|
| |
| |
| |
| |
Een woordje bij eenige bijoux van Bert Nienhuis
De gansche kosmos kunt ge, naar een woord van William Blake, weerspiegeld zien in een druppel water en in de schoone doelmatigheid van een nijlemmer vond Semper het essentieele van den geheelen Egyptischen vormenkultus uitgedrukt. De waarheid hieraan is, dat al het bestaande het karakter draagt van datgene, dat we als het wezen van alle bestaan beseffen en er is voor den levenskenner geen levensuiting of zij verkenbaart de Idee. In het meest simple natuurverschijnsel komt de wil der natuur ganschelijk uit, door elk gebaar en woord kenmerkt zich de mensch, elke eenvoudige en van-zelfontstane vorm van het menschenleven is expressief voor de kultuur, die aan dat leven eigen is.
BERT NIENHUIS: Gouden Broche met amethist en wit email.
BERT NIENHUIS: Gouden Broche met robijntjes en groen email.
BERT NIENHUIS: Gouden Broche met amethist en blauw-groen email.
Fabr. Hoeker en Zoon.
De kunstdaad is onmiddellijke uiting van het psychische leven. Dat geeft haar eeuwigheids-waarde: eeuwige verstaanbaarheid. ‘One touch of nature makes the whole world kin.’
| |
| |
BERT NIENHUIS: Gouden collier met chrysophase en wit email.
Fabr. Hoeker en Zoon.
BERT NIENHUIS: Gouden collier met chrysophase en wit email.
Fabr. Hoeker en Zoon.
BERT NIENHUIS: Collier in goud - bloemkelkjes-motief, met olivine wit email.
Fabr. Hoeker en Zoon.
| |
| |
Eeuwig bestendigt zich het wezenlijke in de menschelijke natuur. Als wij echter hebben leeren inzien dat wij de bewegingen van het primitieve, van het oer-menschelijke gemoedsleven niet kunnen begrijpen en uiten, dan met behulp van een vast stelsel van bepaalde, dat is beperkte, begripsvormen, die uit den ingewikkelden samengroei der wisselende samenlevings-omstandigheden voortvloeien, hebben wij het verbond gezien tusschen kunst en kultuur. De kunst is zoo, indirect, de uiting van het gemeenschaps-leven.
BERT NIENHUIS: Gouden medaillon met groen en wit email.
Het ware een verlokkende opgave een geschiedenis van het lijfsieraad te schrijven. Het verhaal van de vorm-wisselingen, die deze alleroudste kunst doormaakte - voor dat de menschen zich kleedden versierden zij hunne lichamen - zou een brok intieme historie worden van dat wonderlijke, ijdele en gepassioneerde wezen, dat zich homo sapiens heeft genoemd, maar dat met en ondanks al zijn wijsheid wat hij 't verborgenst in zich waant onbewust aan de openbaarheid prijs geeft.
BERT NIENHUIS: Gouden manchetknoopen met mat-blauw email, en turquoise. Fabr. Hoeker en Zoon.
Uit een paar honderd versierings-motieven kunt ge veel leeren van den mensch, de erotische, de ijdele, de bijgeloovige. Wat uit een gering natuurverschijnsel de mysticus leert van het natuurwezen, uit een eenvoudigen vorm de schoonheidszoeker van een gansche kultuur kunt ge uit de wisselvolle sa-
| |
[pagina t.o. 88]
[p. t.o. 88] | |
BERT NIENHUIS: Collier in goud, - à jour - met lapis lazuli, en wit email.
Broche in goud - met perido en violet email.
Fabr. Hoeker en Zoon.
| |
| |
menstelling en gebruik van wat nietige kleinodiën begrijpen van het veranderlijke spel van driften en verlangens, dat het leven der menschen is. Een dergelijke historie-les zou profijtelijk zijn voor wie meent iels te kunnen doen in en voor zijn eigen samen-leving, dat bij alle beperktheid van de persoonlijke daad, toch iets meer dan nuttelooze kracht- en vaardigheidsverspilling zou hebben te zijn. Wij, die bijkans al onze natuurlijke eenvoud hebben verloren en daarmede de macht intuïtief als ‘reine Thoren’ goed en schoon te handelen, mochten door kennis en begrip een vaste overtuiging, door een vaste overtuiging inwendige harmonie en door inwendige harmonie een natuurlijkheid van tweeden aanleg verwerven, waaruit wij weer zuivere daden zouden kunnen doen.
BERT NIENHUIS: Goud en Pendant - motief Libellen - blauw email fond, en turquoise.
BERT NIENHUIS: Gouden broche met opaal en matgroen email.
Fabr. Hoeker en Zoon.
De mode van tegenwoordig aan welks grillige wisselzucht onze kleeding en sieraad onderworpen zijn is een prostitutie-verschijnsel. Aldus is zij het meest genadeloos getypeerd in de kunst van Beardsley, van Karel de Nérée. Zij is volrijk aan spitsvondige winsten van perverse accentuatie en monstrueuze schoonheid der zonde. Daarmede wordt het evident, dat wij haar dictatorschap niet langer hunnen eerbiedigen. De mensch, die met zijn gemoed vol sterke en hooge verlangens naar de toekomst schrijdt haast zich het walchelijke Cythera,
| |
| |
waar naar het wereld-leven drijft, te ontvluchten. De moderne vrouw, voor de oplossing van het belangrijke probleem der levensvormen toongevend, is niet meer en wil niet niet meer zijn een ijdeltuitig genotsvoorwerp. dat zich op zijn gunstigst van een stuk nuttig automatisch huisraad onderscheidt door prikkelende bizarrerie van vorm en kleur. Wat Carlyle in zijn geestige biographie van den kleederen-filosoof Diogenes Teufelsdröckh de superannuatie der symbolen noemt is een voor de hand liggend verschijnsel juist waar 't drachten en drachtversiering betreft.
BERT NIENHUIS: Gouden armband met chrysophase en wit email.
Fabr. Hoekek en Zoon.
Het verouderde zinnebeeld zullen wij eerst overwonnen hebben wanneer wij het door een nieuw kunnen vervangen, wanneer wij dus met overtuiging weten hoe wij ons zoodanig zullen hebben te kleeden en onze kleeding zullen hebben te versieren opdat kleeding en versiering waardig onze levenshouding en levensverhouding zullen helpen uitdrukken.
Aan de teekentafel van den vaardigen ontwerper staat men voor niets, het papier is geduldig. Het grootste gebrek der nieuwere kunstnijverheid, een gebrek, dat eerst nu langzamerhand overwonnen gaat worden, is haar gekunsteldheid. Zij leidde zoo goed tot papierkunst als het klakkeloos oude vormen copieerende industrialisme, dat haar voorafging. Zoogenaamd ‘modern’ gestyleerde natuurvormen en abstracte geometrische motieven ondoordacht over alle denkbare voorwerpen gezaaid, maken een ding niet schooner en doelmatiger dan een overeenkomstig misbruik van naturalistische motieven en ornamenten uit alle stijl-vormen van het verleden saamgeraapt. Nu het ambacht gaat herleven en met aandacht de vorm-noodzakelijkheden der dingen worden gecultiveerd, ondergaan allereerst de tradities van het absolute gebruiksvoorwerp een strenge verjonging. Met aandacht speurt men naar zuivere grondvormen voor meubels, vaatwerk, weef- en smeedwerk - de zinvolle reconstructie van
| |
| |
die voorwerpen, die niet aan onmiddellijke levens-noodzaaklijkheden hebben te voldoen wordt eerst in de tweede plaats bestreefd.
BERT NIENHUIS: Gouden Pendant met parels en ivoorkleurig email.
Voor 't onontbeerlijke kleed, en dan nog wel - zij 't niet zonder reden - bijna uitsluitend voor 't vrouwenkleed vonden, wie wars van de mondaine mode waren, vormen, wier doelmatigheid nog verre van expressieve schoonheid is gebleven. De omwerking der vormen van het kostbare lijfsieraad blijft zoo goed als achterwege. Mercantiele redenen geven voor den luxe-industriëel den doorslag om de modewaar te blijven vervaardigen, die bij 't mondaine publiek in trek is en waarvan het karakter bijna uitsluitend wordt bepaald door het vereischte zooveel mogelijk van stoffelijke weelde te doen blijken. Waar handige maar smakelooze Franschen den toon gingen aangeven bleek een product te ontstaan, dat zich als een voorwerp van ‘moderne’ kunstnijverheid in den allerslechtsten zin kenmerkte.
BERT NIENHUIS: Gouden broche met opaal en matgroen email. Fabr. Hoeker en Zoon.
In Engeland waren reeds in den tijd en omgeving van William Morris pogingen gedaan om goede bijoux te vervaardigen. Het bleef bij enkelproducten. In Duitschland heeft de groot-industrie het voor het eerst aangedurfd serieuze kunstnijveraren aan het ontwerpen te zetten en de vervaardiging
| |
| |
van vele en kostbare stukken volgens hunne projekten te doen plaats vinden. Toen heeft men de ervaring opgedaan, die men gelukkig in den laatsten tijd op vele gebieden van toegepaste kunst kan verwerven, dat het volhardende arbeiden van velen in de laatste vijftien jaar om nijverheid en ambacht van bedorven overleveringen te zuiveren, niet vruchteloos is geweest. Van vele ontvankelijken zijn de oogen geopend voor de schoonheden van doelmatige samenstelling, eerlijke techniek en zuiver materiaalgebruik.
BERT NIENHUIS: Gouden pendant met bloedkoraal en pareltjes - en teêrgroen email.
BERT NIENHUIS: Gouden broche met cornelijn en wit email.
Fabr. Hoeker en Zoon.
De firma Hoeker en Zoon te Amsterdam maakt zich nu in Nederland verdienstelijk met op royalen schaal bijoux te vervaardigen volgens deze beginselen. De ernstige kunstnijveraar Bert Nienhuis, bekend door zijn ontwerpen voor keramische producten, die op de fabriek ‘de Distel’ worden gemaakt, is de teekenaar van een aantal bijoux van allerlei geaardheid, colliers, broches, armbanden, ringen etc. die op de werkplaatsen van genoemde goudsmidsfirma onder de technische leiding van den heer L.W. van Kooten worden uitgevoerd. Een aantal dezer werkstukken zijn hier gereproduceerd. Behalve edele en half-edele steenen past de heer Nienhuis veelal de email-techniek toe. Met veel effect wendt hij vooral wit email op goud-
| |
[pagina t.o. 92]
[p. t.o. 92] | |
BERT NIENHUIS: Gouden medaillon met parel, en wit email. (Voorkant).
BERT NIENHUIS: Gouden manchetknoopen met robijnen en groen email.
BERT NIENHUIS: Gouden medaillon met robijntjes en zacht-groen email.
Fabr. Hoeker en Zoon.
BERT NIENHUIS: Gouden medaillon met parel, en wit email. (Achterkant).
Fabr. Hoeker en Zoon.
| |
| |
grond aan.
BERT NIENHUIS: Gouden pendant, motief bloemkelkjes, met robijn en wit email.
BERT NIENHUIS: Gouden broche, met robijn en wit email.
Fabr. Hoeker en Zoon.
Een onzer platen doet zien met welk een goed gevolg hij zelf op grootere schaal de email-techniek beoefent, zoodoende misschien eens de mogelijkheden vindende om rijke geëmaileerde ornamenteeringen met lichtende edelsteenpraal tot een tintelend geheel te verbinden. Bij verder werken, bij nog meer gemeenzaam worden met de teedere fijnheid van edel metaal en gesteente zal de heer Nienhuis hebben te toonen in hoeverre hij de voorman mag geacht worden voor een nieuwe Hollandsche edelsmeedskunst. Zijn eerzaam werk heeft nu reeds het bijzondere voordeel in alle opzichten uit een begrip van de noodzakelijke eischen van een bijou te zijn ontstaan. Zij zijn niet slechts looze sierstukken, al ontwerpende is gezocht dingen te maken die een bepaalde beteekenis kunnen hebben aan of op een vrouwelijk costuum. Een collier maakt door zijn fijne tintelingen van goud het blanke van een hals nog blanker of brengt leven op het diepe oppervlak van een fluweelen kleed; een broche, een pendant doet evenzoo. Een armband accentueert de gratie van een arm. De heer Nienhuis zal nog verder hebben te gaan en knoop- en draagpunten van het costuum als karakteristieke plaatsen van het dragende en omsluitende kleed aan te geven. Een ceintuurgesp, een manchetknoop is een eerste Po- | |
| |
ging in deze richting.
BERT NIENHUIS: Emailplaat.
Het kan zijn nut hebben te gedenken hoe in groote kultuurtijdperken het sieraad hoogst spaarzaam werd toegepast. In de Italiaansche vroeg-renaissance b.v., in de bloeitijd der Grieksche en der Japansche kunst komt het sieraad bijna alleen voor om uitdrukking en bruikbaarheid van het gewaad te verhoogen, het kapsel te bevestigen en hier en daar door het aangeven van een hals- of een borst-lijn een enkel pittig en
| |
| |
gratie-versterkend accent aan te geven. Dat zal, dunkt ons, ook de richting zijn waarin de edelsmeedskunst zal hebben voort te gaan. De barbaarsche traditiën van het lijfsieraad, traditiën door den mensch gehandhaafd, of steeds weer hardnekkig vernieuwd tot op dezen tijd zullen een tijdperk van verdorring tegemoet gaan. Het bijou zal dan minder zijn oorspronkelijken dienst verrichten om hetzij uit sexueele redenen of om aandacht te vragen voor iemands heldhaftigheid of rijkdom, de drager bijzonder in-'t-oogloopend te doen zijn en te midden der veelheid zijn persoonlijkheid te kenmerken. Het sieraad zal gaan worden aan kleed en kapsel, wat wij heden van elk sieraad verlangen: een kunst-volle verduidelijking van de verrichtingen en den bouw van datgene waarop het is aangebracht. Het werk van Bert Nienhuis komt daar, naast zooveel andere uitingen, belofte-vol van getuigen.
Walter van Diedenhoven.
|
|
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd
