Onze Kunst. Jaargang 13

[p. 137]

Aanhangsel
Eugène Smits⁽¹⁾

De dood van een zes-en-tachtig-jarig man kan niet of bijna nooit een verlies zijn en het ware vleierij om van de weifelende schijn van een knetterend nachtlampje, dat al zijn olie in de gestelde uren heeft verbruikt, te spreken als van een groot licht, dat uitgedoofd is.

Eugène Smits was een voortreffelijk schilder en bij zijn dood liet hij geen enkel werk onvoltooid. Sedert jaren schiep hij er behagen in om telkens weer te beginnen en te herbeginnen aan een groot doek Hulde aan de Schoonheid, dat hij hertoetste, gedeeltelijk wijzigde, overlaadde, maar het lot van dit werk zijner grijsheid, waar voortreffelijke gedeelten in waren, was reeds lang bezegeld. Smits scheen er geen ander belang in te stellen dan als in een spel, waarmee hij zich met zekere nieuwsgierigheid bezig hield, om te zien ‘hoe het uitvallen zou’. Zoo heb ik ook van hem, in een hoekje van zijn huis, een stuk met bloemen en accessoires gekend, dat hij op deze manier heeft geschilderd, heel lang, telkens met kleine klikjes verf er bij, al naar zijn luim en lust, en dat toch voortreffelijk is geworden.

De kwaliteiten van den schilder, zijn plaats in onze school, dat wat hij zonder twijfel aan zijn Vlaamsche afkomst, zijn herhaald verblijf in Italië en zijn Fransche relaties dankt, dit alles kan jaren geleden zijn gezegd, naar aanleiding van dat echt realiste en synthetische historiestuk Roma, van den Gang der Jaargetijden, die schoone allegorie, die niets academisch heeft, en van zooveel zachte, ernstige vrouwenfiguren, die als beelden zijn en als muziek en ook als levende vrouwen, tegelijk rijp en langoureus, bemind met een rustige, vredige, diepe liefde.

Die werken blijven. En men zal ze ons nog eenmaal willen toonen, saamgegroepeerd en dat zal de gelegenheid zijn voor enkele liefhebbers van nuances in de kritiek om ze met zorg te herzien en zonder bijgedachten hun waarde te schatten, hun invloed en hun ontroeringsvermogen, hun betrekkingen tot het tijdvak, waarvan ze de getuigen waren zoowel als tot de kunst van het verleden en de hedendaagsche evolutie, hun oorspronkelijkheid, hun inderdaad eigenaardige mengeling van wél overlegde wetenschap en naïef instinct.

En men zal van dit alles kunnen spreken als van een ouden Meester, van wien men dikwijls niets weet, waarvan men nauwlijks raadt wat voor soort mensch hij was. Laten we heden eenvoudig zeggen, terwijl de echo zijner begrafenis nog weerklinkt, dat Eugène Smits een voortreffelijk mensch geweest is. De vrienden, zeldzaam geworden, die hem wél hebben gekend, beweenen niet zijn dood, het lang verwachte, lang aanvaarde

(1) Als doodsbericht in het Journal de Bruxelles van 6 Dec. 1912 verschenen.

[p. 138]

einde van een zeer moeizaam geworden leven, maar ze herdenken liefde- en eerbiedvol den uitzonderingsmensch dien ze de eer hebben gehad te mogen naderen.

EUGÈNE SMITS: Ophelia (teekening).
(Kon. Musea, Brussel).

Toen ik hem leerde kennen wás hij al oud, maar nog bedrijvig en vlug. In tegenspraak met de romantische opvatting geloof ik niet, helaas, dat de ouderdom de goedheid doet toenemen. Veel grijsaards verstarren in hun egoïsme; ze zijn autoritair, bemoeiziek, ongegeneerd en als vervuld met een zeker wraakgevoel tegenover hen die achter hen denzelfden weg betreden.

Eugène Smits is niet een dier grijsaards geweest. Geenszins! Als men zag hoe hij zich in de ongemakken van zijn leeftijd schikte, kon men zich voorstellen wat hij in zijn jeugd en zijn rijpere jaren moest zijn geweest. Zijn aangeboren deugden waren zeker solide om zóo aan slijting en roest te weerstaan!

Tot welke hoogte heeft hij het gevoel van zijn eigen waarde gehad? Hij had er van het

[p. t.o. 138]

EUGÈNE SMITS: ACCESSOIRES.
(Eig. van den heer Barella, Brussel).

[p. 139]

redelijke en gepaste gevoel, want hij was een helderziend en zeer verstandig man. Hij was er trots op, in zekere dingen te zijn geslaagd en aanvaardde zonder complimenten een loftuiting, wanneer hij gevoelde dat ze oprecht en zaakkundig was. Hij aanvaardde ze tevens met dankbaarheid, omdat hij er troost en zekerheid in vond. Maar hij bezat geen pretentie, geen ijdelheid, geen begeerte hoegenaamd om zich uit te geven voor wat hij niet was. Is dat niet de ware bescheidenheid? En zoo 't hoogmoed is om zich niet met de ellebogen door het gedrang te willen werken om de menschen niet opzij en zich aan hen op te willen dringen, om niet te zorgen voor zijn eigen reclame, dan was hij in dien zin hoogmoedig. Hij had zich niet kunnen vernederen tot een nuttigen, maar onbevalligen stap.

Veel lieden in zijn plaats en met zijn verdiensten, zouden zich verder hebben vooruit geschoven op den weg van het succes. Eerst langzaam aan is hij tot de ontdekking moeten komen, dat hij den geest van intrigue niet bezat, noch het snelle besluit om een gunstige gelegenheid aan te grijpen. Maar zelfs daarop verhoovaardigde hij zich niet. Hij dankte den hemel niet dat hij niets was verplicht aan die kleine handigheden, aan voordeel aanbrengende bezoeken, aan profitabele vleierijtjes; hij was zooals hij was, zonder er zich zelf dank voor te weten.

In zijn gesprekken, rijk aan herinneringen, toonde hij nooit eenige verbittering of nijdigheid. Hij bezat humor, geestige vroolijkheid, een indulgente filosofie, zonder de minste boosaardigheid. Hij was goedhartig en naïef, zonder ooit dupe te zijn. Zijn passie voor zijn kunst hield hem uitsluitend bezig en voldeed hem geheel. Hij zocht zijn geluk niet in eerzucht of weelde, maar deed zijn best om goed te doen en geen enkel schepsel te kwetsen.

Hij was met de gedachte aan sterven vertrouwd, De Dood is voor hem niet als een verschrikking gekomen. Zijn leven als kunstenaar en als mensch is een voorbeeld geweest.

Erasme.