Onze Kunst. Jaargang 10

[p. 39]

Boeken & tijdschriften

Reinaert de Vos naar verschillende uitgaven van het middeleeuwsche epos herwrocht door Stijn Streuvels met een inleiding van prof. dr. J.W. Muller en verlucht met randen en teekeningen door B.W. Wierink uitgave van L.J. Veen te amsterdam (gedrukt in 350 exemplaren)

Een zeer belangwekkende en prijzenswaardige proeve van boekversiering. Ziehier hoe deze werd opgevat: als formaat werd een royaal in 4^o gekozen, met breede randen; de tekst is gezet uit de bekende Grasset-letter, en versierd met zeer aardige in hout gesneden omlijstingen. Door de verdeeling van het werk in vele korte hoofdstukjes, had de illustrator gelegenheid een aantal vignetten als vóórtitels, aanvangletters, sluitstukken en bladvullingen te ontwerpen, welke in opvatting en uitvoering geheel bij de kaders passen.

Een aantal goed gevonden diermotieven werden in deze versieringen op een zeer gelukkige wijze verwerkt, en aldus werd een typografisch volkomen zuiver en samenhangend geheel verkregen, wat nog aangevuld wordt door de harmonieerende versiering van band en schutbladen. Terwijl de tekst geheel zwart bleef, werden alle versieringen in okerachtig geel gedrukt; misschien is dat geel wat sterk, en werkt daardoor eenigszins vermoeiend; een meer neutrale tint ware beter geweest.

De eigenlijke illustratie van het boek bestaat uit gekleurendrukte platen buiten den tekst. Hier is de ontwerper natuurlijk op een moeilijkheid gestuit: wilde hij een proeve van zuivere boekversieringskunst geven, dan waren die lithografische platen er feitelijk te véél; maar zonder deze kon hij zijn sujetten ook al moeielijk tot compleete uitbeelding brengen. Hij heeft dan, zoo niet een zuivere oplossing, dan toch een handige ontduiking van deze moeilijkheid gevonden. Hij behandelde de uit te beelden tooneelen in eenigszins gestyleerden trant, welke bij de diermotieven in den tekst niet al te zeer afstak - en spaarde dan in de teekening zelve een ruimte uit voor een citaat uit den ouden Reinaerttekst, in neogothische letters, zoodat elke buitentekstplaat een indruk geeft in den aard van een bladzijde uit een oud handschrift.

Als illustrator toont de Heer Wierink hier groote kwaliteiten. Zijne dieren zijn goed getypeerd en geestig van expressie; in hun prettige, vroolijke kleur zijn ze ons een welkome verluchting van het eeuwenoude en eeuwig jonge meesterstuk onzer middennederlandsche poëzie, dat in deze uitgave in een bizonder aantrekkelijk pak werd gestoken.

B.

W.O.J. Nieuwenkamp, zwerftochten op Bali uitgevers-maatschappij ‘Elsevier’, Amsterdam mcmx

Deze uitgaven is een verkorte, doch tevens gewijzigde en aangevulde van de slechts in 400 ex. gedrukte ‘Zwerver’-uitgave van Bali en Lombok in drie afdeelingen, onderscheidenlijk in 1906, 1909 en onlangs verschenen. Het vrij kostbare werk is mede door het geringe aantal exemplaren beperkt tot enkelen, daarom is het een uitstekende daad Nieuwenkamp's reisherinneringen en

[p. 40]

studies omtrent land en volk, kunst en kunstnijverheid van de door hem in 1906 en 1909 bezochte streken, zij het dan ook verkort en tot het eiland Bali beperkt, tegen een prijs uit te geven die meerdere verspreiding mogelijk maakt.

Nieuwenkamp bedoelt met zijn werk in de eerste plaats kunstbroeders te overtuigen van het vele schoons dat in onze overzeesche bezittingen is te genieten en uit te beelden en wekt ze op, de nog onbekende schatten te gaan ontdekken. Hij is hierin zeker geslaagd, vooral ook ten opzichte der in het moederland, somtijds vrij vreemde aandacht geschonken indische kunstnijverheid - die het dient niet verzwegen door onze kunstnijveren, zoover dit hen mogelijk was, bestudeerd en gewaardeerd wordt.

Wat den teekenaar-schrijver vertelt over aardewerk, huizen poorten, tempels, wapens, sieraden, kleeding, huisraad en over de eenvoudige makers ervan, is zeer belangwekkend. Ook afbeeldingen van voorstellingen door Baliërs zelf van hun sagen of mythen gegeven, verdienen de aandacht. Over de weefkunst op Bali geeft Nieuwenkamp een uitvoerige technische beschrijving, van af de ruwe katoen tot het kunstvolle produkt. Maar bovenal is het boek belangrijk door de decoratief gecomposeerde teekeningen en etsen van inboorlingen, landschappen, architekten- en kunstvoortbrengselen die als uitgangspunt zijn genomen. Al mag wellicht een fotografie onmiddelijker weergave zijn, scherper en duidelijker dan Nieuwenkamp somwijlen techniek en ornament van snij- en weefkunst weet weer te geven, kan zij niet. En buitendien sluit zijn teekenwijze bijzonder aan bij het karakter van het boek, dat geheel, mede door letterkeuze, arangement en versiering het werk is van één persoon - en als zoodanig tevens een merkwaardig staal van Nederlandsche boekkunst kan genoemd worden.

In dit opzicht verkiezen wij deze editie boven de grootere. Het na gekozen handige staand kwarto formaat, maakte het overbodig den tekst in twee kolommen te zetten, zoodat de bladspiegel niet door het wit tussen en de kolommen wordt onderbroken. Ook het zetwerk uit een vette groteske letter (z.g. antiek) wint het van de oblongeditie. De regelmatig uitgevulde regels zijn nu behoorlijk geïnterliniëerd tot fraaie en kleurvol gesloten paginas opgemaakt. De beide kleuren bruin voor tekst en autotypiën en roodbruin voor initialen, kopregels en paginacijfers harmoniëeren goed en geven een indisch kleurenschema, uitstekend in overeenstemming met den inhoud van dit boek.

de R.

Jahrb. D. Kgl. pr. kunstsammlungen, 1911, I

In een kort artikel, onder den titel van Jan Vermeer en Pieter de Hooch als concurrenten, komt Bode tot de gevolgtrekking, dat, ondanks schier gelijke compositie, de Vrouw die goud weegt, verleden jaar door het Museum te Berlijn aangekocht, aan Pieter de Hooch behoort toegeschreven te worden, terwijl een andere Vrouw die goud weegt, vroeger in de verzameling Périer, nu in het mede-bezit van Colnaghi te Londen, van Vermeer is. B. acht het waarschijnlijk dat de Hooch onder den invloed van Vermeer dit onderwerp heeft aangevat.

F.B.