Onze Kunst. Jaargang 6

[p. 50]

Kunstberichten (van onze eigen correspondenten)

Uit Amsterdam

Voor deze maand vallen er eenige tentoonstellingen bij kunsthandelaars te noteeren.

Bij Buffa werd uitgestald een niet onaanzienlijk aantal schilderijen en studie's door Evert Pieters. Deze is een der meest onsympatieke onder de jongere schilders; een dergenen, die met een ruime dosis zelfingenomenheid hun talent aanwenden tot vervaardiging van opzienbarende dingen, met een begriegelijk naschijnsel uit werken, die in de moderne kunstevolutie zelfstandig hebben uitgeblonken. Graad en aard van hun talent, of talentje, valt moeielijk te bepalen, wijl de oogenblikken, dat zij zich met eerlijken toeleg en ernstige inspanning tot hun werk gezet hebben, al te zeldzaam zijn om hun hoedanigheden naar hun wezenlijke waarde te kunnen schatten. Ze zijn in hun kunstuiting evenveel diplomaat en handelsman als schilder; ze weten op snuggere en, dikwijls ook handige wijze, hun slag te slaan naar den eisch van onzen tijd met zijn geüsurpeerde vermaardheid der hollandsche kunst, en vooral in 't gemoet der navraag uit Amerika. Zij werken niet om tot klaarheid te geraken met zich zelf als kunstenaar, maar om gangbare waar op de markt te wezen. Zoo is het werk van Pieters, over zijn geheel genomen, als kunstuiting van een onbeduidend gehalte; hol van inhoud en daarom ergerlijk door de koloristische aanmatigingen eener breedgebarende handeling. Er is niets waars in; het eenige waarin deze schilder misschien tusschen vele hem verwandte schilderijmakers uitmunt, is de durf waarmee hij, in volkomen onverantwoorde achteloosheid in het verzorgen van den vorm en der techniek, er maar op lossmeert, jagende naar den uiterlijken schijn waarmee hij het schilderij-lievend publiek, met zijn gering onderscheidensvermogen, voor zich kan innemen.

Bij den kunsthandelaar Van Gogh. Het werk van Breitenstein, een schilder van heel wat minder bekendheid op de schilderijmarkt dan Pieters. Intusschen van veel deugdelijker streven en tevens, naar mij voorkomt, van fijner aangelegden aard. Zijn schildersproeven hebben het groote nadeel, dat zij wel wat vreemde vogels zijn tusschen de hollandsche producten, met hun eerzame gelijksoortigheid.

We meenen zóó het monopolie van kleurgevoeligheid te hebben, het tooververmogen te bezitten over stemmige tintjes in harmonieuse verbinding, dat we ieder, die zich verstout tot een streven naar sterker luidende kleur-harmonieën, aldra voor een onbekwamen vakman zonder kleurgevoel of voor een uitzinnige houden.

Er is in de kranten gezegd, dat Breitenstein in het voetspoor van moderne franschen als Monet e.a., zijn weg zoekt. We kunnen het eerste aannemen in dien verstande, dat onder vreemden invloed deze Hollander althans wakker is geworden uit den algemeenen druil, want hij zoekt werkelijk zijn weg, eerlijk naar eigen overtuiging. Hij tenminste legt er zich niet op toe schil-

[p. 51]

derijen te maken, onder het loeren naar den bijval van publiek, met zijn eenzijdige begrippen en bovendien onmachtig om valsch van echt te onderscheiden; (de falsificatie's in den handel kunnen hiervoor getuigen). Hij tracht uit eigen oogen te zien en wat hij waarneemt ondubbelzinnig te uiten, versmadend het goedkoope gebruik van het geijkte kleurenstel en de gezochte rustige toontjes. En wat hij voor zich tot uitdrukking zoekt te brengen, is de duidelijke kleurenschijn der dingen in het helle vlakke licht. Zoo heeft hij een voorliefde voor watergezichten bij helder weer, waarin de klare kleurigheid van het blauw in lucht en water domineert, steunend het kleurgewicht van bont geverfde schuiten met hun bruine, roode en witte zeilen. Ook dicht begroeide hoekjes met boom- en struikgewas, weer vlak in 't licht, met het gecompliceerde gamma der groenen, van het blauw naar het geel, warm en grijs. Door afwezigheid van schaduwpartijen waarin de kleuren schuil gaan, moeten daar de kleurwaarden scherp tegen elkaar uitgewogen worden, krijgt de kleur een zelfstandigheid, die zich tot in de nerven laat analyseeren. Breitenstein is nog niet waar hij zijn kan, en ik zal me wel wachten zijn uiting al in eenigen deele grootmachtig te heeten. Toch mocht hij het reeds bereiken ons te overtuigen dat zijn werk van een beduidende beteekenis kan worden in de jongere hollandsche kunst, en is zijn streven bovendien zeer te waardeeren wijl het een vleug nieuw leven in een uitstervende nabloei aanbrengen vertoont.

Verder wordt thans bij Van Gogh voorbereid een tentoonstelling van etsen van de Zwart. Dat kan, meen ik, leiden tot een voller begrip van dezen kunstenaar. Hij heeft dààr misschien rijper werk voortgebracht dan in zijn schilderijen. Ik zag er reeds een paar mooie en sterk doorgevoerde bladen.

Een volgenden keer meer over dezen en wellicht ook over een tentoonstelling van ‘Gooische schilders’ die wordt gehouden in het Panoramagebouw. Men ziet, er is druk vertier in de kunstwereld te Amsterdam! Ook de schilderijveilingen bij Fred. Muller in zijn fraaie lokalen in de Doelenstraat en van Roos in de Brakke Grond wisselen zich onophoudelijk af.

W.S.

Uit Antwerpen

Tentoonstelling van een reeks schilderijen van Edmond Verstraeten in het kunstverbond van 24 november tot 3 december 1906

Een karakter, een temperament; een ziener van het lichte, zonnige land, dat zich uitstrekt aan den linker oever der Schelde: het land van Waas, de vallei der Durme; het land van vruchtbaarheid en overvloed, dichtbezaaid met groote hofsteden, in alle richtingen doorkruist met rijen slanke, fijngetakte boomen, die hoog oprijzen uit het dichte kreupelhout, en de rijke akkers welig overschaduwen....

Edmond Verstraeten heeft de heel eigen bekoring van dat land innig gevoeld, en hij weet het in breede visies voor ons te doen opleven. Eerste Zonnelach, Vlaamsch Dorp, zijn ruime, welige landschap-interpretaties, die in opvatting meer verwant zijn aan de landschappen van onze groote zeventiend' eeuwers, dan aan de doorgaans meer fragmentaire studies van de modernen.

In de behandeling blijft Verstraeten echter geheel van zijn tijd, d.w.z. hij let op het vluchtige spel van licht en nevel, op de voortdurende wisseling van tonen en tinten, die hij, als discipel onzer groote impressionnisten, op het doek tracht vast te houden.

Ook hier geeft hij blijk van een frisch en eigen talent, dat we gaarne waardeeren.

Wat hem echter nog schijnt te ontbreken, is de mooie materie, de vreugde aan de bloeiende, sappige kleur. Zijn verven zijn soms wat schraal, wat wrang, wat krijtachtig. Men zou nu en dan een voller, krachtiger accoord bij hem willen hooren; hij blijft wat uniform-luchtig, wat speelsch, wat oppervlakkig ook. Er mankeert soms kruim in zijn werk, - intensiteit van stemming en rijkdom, diepte van kleur.

Verstraeten schijnt echter op weg te zijn, om een en ander te verwerven.

X.

[p. 52]

Uit Rotterdam

Kunstzaal Reckers tentoonstelling van werken van W. van Nieuwenhoven

Het debuut van een jong Rotterdamsch schilder, die aan het eind van zijn studietijd staat. Zijn werk zit dan ook voor het overgroote gedeelte nog warm en wel in de academie-couleur, zoodat er weinig van te zeggen valt. Slechts dat het over het algemeen zeer knap is en dat het van een respectabele werkkracht getuigt. Ik kan me voorstellen, dat het voor de academie-leeraren een genot geweest moet zijn, zulk een begaafden leerling te mogen opleiden. Er zijn teekeningen van zijn 15^e, 16^e jaar, die niet alleen getrouw en correct, maar zelfs niet zonder zwier gedaan zijn. Zijn schilderwijze is vast en solied, bijna volwassen, hoewel over het algemeen nog wat klonterig en kruimelig. Er is inderdaad iets van den rasschilder in hem, wanneer men tenminste slechts aan den zuiver-technischen kant van het métier denkt. Overigens moeten we nog afwachten wat dit worden gaat.

Want, gelijk ik reeds zei, zijn kleur is nog zoo conventioneel, dat er absoluut niets uit te maken is. Dat kan nog den eenen of den anderen kant opgaan. Een paar aquarellen; een paar stillevens, waardeerbaarbeslist van stofuitdrukking; een enkel portretje, jongmeisjes-kopje, waarvan de kleur ook wel niet sterk, maar ongetwijfeld persoonlijk is. Ziedaar de uitzonderingen, die echter nog geen gevolgtrekkingen toelaten.

Doch er is iets ergers! Zijn sentiment - is sentimentaliteit. Sommige zijner sujetten zijn van een waarlijk-weeë, klein-burgerlijke gevoelerigheid. Goedkoope licht-effectjes, - o die eeuwige gezellige lamp en het tevreden-snorrende kacheltje in de nederige woning van den braven werkman! - versmaadt deze jonge schilder niet. Gebrek aan sentiment nu is bij een beginnend artist geen zonde; hij heeft zich in de eerste plaats zijn handwerk eigen te maken. Maar bedenkelijk wordt het, als hij zich tracht te redden met behulp van valsche gevoeligheid; dat is niet slechts een vergrijp tegen den goeden smaak, maar ook tegen de artistieke waarachtigheid.

De heer Van Nieuwenhoven kan echte reden gehad hebben, voor deze zijn eerste tentoonstelling voornamelijk verkoopbaar werk te willen leveren. Indien dit zoo is, dan kan hij meer dan tevreden zijn en gerust voor de toekomst, dat hij daarvan tenminste den slag bezit. Want er is verkocht! In dezen zin is zijn tentoonstelling een beslist succes. Het is waarlijk troostrijk te weten, dat onze stad zooveel Maecenassen telt. Den heer Van Nieuwenhoven moge het echter tot nadenken stemmen, dat zijn beschermer het ‘groote publiek’ heet. Indien hij dus in de gunst wil blijven, zal hij steeds allen moeten behagen, - wat volgens klassiek spreekwoord zelfs den machtigste der goden niet gegeven was.

Onder de teekeningen trof mij er een (een spoelingkar in de polderwei), die levendig aan Vincent van Gogh herinnerde, - Vincent in het ordentelijke. Ook die begon (van ‘debuteeren’ kan bij hem moeilijk sprake zijn) met arbeiders- en boeren-binnenhuisjes. Het contrast met het ‘brave’ werk, dat hier uitgestald was, deed me glimlachen.

Maar er zijn vele wegen, die naar Rome leiden. We wenschen den heer Van Nieuwenhoven slechts toe, dat hij zijn eigene moge vinden.

Kunstzaal Oldenzeel

Een tentoonstelling van schilderijen door Fédor van Kregten, dilettantenwerk, dat een bedenkelijke handigheid verraadt.

Verder een kleine uitstalling van koperwerk uit de ateliers der firma G. Dikkers & C^o, te Hengelo (O.), ontworpen door mejuffrouw Van Eybergen. Het doet zoowel de ontwerpster als den werkman, die het uitvoerde, alle eer aan. Onder het moderne kunsthandwerk, dat soms al te naakt en gewild-primitief zijn constructieve vormen vertoont, staat het door zijn levendige ornamentatie eenigszins apart. De motieven zijn alle aan het dieren- en plantenrijk ontleend: vlinders, visschen, kevers, hagedissen, bloem- en bladvormen. Mej. Van Eybergen schijnt (en terecht) van het denkbeeld uit te

[p. 53]

gaan, dat alles in de natuur geschikt is, om gestyleerd te worden; zuiver-geometrische vormen gebruikt zij niet. Zoo heeft zij een rijken schat van realistische en gereduceerde motieven tot haar beschikking, waarmee zij zeer origineele dingen bereikt, van een bijzondere distinctie.

R J.

Kunstveilingen

Veiling van oude schilderijen en antiquiteiten bij Frederik Muller & C^o te Amsterdam, 27 november-3 december 1906

Wel de laatste groote schilderijen- en antiekveiling van dit najaar, waar o.a. de portretgalerij der familie van Iddekinge van Drogenhout, de schilderijen der verzameling H.C. Du Bois en antiquiteiten van die beiden onder den hamer kwamen. De beide groote zalen en de hall waren gevuld met veel merkwaardigs. Van de schilderijen noemen wij eenige bekenden van de Haagsche portret-tentoonstelling van 1903: N^o 13 de groote familiegroep Rutger van Weert, zijn vrouw Maria Beels en hunne kinderen, van J. van Loo (in den Haag Th. Keyser). N^o 23 J. Az. van Ravestein, portret van Eybergen en zijn vrouw Sophia van Persyn en ten slotte, N^o 27, J. Cz. Verspronck, de portretten van Adriaan Engelbrecht en zijn echtgenoote Sara Herwijnen. - Alle uit de collectie v. I. v. D. Hieruit bovendien nog twee andere goede Ravenstein's (N^o 22) Jan van Montfoort en Bartha van Persyn, vooral de vrouw aantrekkelijk; en van Verspronck het portret van Josias van Herwijnen. - Uit de verzameling Du Bois e.a. een Zuiderzee van L. Bakhuyzen (N^o 31); van A. Cuyp ‘De Familie van Heertje Jansz’; Sir Thomas Lawrence ‘Nursery Epic’ (N^o 108); een vlotte bruin en grijze schets; van Loo, Damesportret (N^o 112), een mooi salonstuk; G. Morland, Boerenerf, van goede tonaliteit (N^o 133); A. van der Neer, maneschijn (N^o 137) wat al te bruin; een aardige kleine Wouwerman (N^o 203). - Misschien wel belangrijker dan de verzameling der schilderijen was die der antiquiteiten. Hiervan beschreef de catalogus niet minder dan 1560 nummers waaronder vooral het Japansch en Chineesch blauw en gekleurd de aandacht trokken. Van het zilverwerk noemen wij slechts het aan den ouden Joh. Lutma toegeschreven stel van vier zoutvaten, belangrijke specimina uit den tijd van het kwab-ornament.

Onder de meubelen een Boulle toilet-tafel, koper en schildpad.

Op de veiling die vijf dagen en vijf avonden in beslag nam, werden de volgende prijzen gegeven: Schilderijen N^o 13, J. van Loo, familiegroep, f 4325; van Ravestein, N^o 22, portretten van een Heer en van eene Dame, f 5100; N^o 23, Heeren en Damesportretten, f 5000; Verspronck, N^o 27, portretten van Adriaan Engelbrecht en zijn vrouw Sara Herwynen, f 11500; N^o 28, portret van Josias van Herwynen, f 2000; L. Bakhuyzen. N^o 31, Zuiderzee, f 2420.

N^o 60, A. Cuyp, de Familie van Heertje Jansz, f 3600; N^o 62, Badend meisje, f 2600; N^o 68, Engelsche school, portret van Lady Maclarquadale of Cairnes, f 3600; N^o 108, Sir Thomas Lawrence, ‘Nursery Epic’, f 7000; N^o 112, C. van Loo, Damesportret, f 3900; N^o 137, A. van der Neer, Maanlandschap, f 6000; N^o 146, A. van Ostade, Boerenbinnenhuis, f 3800; N^o 191, C. van der Voort, Mansportret, f 2725; N^o 203, Ph. Wouwerman, Kampscene, f 7850.

Antiquiteiten: Zilveren zoutvaten, n^o 452, toegeschreven aan J. Lutma den Ouden, f 4000. Chineesch en Japansch porselein, gekleurd: N^o 492, vijf fleschjes (famille verte), f 4400; N^o 518 en 519, twee eierschaalkommen met haantjes), f 3450; N^o 493, famille verte pot, f 1300; blauw: N^o 547, twee potjes (pointe française, f 935; N^o 548, paar Rolwagens, f 450.

Meubelen; palissander kasten, N^o 732, f 510; N^o 740, f 950; N^o 741, f 1070; satijnhouten schrijftafel met lakpaneelen (prachtig pittig rood), N^o 781, f 580; Boulle toilet-tafel, N^o 795, f 1760.

De geheele veiling bracht ± f 330000 op; de schilderijen alleen f 160000.

Bts.