Onze Kunst. Jaargang 10

[p. 80]

Naar aanleiding van een aan Scorel toegeschreven schilderij

Onlangs wees ik, in een door mij aan den schilder Lanceloot Blondeel gewijde monografie, op 't groote aantal schilderwerken, die ten onrechte staan op den naam van Jan van Schoorl of Scorel, en waar bleeke en kleine figuurtjes verloren loopen tusschen heuvels met pretensieuse bouwvallen bezaaid. En als typisch in dit opzicht noemde ik de Batsebah in het Rijksmuseum te Amsterdam en den David, die Goliath verslaat in de Galerij te Dresden. Gedeeltelijke, groepsgewijze indeelingen zouden in dit ensemble moeten worden aangebracht. Naar mijn bescheiden meening zou men wél doen met naast den rekbaren en ai te gemakkelijk te noemen naam van Scorel of van den geheimzinnigen Hendrik met de Bles, waar enkele critici zich aan vasthouden, dien van Blondeel te vermelden.

Jhr. B.W.F. van Riemsdijk, hoofddirecteur van het Rijksmuseum te Amsterdam, was zoo vriendelijk om me in de gelegenheid te stellen om mijn kennis op dit gebied te verrijken en gaf me welwillend toestemming tot reproductie van een schilderij in zijn bezit. Dit paneel,⁽¹⁾ sedert enkele maanden in het Rijksmuseum, stelt de Roeping van Petrus voor. Rechts van den beschouwer, begroet Christus den Apostel, die op 't water treedt, aan gene zijde van het rotsachtig terrein, ziet men de zee van Tiberias, met de wonderbare Vischvangst en scheepjes in de verte. Links een dichte plantengroei, op de fotografie onvoldoende aangegeven en in de verte blauwende bergen. Het geheele middengedeelte wordt ingenomen door twee boomen, met heel gedetailleerd gebladerte, uitlossend tegen de lucht. Er is hier een treffende overeenkomst met het Dresdener stuk den Goliath doodenden David⁽²⁾, waarvan ik de afbeelding bij deze korte beschouwingen voeg.

(1) Op eik 86 bij 138 cm.

(2) Dresden, Nr 844, 108 ½, bij 155 ½ cm.

[p. *9]

SCOREL(?): DE ROEPING VAN PETRUS.
(Eigendom van Jhr. B.W.F. van Riemsdijk, in bruikleen gegeven aan het Rijksmuseum, Amsterdam)

[p. *11]

SCOREL(?): DAVID VERSLAAT GOLIATH.
(Museum Dresden).

[p. 81]

Hier en daar gaat 't hoofdmotief bijna geheel in het bijwerk verloren; men lette bijv. op die menigte, nauw zichtbare kleine figuurtjes op de Roeping van Petrus, welke daarentegen met hun hoog opgerichte en gespierde vormen op den Goliath doodslaanden David zoo karakteristiek zijn en zoozeer onze aandacht boeien. Zou men hier niet veeleer geneigd zijn om aan den pseudo-Bles van de beroemde Aanbidding der Koningen te Munchen te denken?⁽¹⁾ De raadselachtige Civetta (of 't uiltje) komt mede in aanmerking, want behalve de varianten, die zich om dit meesterwerk heen groepeeren, worden hem nog vele werken toegeschreven in verband met den stijl van Patenier⁽²⁾. En het decor van de Roeping van Petrus, staat, zonder eenigen twijfel met de Rust op de Vlucht naar Egypte van dezen Dinanteeschen meester in verband.

Ten slotte zal wellicht een vergeten qualificatie van het Dresdener stuk nog leerzaam zijn. Manier van Rafaël noemden het de oude catalogen. Op onnoozele wijze werden deze bijeen geflikte composities, waar vele en velerlei figuren aan een verwarde handeling deelnamen, gaarne gesteld op rekening van den invloed van den genialen uitbeelder van Heliodorus uit den tempel verjaagd. Men bezie hiertoe slechts de Legende van de Heiligen Cosmus en Damianus van Lanceloot Blondeel in de St. Jacobskerk te Brugge. Volgens de overlevering zijn deze figuren op Rafaël geïnspireerd! De eigenaardige stukken, thans in het bezit van Jhr. van Riemsdijk: de Roeping van Petrus, voorloopig gesteld op naam van Scorel en de Martelie van een Heilige, een authentiek werk van Blondeel⁽³⁾ bieden een interessante formule van het Italianisme in het allereerste begin: een verwarring van kleine figuurtjes in gestyliseerde landschappen - een ver verwijderden weerschijn van den Rafaël van de Loggia.

Pierre Bautier.

(1) Meening die mij onlangs door Dr. von Wurzbach werd medegedeeld.

(2) Werkplaats van Bles: De Prediking van St. Johannes den Dooper (Museum te Brussel). Fierens-Gevaert, De Vlaamsche Primitieven, afl. VIII, fig. clvi.

(3) Amsterdam Nr 533, P. Bautier, Lanceloot Blondeel, (Brussel, Van Oest 1910), bl. 27-30.