Onze Kunst. Jaargang 14

[p. 30]

Kunstberichten van onze eigen correspondenten

Tentoonstellingen

Amsterdam

Belgische kunst in den Larenschen kunsthandel. Schilderijen, aquarellen, etsen, teekeningen en beeldhouwwerken van Belgische kunstenaars, die in Nederland vertoeven.

Tragisch stemt de beschouwing dezer kunst. Tragisch, niet door de kunst zelf, maar door de spanning van het tijdsgewricht en dan in verband daarmee door de tegenstelling, die ons bevreemdt, tusschen de argeloosheid, welke bijna al deze kunst nog ademt, én de teistering en wanhoop van den Vlaamschen volksgeest daarna. Hoe onverwacht is de Vlaamsche leeuw overweldigd! Niets in deze kunst kondigt den strijd aan, en nog gering zijn de sporen van het geweld, en van de woede en smart van het leeuwenhart van Vlaanderen en Braband. Zullen we vroeg of laat ook in de kunst den leeuwenklauw herkennen...?

Hoe weinig oog kunnen we nu hebben voor de vele beuzelarijen, die zich sieren met den naam van kunst, en hoe ijverig zoeken we naar de sporen van dieper leven, wijder gemoedsbewegingen en hooger denken! De beuzelarij bestaat niet in de keus van het onderwerp of de vondst van het gevalletje, maar in de aanschouwing, opvatting en weergave, - het werk van den subjectieven geest, waardoor het object is heengegaan, om er van te worden doortrokken en te worden opgeheven in de spheer van het absolute. Het absolute in aesthetisch opzicht: de kunst. De ernst der tijden, die in den geest post vat, kan ook het onaanzienlijkste adelen, als het den stempel ontvangt van waarachtige kunst. De kunstenaarszielen, die nog te leeg en te oppervlakkig waren, mogen nu tot inkeer komen, hunne alledaagsche beuzelarijen staken óf zich verdiepen in het oneindige en zich vullen met het eeuwige leven. Er is zooveel aanleg, er zijn hier zulke rijke talenten, dat er zich voor onze verbeelding mogelijkheden openen, die ons zouden dwingen tot groote bewondering. De grootsten en machtigsten, zij zullen hun leeuwenklauw geducht roeren en het Noodlot bedwingen. De geest is van zélf vrij en overwint alles...

Maar zie! Verschijnt daar niet reeds het verwachte? - In de gestalte van dien strijder? Is de ets van Langaskens niet bereids de aard van den leeuw, die in het koper zijn klauw slaat? Of moet de haat nog straffer bijten dan zwavelzuur in metaal? - Ja, heviger daden van kunst verwachten we nog!

Of doen wij onrecht reeds nú die kracht te verwachten, waar de wonden nog bloeden en de geesten gedrukt zijn? - Men zegt: het is het uur der meêwarigheid. Zoo zien we de Vluchtelingen van Alphons Blomme en George van Raemdonck, mannen- en vrouwenkoppen, psychologische studies; verder karakteristieken van militairen en zelfs... caricaturen. Het kon nog dieper en breeder, maar 't is verdienstelijk genoeg. Wellicht dat later dieper naar het wezen der dingen wordt getast, als de gewaarwordingen zijn bezonken. Wij zien nog te veel den toevalligen schijn der dingen. Meerdere aanduidingen zijn er al.

En die ééne: de Held, het Noodlot in heren stand weêrstaande, zal hij het prototype zijn van den volksgeest? Zal zijn schilder (of beeldhouwer) de geestesheld zijn, machtig het leven

[p. 31]

beheerschend? Hier is het picturale in het decoratief-monumentale overgegaan, om op symbolische wijze het paradigma te vormen van den heldengeest, die het herlevend volk voor oogen zal staan.

Het beeld van den Zaaier verschijnt ontijdig. Wacht maar! De zielelanden liggen weldra braak. Doch déze Zaaier was nog te onbewust van het heilige werk zijner handen, en zijn lijf had nog niet den verheven stand van den Voorbeeldige, tot wien het land opziet.

Beschouwen we nog een oogenblik het werk, dat nog onberoerd bleef van het geweld der laatste gebeurtenissen, ontstaan vóór dat eenig bewustzijn schemerde van het naderende Noodlot. En vereenigen we ons een wijle dieper met het wezen dezer kunst, dan voelen we ons weer iets van den moed en het geluk toestroomen, dat ons dreigde te ontzinken: overal oorspronkelijke kunst, al staat het veelzijdig onder den invloed van universeele tijdsstroomingen, kunst kiemend vooral uit Vlaamschen aard, overal aan 't groeien en bloeien. Waar de hoop onvernietigbaar was, wekt dit alles vertrouwen.

De tentoonstelling omvat werken van Richard Baseleer, Alfred Bastien, Alfons Blomme (een 14-tal), Reni Callewaerth, Alberic Collin, Jan Deckers, Paul Dom (een 30-tal), Mad. H. Dupré, Jehan Frison, Albert Geudens (een 15-tal), Victor Gilsoul, Louis Greuze, Willem van Golberdinge, Frans Hens, Charles Hermans, Raoul Hynckes, Leon Huygens, Alfred Jonniaux, Maurice Langaskens, Paul Leduc, Jean Lemayeur, Herman Maes, Victor Moerenhout, Albert Neuhuys, Pierre Paulus, Gaston Pauwels, George van Raemdonck (een 17-tal), Theo van Rijsselberghe, Leon de Smedt, Jacob Smits, Achille Storms, Maurice Sijs, Baudewijn Tuerlinck, Médard Tijdgat, Valentijn Edgar van Uytvanck, Walter Vaes, Fritz Vandenberghe, Arthur Verbeeck (een 17-tal, Jules Verwest (een 10-tal), Richard Wagner, Carl Werleman (een 13-tal), Frans Willems en Gustaaf van de Woestijne.

Dwaalt 't oog nog eens langs de wanden, dan rust het weer op die impressies van oude architectuur, en namelooze weemoed vervult ons. Die schilderijen, teekeningen, schetsen en etsen fluisteren van de schoonheid van eeuwen, die één noodlottige dag met meedogenloos geweld aangreep of nog dreigt aan te tasten. Impressies als van de St. Anna ten Muiden, van de Vleeschhal en Haven van Antwerpen, van den St. Romboutstoren, de Oude Gevels, het Bagijnhof, de Kloosterpoort en Hallekens te Mechelen... Zij houden betere ideeën in ons levendig dan de nieuwste tijden ons daarvoor in de plaats zouden kunnen geven.

Daarom richte het oog zich naar die oude schoonheid, om daarvan vervuld de toekomst in te blikken, droomend van nieuwe schoonheid. En waar de Vlaamsche geest zichzelf is, is hij, hoewel tijdelijk gebonden, voor't eeuwige vrij, en zijne kunst zal gelijk voorheen de bewondering blijven afdwingen van heel de wereld.

D.B.

Arti et amicitiae

De tentoonstellingen van dit kunstgenootschap, die op regelmatige tijden plaats hebben, hebben ook in hun opzet, en tevens naar vorm en inhoud, in aesthetisch opzicht, iets gelijkmatigs en daardoor ook iets gewoons. Het ongewone wordt zelfs geweerd, terwijl ook het buitengewone er niet schijnt te kunnen kiemen en tieren.

Nochtans zorgen de echte talenten, waaraan het druk schilderend Holland rijk is, voor bewonderenswaardige kunstwerken, - zooals Akkeringa met zijn Nettenboetsters, Lizzy Ansingh met een portret van Domela Nieuwenhuis, en een Oude Vrouw, Arntzenius met de Kerk te Veere, Bauer met zijn Kathedraal te Amiëns, Bastert met zijn Hooitijd en Varkensgevalletje, S. Bisschop-Robertson met haar Meisje... en zoo voort. H.F. Boot blijkt hoe langer hoe meer een degelijk schilder met verdiept werk, als hij maar dat ietwat ordinaire kon te boven komen en nu en dan met zijn kleurzin niet mistaste.

We noteeren verder nog Breitner, Th.v. Duyl - Schwartze (o.m. met portret van Lizzy Ansingh), Dysselhof, Garf (nog te weinig distinctie en kleurzin), Gerdes (ongelijk in zijn werk), Graadt van Roggen, P.v.d. Hem (een onzer kranigste teekenaars), Heyenbrock, Jurres, A.H. Koning, A.L. Koster, Lapidoth, Mastenbroek, Monnikendam, Oldewelt, W. Sluiter, Hobbe Smith, V. de Valk, v.d. Waay, Wenckehach, C.T. v.d. Willigen, Witsen en Wijsmuller.

D.B.

[p. 32]

Londen

Belgisch kunstleven in Engeland

Men moet opklimmen tot de groote beroeringen der geschiedenis: godsdienstoorlogen, volksverhuizing, ja tot het Oude Testament, om voorbeelden te vinden van wat onder onze oogen is gebeurd: een heele bevolking van hare haardsteden weggerukt, gevlucht over de grenzen, over de zee... alle standen, alle leeftijden, getroffen door hetzelfde noodlot, vereenigd in dezelfde ellende. Men moet het gezien hebben, en bijgewoond, om de uitgestrektheid van zoo'n ramp te beseffen. Voor allen is de beproeving even zwaar - maar voor de hooger ontwikkelden, de fijner bewerktuigden - de kunstenaars - voegt zich bij het stoffelijke lijden nog de ondragelijke, moreele kwelling...

En toch, hebben onze kunstenaars zich dapper gehouden. Een groote vijftig bevinden zich thans in Engeland, te Londen of ten platten lande; vele zijn gevlucht zonder have of goed, toen de hommen reeds door de lucht suisden; de voorzichtigsten konden alleen het hoogst noodige meevoeren. Doch de meesten vonden hier een onbekrompen gastvrijheid, en na de eerste tijden van diepe verslagenheid, dreef de krachtige Vlaamsche levenslust toch weer boven... En, wie het vaderland niet anders dienen kon, greep alras naar potlood en penseel, naar beitel en boetseerstok, en beproefde, ten minste, of 't hier niet gaan zou...

Over de eerste vruchten der Vlaamsche en Waalsche kunst op Engelschen bodem zullen we vooreerst nog niet spreken, en wachten, tot de oogst gerijpt is. Wij willen hier enkel een paar kleine tentoonstellingen vermelden, waarmee het Belgische kunstleven te Londen zijn intocht hield.

Vooreerst werden door den heer Paul Lambotte, directeur hij het Ministerie van Schoone Kunsten, een honderdtal kleine werken bijeengebracht: aquarellen, pastels, etsen enz. Deze werden in November 11. tentoongesteld in de Goupil Gallery, en bij beperkte inteekening uitgeloot ten bate der behoeftige, in België achtergebleven kunstenaars. Het karakter zelf van deze tentoonstelling liet geen strenge keuze toe; de collectie was, in letterlijken zin, ‘wt jonsten versaemt,’ - en toch droeg zij, in haar geheel, een gedistingeerd karakter. Enkele der schitterendste namen van het gild waren er vertegenwoordigd, zij het dan ook met werk van geringen omvang, en daar rond schaarden zich tal van erkende talenten. Wij vermelden o.a. (alfabetisch): A. Baerstoen, met een paar krachtige etsen; E. Claus met een in Engeland uitgevoerd krijtschetsje Avond te Rhubina; een landschapje van L. Frédéric; enkele gekleurde prenten van F. Khnopff; een groote aquarel van A. Marcette; schetsen van X. Mellery, Ch. Mertens en V. Rousseau; een etsje van C. Meunier, en een lito van J. Stobbaerts; de Mariamaand van A. Struys, geëtst volgens zijn schilderij, en een litho van Alfred Verharen. Dit zijn maar enkele namen, waarbij er nog een paar dozijn even verdienstelijk zouden gevoegd kunnen worden. We willen echter alleen nog het werk van een paar Noorderbroeders in dit Belgische gezelschap vermelden: een aquarelletje, Schemering, van Jongkind, gedateerd van 1844, twee teekeningen en een schetsje in olieverf van den te Brussel overleden J.H.L. de Haas, en een geestig geteekend Hondenhok van Henriëtte Ronner.

Een andere collectie werd door de heeren Armand du Plesssy en Raphaël Damman, op eigen risico en initiatief, uit België overgebracht, en in December 11. in Mc Lean Gallery tentoongesteld. Ook hier betoonde het Londensche publiek een welwillende belangstelling, al kon het vele verdienstelijke werk, dat er te zien was, er niets bij winnen om als ‘Belgian Masterpieces’ den volke te worden vertoond. In een stad die ‘masterpieces’ van Van Eyck, Rubens, en Van Dyck bezit, is dit wel een eenigszins gewaagde titel. Maar niettemin zagen we met genoegen de studies, etsen, teekeningen en aquarellen van F. Baes, G. Bernier, Bougard, A. Danse, J. Eyckelbosch, F. Gaillard, J. Gouweloos, M. Hagemans, Th. Hannon, G.M. Jacqmotte, Marie Lambert Cluysenaer, M. Langaskens, G. Lemmers, A. Lynen, J. Merckaert, J.B. Meunier, M.H. Meunier, G. Meunier, I. Opsomer, H. Smits, J. Taelemans, H. Thomas, L. Titz, en C. Werleman.

Na deze kleinere tentoonstellingen werd een belangrijke afdeeling op de Winter-Exhibition der Royal Academy aan de Belgische kunst gewijd. Wij hopen daarop een volgende maal terug te komen.

B.