Onze Kunst. Jaargang 13

[p. 33]

IN MEMORIAM MAX ROOSES 10 FEBRUARI 1839 - 15 JULI 1914

[p. 34]

Max Rooses

Bij het ter perse gaan van deze aflevering treft ons de mare van Max Rooses' dood. ‘Onze Kunst’ verliest in hem een harer oudste en trouwste medewerkers, een vriend en een raadsman van de eerste ure.

Van vele zijden zal zijne nagedachtenis gehuldigd worden, vele stemmen zullen zijne zoo verscheiden verdiensten herdenken. Maar ook deze bladzijde weze een bescheiden teeken van hooge waardeering en innige dankbaarheid voor hem, wiens naam zoo nauw aan de geschiedenis van dit tijdschrift verbonden is.

Reeds toen, in 1888, de Vlaamsche School in handen van de uitgeversfirma J.-E. Buschmann was overgegaan en eene ‘nieuwe reeks’ begonnen werd, trad Max Rooses als een der ijverigste medewerkers op. Hij leverde er niet enkel uitgebreide bijdragen, maar gaf ook door tal van korte besprekingen en berichten blijk van groote belangstelling voor de uitgave. Onder de meer belangrijke opstellen, waarvan er later meerdere in bundels herdrukt werden, vermelden we: in 1888: het Huis van Rubens (een thans weder actueel onderwerp!); J.L. Dyckmans; het Museum Plantin-Moretus; de oude Jesuitenkerk te Antwerpen; Hendrik de Braekeleer; in 1889: Karel Ooms; De Jegher's Vader en Zoon; Frans van Kuyck; Frans Lamorinière; Alf. van Beurden; in 1890: Florent Crabeels; Guffens en Swerts; Karel Verlat; Over stijl in de Bouwkunst; in 1891: De Kring der XIII; Jos. Lies; Hendrik Leys; Teekeningen van Antwerpsche Meesters; Karel Ruelens; Het Museum Kums; in 1892: Alexander Struys; Het nieuwe Kunstmuseum te Weenen; Het Landjuweel; Het Gulden Cabinet der Schilders; in 1893: Rubens' Teekeningen; Isidoor de Rudder; Hendrik Schaefels; in 1894: De Groote Markt van Antwerpen; in 1895 en 1896: Brieven van Nederlandsche Kunstenaars; De nieuwe Memling van het Antwerpsch Museum; De Verzameling Menke te Antwerpen; Theodoor Verstraete; Henry Luyten.

Van 1897 tot 1901 trad Rooses meer op den achtergrond; we vinden zijn naam te nauwer nood onder een minder omvangrijke bijdrage vermeld. Doch in 1902, toen het tijdschrift onder den titel ‘Onze Kunst’ een nieuw leven zou

[p. 35]

beginnen, was Rooses een dergenen, die de warmste belangstelling betoonde voor de hervormingsplannen, door den tegenwoordigen leider van het tijdschrift opgevat en doorgevoerd.

Rooses had dit herwordingsproces als het ware stap voor stap gevolgd. Na afloop van zijne dagtaak op het Museum Plantin, voerde zijn weg veelal langs dat andere drukkershuis, op de Rijnpoortvest, waar bijna al zijne groote werken ‘geprint’ werden, en waar hij zoo veel te bespreken en te behandelen had; - dan klonk steeds zijne vraag: ‘En hoe gaat het met Onze Kunst?’ Hij verheugde zich in den vooruitgang der uitgave, in het aanwerven van nieuwe medewerkers en steeds stond hij haar met raad en daad ter zijde.

In 1909 zou een belangrijken stap gedaan worden: om het tijdschrift op hechter grondslag te vestigen, en een geheel zelfstandig bestaan te verzekeren, werd eene naamlooze vennootschap opgericht; Rooses was een der eerste aandeelhouders, en trad tevens toe tot het toen gestichte beschermingscomiteit, waaraan, vóor hem, reeds A. Beernaert, Henri Hymans, A. van den Nest en Sam Wiener zijn ontvallen.

Het eerste nummer van ‘Onze Kunst’ werd met eene bijdrage van Max Rooses geopend; het was het eerste gedeelte van eene hoogst belangwekkende reeks studies over de Teekeningen der Vlaamsche Meesters, welke in drie jaargangen werden voortgezet. Rooses had de stof voor dit werk op verre reizen verzameld, en de beste stukken die hij er aantrof opzettelijk laten fotografeeren; het geheel vormt een ware geschiedenis der Vlaamsche teekenkunst van Van Eyck tot aan het einde der 18^e eeuw.

Maar daarnaast gaf hij nog menig ander opstel van beteekenis; in 1902: een studie over het Portret van Hendrik van Halmale; over de Verzameling Edm. Huybrechts; over Schilderijen in oude Antwerpsche familiën; in 1903 eene bijdrage: Rubens of van Dyck?; in 1905 een studie over Jordaens' werk in de Oranje-zaal; in 1907 twee bijdragen over Van Dyck's Leer-en Reisjaren; in 1911 een uitvoerige bespreking van de Tentoonstelling van Vlaamsche Kunst in het jubelpaleis te Brussel, en een artikel over Een schilderij van Adam van Noort; in 1912 eene studie over Een nieuwe Rubens; in 1913 zijne feestrede aan Frans van Kuyck; daarenboven tal van kleinere nota's, o.a. over Henri Hymans, Frans Lamorinière, Jacques Dubroeucq enz.

‘Onze Kunst’ liet geene gelegenheid voorbijgaan, om Max Rooses' hooge verdiensten als kunstkenner te doen uitschijnen. Dit geschiedde o.a. in het Juli-nummer van 1910, naar aanleiding der voltooiïng van de groote werken: het Codex Diplomaticus Rubenianus en het Rubens-Bulletijn; wij trachtten toen Rooses als kunsthistoricus te kenschetsen en een kort overzicht te geven van zijn levenswerk; wij moeten ons, voor het oogenblik, met eene verwijzing tot dit artikel vergenoegen en voegen hier enkel de vermelding bij

[p. 36]

van de uitgaven, welke hij sedertdien nog in het licht gaf: de geschiedenis der Vlaamsche kunst, verschenen onder den titel Flandre in de verzameling ‘Ars una species mille’ (Histoire générale de l'Art); de door hem geleide uitgave Vlaanderen door de Eeuwen heen, en ten slotte een nieuwe, omgewerkte uitgave van zijn Christophe Plantin.

De som van den in dit leven verrichten arbeid grenst aan het fabelachtige; men moet Rooses aan het werk hebben gezien, dag voor dag, uur aan uur zijne taak methodisch en nauwgezet voortzettend, zonder sprongen, maar ook zonder lanterfanten of fantazeeren, om te begrijpen hoe dat alles in éen menschenleven kon verwezentlijkt worden. Duidelijk heeft hij zijne levenstaak vóor zich gezien, en met onverdroten ijver, met nooit falende werkkracht heeft hij haar, tot het einde toe, vervuld.

Zijn dood is voor ons volk een onberekenbaar verlies - en evenals een Conscience, een Benoit, een van Rijswijck, zal hij een leemte nalaten, die lang en pijnlijk zal worden gevoeld. Maar voor allen, die om hem treuren, weze het een troost, dat dit leven alles gegeven heeft, wat het geven kon; hij mocht heengaan met het bewustzijn, van voleindigd te hebben wat hij had aangevat. En toen hij behoefte ging voelen aan rust, was ook zijn tijd gekomen. Voor 1 Juli had hij zijn ontslag gevraagd als Conservator van het Plantin-Museum; veertien dagen later leidden wij hem ten grave. Zoo gold ook voor hem het schoone devies: ‘repos ailleurs.’