Onze Kunst. Jaargang 13

[p. 107]

Jacob Jordaens, beeldhouwer

Oude Inventarissen zijn soms uiterst leerrijk. Ik heb er al menige merkwaardige ontdekking door kunnen doen, o.a. laatst nog door het vinden van den Inventaris van de moeder van Abraham Van Calraat, die tot resultaat had met zekerheid te kunnen zeggen, dat alle perzikken-stillevens, gem. A.C. niet van Aelbert Cuyp maar van Calraat zijn. Er is wel beweerd, dat Calraat met een K teekende. Zijn broeder Barend Kalraat teekent inderdaad met K, maar ik kan met facsimilé's van handteekeningen van Abr. Calraat, kort voor zijn dood in 1717, bewijzen, dat deze broeder met een C teekende⁽¹⁾.

De Inventaris van den boedel van Vrouwe Hillegonda Maria van Heemskerk, in haar leven Weduwe van Mr. Johan Jacob Wierts, in zijn leven President en Raad en Rekenmeester van de domeinen van wijlen Z. Kon. Maj^t van Groot Brittannien, overleden 4 Oct. 1733 (in den Haag, want daar woonde zij in het huis met erve, tuin, stal en koetshuis aan de Zuidzijde van de Nobelstraat van achteren uitkomende door de Poort achter de Groote Kerk)⁽²⁾ vinden wij een bijna vorstelijk kabinet van kostbaarheden en kunstwerken opgeteekend. Wij zullen ons hier maar uitsluitend met de schilderijen en beeldhouwwerken bezighouden.

De schilderijen zijn gedeeltelijk uit de Hollandsche, gedeeltelijk uit de Vlaamsche school gekozen. Behalve stukken waarbij geen namen der schilders genoemd worden vinden wij onder de Hollanders:

Een legertent van Wouwermans.

Een fruitstuk van van Beijeren.

Een kortegaarde van Palamedes of Codde.

5 kinderties van A.B. Willaarts.

De onbekende God te Athene van Breenbergh.

Een Italiaansch landschap met beeldjes van denzelfden.

Arethusa door Mozes van Wttenbrouck.

Een Italiaansch gezicht, manier van van Der Ulft.

(1) Ik heb een en ander niet lang geleden in de Kunstchronik van Seemann mede gedeeld.

(2) (Prof. Not. A. Cortebrant, den Haag).

[p. 108]

De historie van Midas door C.L.M. (Moeyaert).

Een waterval van Knibbergen.

Een vrolijk gezelschap van Vinckboons.

Een keukentje en een kortegaardje van Beest(S. van Beest of soms Beelt?).

Een David van van Staveren.

Een geselschapje van den jongen Hals.

Een lantschap, trant van Berghem.

Een battailje van van Tol.

Eenige koetjes en schaepies door G. Cop.

Een kleyn geselschapje door Codde of Palamedes.

Paris oordeel in 't kleyn gedaen door Joachim Wttewael.

Een vervallen gebouwtje door J. van Croos.

Een Zeetje door Jan (lees Isaak) Willaerts.

Een boereschuurtje van van der Poel.

Een Zeetje van Vroom.

Een groote Zeebattalje voor Gibraltar, onder commando van den Admiraal Heemskerk, zeer uitvoerig, (dit is het stuk van Willaerts in 't Rijks Museum, dat voor de fam. Heemskerk geschilderd werd).

Een boeredansje door Isaak Ostade.

Nu volgen de Vlaamsche stukken en dan staan wij verbaasd over al het werk van Jordaens, hier aanwezig:

De verloren zoon van Jordaens.	} Allen geschilderd door Jordaens.
Drie naakte vrouwen met een engel.	} Allen geschilderd door Jordaens.
Diogenes.	} Allen geschilderd door Jordaens.
Een tronie.	} Allen geschilderd door Jordaens.
Een Lea (sic!) met de Swaan.	} Allen geschilderd door Jordaens.
De historie van Acteon.	} Allen geschilderd door Jordaens.
Pan en Siringa.	} Allen geschilderd door Jordaens.
De bekeering van Paulus.	} Allen geschilderd door Jordaens.
Een boereschuur.	} Allen geschilderd door Jordaens.
Socrates en Xantippe.	} Allen geschilderd door Jordaens.
De stal van Bethlehem met versch. beelden.	} Allen geschilderd door Jordaens.
Een landmannetje.	} Allen geschilderd door Jordaens.
Een fruitstuk van Pater Seghers met beeldjes van Jordaens.	} Allen geschilderd door Jordaens.
Cupido en Psyche.	} Allen geschilderd door Jordaens.
Venus en Cupido met een Sater.	} Allen geschilderd door Jordaens.
Boven de deur na 't voorhuis: een beeld door Jordaens.	} Allen geschilderd door Jordaens.
Een naakte Venus met Saters.	} Allen geschilderd door Jordaens.
De val van Phaeton.	} Allen geschilderd door Jordaens.
De drie Godinnen.	} Allen geschilderd door Jordaens.
Midas (voor de schoorsteen).	} Allen geschilderd door Jordaens.
Een naakt vrouwenbeeld door een Italiaansch meester met (daarin geschilderd) een gek door Jordaens.	} Allen geschilderd door Jordaens.
Het portret van Jordaens (zelf).	} Allen geschilderd door Jordaens.
Een heel groot stuk zijnde een Zeetriomf.	} Allen geschilderd door Jordaens.
Een dito groot stuk met de wapenen van Achilles.	} Allen geschilderd door Jordaens.
Een dito Moses en Aaron of de vierschaar.	} Allen geschilderd door Jordaens.
Soo de ouden Songen soo piepen de Jongen.	} Allen geschilderd door Jordaens.
Een Venus met Saturs.	} Allen geschilderd door Jordaens.
Christus en de Kannaeesche vrouw.	} Allen geschilderd door Jordaens.
Argus.	} Allen geschilderd door Jordaens.
Een historie.	} Allen geschilderd door Jordaens.

[p. 109]

Een kransje van den fluweclen Breughel met een beeldje daarin van Jordaens.	} Allen geschilderd door Jordaens.
Twee Kindertjes met een Klater.	} Allen geschilderd door Jordaens.
De drie Koningen zijnde een Copie naar Jordaens.	} Allen geschilderd door Jordaens.
Een vrouw met een kintje in een bloemekrans.	} Allen geschilderd door Jordaens.
Weer: een Midas voor de schoorsteen.	} Allen geschilderd door Jordaens.
Eleazar.	} Allen geschilderd door Jordaens.
Kadmus.	} Allen geschilderd door Jordaens.
Een nachtliggie.	} Allen geschilderd door Jordaens.
Een hoerhuisje.	} Allen geschilderd door Jordaens.
De Vrouwen aan het graf van Christus, heerlijk en uitvoerig.	} Allen geschilderd door Jordaens.
Het stuk in de schoorsteen van de beneden geschilderde kamer verbeeldende een familiestuk zijnde een jonge vrouwbeeld en Cupido met een pijltje.	} Allen geschilderd door Jordaens.
Abraham's Offerande.	} Allen geschilderd door Jordaens.
De Adoratie van de drie Koningen.	} Allen geschilderd door Jordaens.
Een heerlijk stuk verbeeldende een jonkvrouw met een jongman en een Cupido.	} Allen geschilderd door Jordaens.
Een gallerijtje met jonge personen.	} Allen geschilderd door Jordaens.
Een dito met een Moor en Vrouwebeeld.	} Allen geschilderd door Jordaens.
Een Sot met een oude man en jonge vrouw.	} Allen geschilderd door Jordaens.
Een groot vierkant met 4 groote schuynse stukken dienende voor een blaffon tegen de solder van een groote kamer verbeeldende de historie van Psyche door Jordaens geschildert voor Koninginne Christina van Sweden (denkelijk groote studies daarvoor).

Zijn wij reeds verbaasd, door deze menigte van schilderijen van Jordaens, nog grooter wordt die verbazing, als wij verder lezen:

BEELDWERK.

Een sittend geboetseerde leeuw van Quellinus van Amsterdam.	} door Cardon geboertseert en verbeeldende het Oordeel van Paris
Een staande Juno met de pauw.	} door Cardon geboertseert en verbeeldende het Oordeel van Paris
Een Pallas.	} door Cardon geboertseert en verbeeldende het Oordeel van Paris
Een Venus.	} door Cardon geboertseert en verbeeldende het Oordeel van Paris
Een sittende Paris presenterende den appel.	} door Cardon geboertseert en verbeeldende het Oordeel van Paris

Een ivooren bas-relief verbeeldende een dansend kinderspel met een Sater en Saterinne door Francis van Amsterdam (Francisco Dusart).

Een groep geboetseert door Cardon, verbeeldende een geestelijke familie Maria met kindje en Johannes met twee engeltjes.

Een houten Cupido zeer kunstig en uitvoerig gesneden van Cardon, int kleyn.

Een knielend engeltje met een Zonnetje in de hand, zeer kunstig geboetseerd door Canoy (Duquesnoy?).

Een dito zittende door denzelven.

Een staande Venus en Cupido geboetseerd door Cardon.

Een bas-relief zeer rijk van beelden, geboetseerd door Cardon.

En dan!...

Een zittend geboetseerd kindje met een fruithoorn.	} Door Jordaens.
Een knielend engeltje geboetseerd.	} Door Jordaens.
Een staand dito kindje.	} Door Jordaens.
Een nakend zittend vrouwenbeeld.	} Door Jordaens.
Een liggende Bacchus of Silenus met een luipaard, geboetseerd.	} Door Jordaens.
Een liggend vrouwenbeeld, geboetseerd.	} Door Jordaens.
Een zittende dito.	} Door Jordaens.

[p. 110]

Hier herhaal ik de vraag, aan mijn hooggeleerden vriend Max Rooses gedaan: is er iets van zulk beeldhouwwerk van Jordaens bekend? Waar hij, die zóó veel wist, mij antwoordde: Neen! zal wellicht niemand anders mij meer weten te vertellen. Voor het oogenblik zij hier dus geconstateerd: er waren werken, door Jordaens geboetseerd. Maar is er nog iets van dien aard te vinden? Aan andere vlaamsche werken was de verzameling niet zoo rijk. Ik teeken nog aan, onder de schilderijen:

Jongens die speelen, trant van Brouwer.

Een gebouwtje van Blommers (van Bloemen?).

Eenige kindertjes verbeeldende de oogst van Rubbens.

Bloemstukje van Pater Seghers.

De historie van Reinoud en Armide, door P. Thysz.

Een klein stukje van beeldetjes daar Christus de kindertjes zegent, naar de trant van Rubbens.

Twee landschappen door de Momper.

Bijna al deze schilderijen komen voor in de verkooping ‘Jacques Jordaans’ 22 Maart 1734 in den Haag (bij Hoet afgedrukt deel 1 bl. 400 enz.) waar men de prijzen - zéér lage! - kan vinden. De stukken van Jordaens brachten f 1. - f 2. - à f 195. - (de Zee-triumf). Het plafond bracht f 120. - Maar in deze veiling komen niet voor de boetseer- en beeldhouwwerken van Jordaens.

De geachte redacteur van dit tijdschrift was zoo vriendelijk mij er opmerkzaam op te maken, dat Johan Jacob Wierts de kleinzoon van Jordaens was. Zijne moeder was Anna Catherina, jongste dochter van den Meester. Men kan dus aannemen, dat de toeschrijvingen der schilderijen en beeldhouwwerken juist zijn.

A. Bredius.