Onze Kunst. Jaargang 6

[p. 218]

Alfred Stevens

On n'est un grand peintre qu'à la condition d'être un maître ouvrier.
(Alfred Stevens).

Tallooze artikelen, monografieën en notas, verkondigden der wereld in alle mogelijke dagbladen en tijdschriften, dat Alfred Stevens den 24^sten Augustus 1906 gestorven was.

De schrijvers van dit vele prosa meenden gewoonlijk door een ondertitel de hulde van bewondering, die ze den doode brachten, nader te moeten aanduiden:

Alfred Stevens: Een Schilder van de Vrouw (met hoofdletters).

Alfred Stevens: Een Intimist der xix^e eeuw,

Alfred Stevens: Een Schilder van het Moderne Leven,

Alfred Stevens: Een groote ‘Kleinmeester,’

Alfred Stevens: De Schilder van de Parisienne onder het tweede Keizerrijk.

Alfred Stevens: De Schilder der vrouwelijke bevalligheid, enz. enz.

Deze etiketten verkleinen den Meester en zijn kunst.

Ik acht 't meer overeenkomstig de waarheid om te zeggen dat Stevens boven en vóor alles Een Schilder was. Maar dat dan ook in de meest volstrekte beteekenis van 't woord. Een schilder, meer schilder dan eenig ander. De vleeschgeworden schilderkunst of de schilderkunst, die een mensch was geworden! Een oog en een hand. Een oog, waarvan de gevoeligheid en de wellust van 't zien als een wonder waren, maar toch niet meer verwonderlijk en overbluffend dan de bekwaamheid en de technische vaardigheid van zijn hand.

Vóor alle andere gaven onderscheid ik echter bij Alfred Stevens de kunst van 't altijd weer nieuw vinden van kleuren en kleur-harmonieën. We moeten vooral op deze gaaf de aandacht vestigen, die wel de meest eigenaardige was van zijn temperament. Het gevoel, dat hij voor compositie had, niet in den pedanten, academischen zin van het woord, maar opgevat volgens de beteekenis van een compositie, die verwezenlijkt wordt in kleur, door 't bijeen-

[p. t.o. 218]

ALFRED STEVENS: ‘LE BILLET DE FAIRE PART’.
(Verzameling van den Heer Albert Sarens, Brussel).

[p. 219]

voegen van tinten en teeder-harmonische tonen, met een rytmisch muziekaal gevoel voor tegenstellingen en geleidelijke overgangen in den klank, is verbazend. Dit vooral is een kenschetsende eigenschap van Alfred Stevens. Dit is wat hij nieuw in de kunst heeft gebracht en ontwikkeld, ver boven vele anderen, die vóor hem dit enkel maar vaag hadden vóorgevoeld.

ALFRED STEVENS in 1875 (volgens een fotografie).

Anderen vonden hun compositie in de arabesk der lijn, in het evenwicht der massas. Zonder deze middelen van uitdrukking te versmaden, schiep Stevens zijn werken in gekleurde akkoorden.

Reeds heel vroeg had hij zich een ongeloofelijke virtuositeit in de technische uitvoering van zijn werk verworven. Van den aanvang af wist hij het gegeven tot aan het uiterste door te voeren en uit te drukken met die gemakkelijkheid van toets, die treffende juistheid van effekt, die schoonheid en verscheidenheid van de gekozen stof, in éen woord met dat subtiele instinkt

[p. 220]

voor het volmaakte werk, dat aan al zijn sappige, juist waargenomen stukken, die nooit onrustig, droog of eng zijn, die onbeschrijfelijke aantrekkelijkheid verleenen.

ALFRED STEVENS: Alle geluk.
(Kon. Musea voor Schilder- en Beeldhouwkunst, Brussel).

Niemand heeft 't beter dan hij verstaan om de substantie der dingen te schilderen. De heer Verlant, bestuurder der Schoone Kunsten van België, vestigde daar terecht de aandacht op in een welsprekende rede, die hij uitsprak, staande vóor de baar. Daardoor schijnt hij de mogelijkheden van zijn vak te hebben uitgebreid. Nooit vóor hem had de zachte matheid van een vrouwenhuid, gegloeid met zoo teedere en toch schitterende glanzen. Het glinsteren der oogen, het dons der zachte wangen, de frambozen-sappigheid van de even door het leven aangezwollen lippen, vindt men stralend op al zijn stukken, bijna als een wonder van waarheid weer. Het haar begint te

[p. t.o. 220]

ALFRED STEVENS: PALMENZONDAG.
(Verzameling X.).

[p. 221]

golven en te glanzen, kleinoodieën schitteren en op de kleêren, op den achtergrond, neemt iedere toets, die neer wordt gezet, dadelijk 't eigenaardig karakter van de een of andere stof aan: tulle, fluweel, satijn, bont of pluimen; verlakt, zilver, kristal, bois des îles of bloemen-blaren.

Na vele geslachten van schilders gekomen, bleef Alfred Stevens - en dat geheel spontaan - in zijn kleurverbindingen altijd nieuw, onverwacht en aantrekkelijk. Onovertroffen verfmenger, kundig émailleur, verrijkte hij al de technische hulpbronnen der schilderkunst met nieuwe vondsten, welke heel de ervaring der voorbijgegane eeuwen niet te zijner beschikking hadden gesteld. Dit is zijn eigenaardige verdienste en de rechtvaardiging van zijn persoonlijken roem. Hij muntte evenzeer uit door de fijnheid en bekoorlijkheid van zijn kleuren, als door een groote gemakkelijkheid en vaardigheid in de behandeling van zijn sujekt, - buitengewone verdiensten in een geheel van plastische kwaliteiten, die hem een allereerste plaats verzekeren onder de Meesters der schilderkunst van de xix^de eeuw.

En buiten dat alles was hij dan nog al wat men zoo fijntjes bij hem heeft waargenomen. Maar dat was dan bij wijze van toegift, en het is literatuur.

_* * _*

Dat Stevens, de schilder van het mondaine leven, ingeburgerd te Parijs, door zijn gevoel en liefde voor de kleur een Vlaming is gebleven, - een zeer verfijnde Vlaming als men wil, maar een Vlaming, - wordt wel door niemand meer betwist. Nooit heeft hij afstand van zijn gaven als noordelijk schilder gedaan: buitengewone gevoeligheid van visie, volmaakte juistheid der verschillende kleuraccoorden, van de stoutste tot de meest samengestelde toe.

Men heeft op den stamboom zijner esthetische afstamming vele andere namen geënt: Vermeer van Delft, Ter Burg en Metsu, Chardin en ook Watteau. Bovendien zijn er nog andere aan wie hij ons soms, als bij toeval denken doet. Hij is aan al de meesters verwant, die in het technisch deel van hun werk naar de alleruiterste volmaaktheid streefden. Hij behoort niet tot dezulken, die met het puntje van hun penseel een hoofdlijn schetsen, waarmee ze zich, overigens met volkomen recht, tevreden stellen.

Deze geheel verschillende manier is ongetwijfeld de uitslag van langdurige studie, van volkomen rijpheid - van volmaakte handigheid geweest. Stevens wilde de zichtbare waarheid der dingen zoo dicht mogelijk nabij komen. Hij vreesde niet zijn geestdrift te zien verstijven of bekoelen, of het brio van zijn toets te verzwaren, door zijn werk tot aan de alleruiterste grenzen der mogelijkheid door te voeren. Hij was niet bang voor te veel details. Hij nam ze waar, gaf er de lijn van aan en liet ze op hun plan, zooals hij ze in de natuur gezien had, in de lichtende atmosfeer die ze omringt.

[p. 222]

Daarom wordt echter zijn manier niet minder breed en uitdrukkingsvol. Alfred Stevens heeft niets van de eentonigheid der Hollandsche kleinmeesters, die er maar al te zeer toe neigden om dezelfde schilderijtjes, naar dezelfde modellen, telkens tot in 't oneindige te herhalen, vooral met het oog op den verkoop.

Integendeel, hij heeft zich zelf voortdurend hernieuwd, door de verscheidenheid van zijn zoeken, door zijn bezorgdheid om bevalligheid, kleurenweelde, eigenaardige schikking, zijn uiterst scherpe opmerkingsgave voor het leven van zijn dagen, waarop hij den stempel zijner individualiteit heeft gedrukt.

Men kan zich geruimen tijd verdiepen in de stille beschouwing van zijn palet, de overbluffende verscheidenheid van de bronnen, waaruit hij zijn inspiratie heeft geput, het losse en vrije van zijn modulaties, het oneindig stoute van zijn harmonieën.

De opeenvolging van zijn verschillende stukken, de geleidelijke ontwikkeling van zijn kunst, zijn als zoovele mijlpalen in het leven van den kunstenaar en doen het ons beter verstaan dan alle mogelijke biografische notas.

Want wat komt het er eigenlijk op aan dat hij in 1823 te Brussel is geboren, dat hij eerst in België, en later te Parijs geschilderd heeft, dat hij de bedwelming gekend heeft van 't succes - de wijding en de belooning voor zijn talent heeft ontvangen? Hij is dood en al de pracht en tegenspoed van zijn leven is weggevaagd. Maar bij honderden lachen en glanzen zijn schilderijen! En zij zijn 't, die ons zullen verhalen van 't mysterie van zijn genie, die ons eerbied voor zijn ontzagwekkende werkkracht zullen inboezemen.

Paul Lambotte.

(Wordt voortgezet).

N.B. Een tentoonstelling van een honderdtal werken van Alfred Stevens wordt gehouden te Brussel, van half April tot half Mei, en te Antwerpen van half Mei tot in Juni, - door de zorgen van de ‘Kon. Mij. voor Schoone Kunsten’ te Brussel, en de Vereeniging ‘Kunst van Heden’ te Antwerpen.