, verrukkelijk ook van schildering, bloot als techniek bekeken.

Tot het meest bewonderendswaardige behoort stellig Jan Veth's portret van Prof. Derkinderen, een degelijk psychologisch doordringend werk. Zóó ver als deze schilder dringt Mevr. Van Duyl-Schwartze zelden of nooit door in de psyche, al zal men gaarne hare smaakvolle en voorname portretkunst bewonderen. Zooals b.v. in het conterfeitsel van Prof. Blok. Eene bijzondere onderscheiding verdient ook Mevr. Woutersen - Van Doesburgh met een 4-tal miniatuurportretjes, werk van verfijnden smaak en van distinctie.

Jurres ziet zijn doek Don Quichotte koninklijk bekroond, eene welverdiende hulde aan zijne romantische kunst, hier dikwijls geprezen.

Voorts mogen gememoreerd worden: Bastert, Bauer, Anna van den Berg, W. van den Berg (een Millet-achtig, degelijk werk), Bodifée, Breitner, Goedvriend, Heyenbrock, Isaac Israëls, Karsen, Langeveld, Mastenbroek, C. Moret, Coba Ritsema, Schulman, Wiggers, Wijsmuller en Zon

D.B.

Den Haag

Ruiterstandbeeld stadhouder Willem III.

In de groote zaal van de Academie van Beeldende Kunsten werden de ontwerpen tentoongesteld van de drie Hollandsche beeldhouwers, die tot een eind-wedstrijd waren uitgenoodigd.

In 't kort volge hier de geschiedenis.

Tot het oprichten van een ruiterstandbeeld van Prins Willem III werd een groot comité opgericht, bestaande uit geestdriftige bewonderaars van dezen Oranjevorst, die gelden bij elkaar verzamelden welke het mogelijk maakten, dat het standbeeld zou kunnen worden opgericht. Breda werd tot de plaats gekozen, waar het zal komen te staan, vlak voor de militaire Academie.

Door dit comité werd niet, zooals te verwachten zou zijn, een jury aangewezen, om de ingekomen ontwerpen te beoordeelen, bestaande uit eenige beeldhouwers, architecten en esthetici, wier uitspraak bindend zou zijn geweest, neen, een commissie van advies werd bereid bevonden, thans bestaande uit de Heeren J. Limburg, architect-íngenieur, W. van Konijnenburg, kunstschilder en A. Plasschaert, kriticus, om het groote comité van artistieken steun te zijn.

Dit nu lijkt ons glad verkeerd, en een fout in den opzet van deze prijsvraag.

Want wat kan nu het geval worden.

De commissie van advies zal een rapport uitbrengen, zal het karakter van de verschillende inzendingen beschrijven, prijzend in het eene dit, en lakend in het andere dat. Mogelijk is het dat zij niet tot een bepaalde conclusie komt en geen der drie beeldhouwers tot het maken van het beeld voordraagt. Is dit echter wel het geval, dan nog behoeft het groote comité zich niet aan haar oordeel te storen, en kan zijn eigen weg gaan.

In beide gevallen zullen, naar alle waarschijnlijkheid, motieven, die met kunst niets te maken hebben den doorslag bij de beoordeeling geven. Heel eigenaardig is het zeker ook dat geen beeldhouwer in de commissie zitting nam.

[p. 88]

De drie inzenders Charles van Wijk, Louis Vreugde en Toon Dupuis hebben veel werk gemaakt van hunne inzendingen. Het beeld werd verlangd op ¼ der ware grootte, de kop van den Prins en van het paard op ware grootte, en verder situatie-teekeningen, waaruit bleek dat het programma voor dezen wedstrijd zeer goed was opgesteld.

Vergelijken we de drie inzendingen, dan treft ons bij Van Wijk het impressionistische van zijne opvatting, bij Dupuis de strenghistorische getrouwheid en bij Vreugde een streven naar styleering.

Aan de commissie van advies om deze drie opvattingen tegen elkaar te vergelijken, het artistieke gehalte te wegen en aan te geven wie in zijn genre het best slaagde. Moge deze tot een conclusie komen, en moge dan het groote comité zich bij hare uitspraak neerleggen, anders voorzien we een minder gelukkige keuze en een massa onaangenaamheden als gevolg van gebeunhaas door onbevoegden op kunstgebied. Waarom eigenlijk de ontwerpen geëxposeerd werden, alvorens de commissie van advies uitspraak deed, is ons een raadsel

G.D. GRATAMA.