Onze Kunst. Jaargang 5

[p. 102]

Kunstberichten van onze eigen correspondenten

Uit Den Haag

Bij Krüger & C^ie

In het tonige middenzaaltje hangt een stilleven van Verster uit diens eerste impressionistische periode. Ik geloof niet in langen tijd een schilderij ontmoet te hebben dat mij zoozeer de ontroering der schoonheid gaf, dat zoozeer de verwezenlijkte openbaring of bloei der schoonheid zelf kon geheeten worden dan dit schilderij. Men kan een schilderij van Rembrandt, van Fabritius, van Hals of Velasquez bewonderen en de schoonheidsaandoening zal in haar verscheidenheid iets nagenoeg even ongemeens zijn, iets in haar soort even onovertrefbaars. Zoo is 't ook met dit wonder-werk van Verster.

Het stelt niets anders voor dan een groote aarden pot tegen een warm fond, en daarvoor bevindt zich een Chineesch potje met de eigenaardige indeukingen welke men daar meer op vindt. In dit potje steken stroobloemen en klaprozen, waarvan er een aan den buigzamen stengel naar beneden hangt. Dit is het eenvoudige gegeven. Maar wat is er nu van geworden? Ik geloof niet dat, wanneer men voor zich alle ontvangen schoonheids-ontroeringen, van lyrische of dramatische schilderkunst, van melodische of symphonische muziek, de starre verschrikking of plechtig geheime luister van pyramieden- of kathedralenbouw oproept, men iets verbijsterend schooners behoeft te vinden dan deze wonderbaarlijk in die stil-gloedende atmosfeer-totaliteit lichtende pot, waarvan de ros-geel groene en blauwige schijn even irreëel, even fantastisch als die van een schoonkleurige lampion in een Oosterschen nacht, even magisch als het licht dat schijnt door de wanden van een albasten vaas. Wanneer er, in een zekere geestesgesteldheid ooit in ons het geloof zou ontbloeien dat de wezenlooze dingen een ziel hebben, dan zouden we hier het geloof en de vertastbaring van dien heiligen-droom vinden.

Er hangt hier tusschen veel respectabel werk der oudere Hagenaars, waaronder een inkt- en sepia-teekening van Willem Roelofs Sr, met een wit zoo blank-tonig als ivoor, werk van een anderen, jongeren Leidenaar C Van der Windt. Ook hier leeft nog ongerept de impressionistische traditie, in een harer verfijnde en toch ruige, breede uitingswijzen. Steunende op een weergaloos vlotte en tevens diep-ernstige teekening die in suggestieve kracht en expressieve raakheid nergens te kort schiet, bouwt hij boeiende buitengevalletjes op in een transparante en toch zeer positieve aquarelleer-techniek. Mooi evenwichtig gecomposeerd, met een dadelijk opvallende eenheid in het ensemble, zijn 't meer uit mijmering, overpeinzing en reflectie opgebloeide natuuraspecten dan direct genoteerde natuur-impressies, waarbij echter van de fraîcheur, de spontaniteit der natuuraandoening niets te loor ging.

Een nieuw poëet dus onder de impressionistische jongeren met een al meesterlijke voordracht, die de oude school in alles tot eer strekt, die soms, vooral in herfststemmingen, even als Mauve, ietwat kan neigen tot méditatie, Bosboom en Mauve in staat, maar

[p. 103]

die een geheel eigen terrein van aantrekkelijke buitengevalletjes, meestal boerenstulpen, erfjes, eenzame met knotwilgen begroeide landwegen in grijze weerstemmingen met stil pralende lichteffecten, op een zeer oorspronkelijke wijze ontgint.

H. de Boer.

Boeken & tijdschriften

Rembrandt-hulde te Leiden catalogus der tentoonstelling van schilderijen enz. van Rembrandt en van andere Leidsche meesters der XVII^e eeuw 5^e uitgave (geïllustreerd) P.J. van Breda Vriesman, Leiden. prijs: 80 cent

EEN bescheiden aandenken van de Leidsche tentoonstelling, dat in een twintigtal plaatjes een keuze brengt uit het beste dat daar te zien was. De plaatjes zijn genomen naar foto's van de firma van Meurs en van Gogh te Haarlem; deze foto's zijn blijkbaar vrij goed, maar de reproducties zijn hier, wegens het formaat van den catalogus, wel wat klein uitgevallen; verder schijnt aan de typographische uitvoering niet alle mogelijke en noodige zorg te zijn besteed. Toch blijft het boekje zijn prijs wel waard en zal, althans voor het grootere publiek, diensten kunnen bewijzen.

Comment rénover l'art chrétien, par Alphonse Germain, chez Bloud, Paris, 1906

Alle meesterwerken der kunst vallen binnen de grenzen van de godsdienstige schilder-, beeldhouw- of bouwkunst. Eerst zeer laat in de christen tijdrekening ontstaan er wereldlijke werken, en dan nog zijn zij dit maar half: begiftigers, knielende onder tooneelen uit de schrift, of middeleeuwsche mysteriespelen, waarin zekere mythologische gestalten optreden. De heer Germain, van wien wij te dezer plaats reeds een der voornaamste werken hebben aangekondigd, geeft een overzicht van de heerlijkste voortbrengselen dier kunst, en het is geen wonder, dat deze werken voort zijn gekomen uit de handen of uit de school van meesters, die onzen eerbied opwekken.

Om te beginnen zien wij, hoe de christen kunst opstijgt uit de katakomben en met mozaïek de pas gebouwde bazilieken begint te versieren. Schrijver strekt ons tot geleider door de werken der xiv^e eeuw in Vlaanderen, Italië en Frankrijk. Een hoofdstuk is gewijd aan de christen kunst der volgende eeuw, een ander aan die uit het tijdvak tusschen de xvi^e en de xix^e eeuw. Altijd en overal blijven de echte meesterstukken voorbeelden van christen kunst. Eigenlijk is het even gemakkelijk om zulke bewering vol te houden als te bewijzen dat deze kunst in volle verval is; maar merkwaardiger is, dat de heer Alfons Germain een Herleving der Christen kunst mogelijk acht. Bovendien heeft hij het onderwerp grondig bestudeerd en wijst hij ons de middelen tot opbeuring aan. Na breedvoerig uitgeweid te hebben over de hedendaagsche verzwakking der krachten van hen die geroepen zijn om de mare godsvrucht uit te beelden, d.i. van die kunstenaars bij wie de onbedriegelijke kenteekenen der meesterschap te vinden zijn en die weten wat het katholicism in der waarheid is, somt schrijver de verschillende punten van een programma op, dat berekend is om de herleving van de christen kunst in de hand te werken, en zet zijn bedoeling verder uiteen. Worden ontwikkeld, vragen in den aard van de navolgende: 't Valt dus niet te betwisten, dat juist de uitbeeldingen der godsvrucht den schilders en beeldhouwers nog wel het zwaarst van de hand gaan. De uitstekendsle kenners van de uiterlijke teekenen van leven weten de teekenen van het innerlijke leven slecht te onderscheiden. Het komt er alzoo op aan, hun die teekenen te leeren kennen. - Om het bovennatuurlijke te vertolken, moet men het menschelijkerwijs voor zinnelijke waarneming toegankelijk maken; hoevelen zijn zij, die deze gave bezaten? - Een tooneel uit de Passie zal

[p. 104]

er niet te sterker om spreken al stelt men het voor naar de nieuwste ontdekkingen der oudheidkunde, al geeft men aan de personagiën wezenstrekken en kleedsels die men te Jeruzalem opgeteekend heeft en aan het tooneel en de bijhoorigheden het karakter en het uitzicht der dingen in Judea.

Hierop komen de onderverdeelingen van het programma: Exegese en liturgie. Godsdienstige Zielkunde. Geschiedenis der christen Kunst, der christene Oudheidkunde en der christene conographie. Het laatste hoofdstuk handelt over de middelen tot ontwikkeling van den kunstsmaak van het publiek. Natuurlijk moest er, naast de werking tot ontwikkeling van den kunstsmaak, ook een werking tot ontwikkeling van den smaak voor het Katholicism in het leven geroepen worden, want wat al kunstenaars zelf missen den smaak voor harmonie! Wat al burgerlijke opvattingen! Wat al handwerkslie, die geen oogen hebben voor iets, dat niet doodgewoon, plat of misbakken is! Wat al kunstenaars bezeten door den wilden lust naar uiterste uitersten en klatergoud!

Denkende aan de kunst van voorleden tijden en aan die van onzen tijd, zullen oudheidkenners en estheten beseffen, dat de strekking des heeren Alfons Germains hoek, verschijnende op een zoo kritisch oogenblik als het begin der xx^e eeuw, van de grootste beteekenis is voor de geschiedenis der Kunst.

J.d.B.

Hendrik de Marez †

Op 28 Augustus jl. overleed, geheel onverwachts, aan een plotselinge ongesteldheid, onze medewerker Hendrik de Marez.

Geboren te Ronse op 31 Januari 1870 woonde hij beurtelings te Brugge en te Gent; in deze laatste stad had hij sedert 1903 de betrekking van Secretaris der ‘Ligue du Commerce et de l'Industrie’ aanvaard.

De Marez had tot nu toe vooral letterkundig werk geleverd. Van hem verschenen: Van de Engelen zonder Vlerken, een dichtbundel, De Gouden Vlinder, roman-legende, De Bruid van Quinten Metsijs, ‘een verhaaltje in drie bedrijven’, Mijn Herte weet en Nieuwe Paden, gedichten, De Zee, novellen, enz. Doch sedert jaren legde hij zich ijverig toe op de studie van onze oude Vlaamsche schilders. Het schrijven van een geschiedenis der Brugsche Schilderschool was zijn droom. Hij was zich echter ten volle bewust van het verpletterende gewicht dezer taak. Al de tijd, die hem tot zijn geliefde studie beschikbaar bleef, had hij tot nu toe alleen besteed aan het verzamelen van materiaal, zonder dat het hem vergund is geweest een aanvang te maken met de definitieve redactie van een tekst. Een paar weken vóór zijn dood, na een studiereis door Duitschland, schreef hij ons nog schertsenderwijs, dat men zooveel te leeren had, eer men zich ernstig op kunsthistorisch gebied mocht wagen. En hij was toen vol plannen voor studiereizen naar Weenen, naar Zuid-Duitschland, naar Londen....

Als voorbereidende studies tot zijn voorgenomen werk mag men de opstellen beschouwen, die in dit tijdschrift verschenen: over de Tentoonstelling der Vlaamsche Primitieven te Brugge (1902, 2^e halfj. blz. 29, 55, 100) en over Jan van Brugge (1903. 1^e halfj. blz. 153).

Het vroegtijdig heengaan van den sympathieken, veelbelovenden jongen man, die vrouw en kinderen achterlaat, maakte in den kring zijner vrienden: schrijvers, kunstenaars, geleerden, een pijnlijken indruk. Voor de kunstgeschiedenis, voor de kennis van onze oude meesters beteekent zijn dood een gevoelig verlies.