Onze Kunst. Jaargang 5

[p. 64]

Jan Porcellis (Slot)
werken van Jan Porcellis

GELIJK reeds is gezegd, volgt hier een overzicht van des meesters werken, voor zoo ver zij mij bekend zijn. Het eerst van de prenten, door en naar hem gegraveerd, omdat deze, over welker toeschrijving niet kan worden getwist, in vele opzichten een uitnemenden grondslag vormen voor de toekenning der schilderijen en teekeningen, welke daarna zullen worden opgenoemd, terwijl ten slotte zal gegeven worden eene lijst van alles wat in de mij bekende inventarissen en veilingscatalogussen hem wordt toegeschreven.

A). Gravures.

1^o ETSEN van JAN PORCELLIS.

‘Verscheyden / Stranden en water / gesichten gedaen / door / Jan Perselles.’

Het eerste blad, tevens titelblad, vertoont links een visscher en rechts een visschersvrouw. De man houdt in eene hand een kabeljauw, de vrouw draagt op het hoofd een platte hen met visch. Zij herinneren aan de twee figuren op de uiteinden der vischmarkt te Alkmaar. Zij houden samen tusschen elkaêr een doek gespannen, waarop de vermelde titel staat. Onder het doek ziet men een zeegezicht in de verte. In de laagte een banderol, met het adres: Jan Pietersen Beerendrecht exc. harlemi. Deze uitgever-kunsthandelaar was uit Alkmaar, trouwde te Haarlem in 1614, werd er in 1616 als drukker lid van het Gilde, en wordt in 1627 vermeld als kunstkooper. Zijn adres vindt men op verscheidene prenten tot ongeveer 1645. Het hoekje is klein octaaf en behelst twintig etsen, die uitvoerig en toch breed zijn behandeld. Op de twee laatste zijn visschersvrouwen, op die van 2 tot 18 zijn visschers de hoofdfiguren. Deze staan op den voorgrond, meestal op een duin. Achter hen, in de laagte, ziet men op eenigen afstand zee of strand. Ieder blad is genummerd. De bladen 18 en 19 zijn geteekend J.P. Deze eerste uitgave is zeer zeldzaam.

De tweede uitgaaf is kenbaar door dat op het eerste blad onder Porcellis' naam staat het monogram van Hendrick Hondius en exc. 1645.

De derde uitgaaf draagt het adres: Clemendt de Jonghe exc.

De vierde heeft onder het adres van J.P. Beerendrecht F. de Wil excudit.

De vijfde voert onder den naam van Porcellis, M. Pool exc.

De prentjes zijn hoog: met marge 0.07 à 0.072, zonder marge 0.05; breed: met

[p. 65]

marge 0.09 à 0.092. N^o 1 is zonder marge, hoog 0.07 en breed 0.085; N^o 18, 19 en 20, 0.75 en 0.082. Op N^o 2-17 is tusschen de voorstelling en de omlijning een ruimte opengelaten, waarschijnlijk voor een onderschrift, dat, zoover mij bekend, nooit is geplaatst.

JAN PORCELLIS: Verscheyden Stranden en Watergesichten, N^o 12.

Het Rijksprentenkabinet bezit een compleet exemplaar der tweede uitgave en van de overige uitgaven het titelblad.

2^o GRAVURES naar JAN PORCELLIS.

In 1627 verscheen een bundel van 12 gravures, het titelblad medegerekend.

Het titelblad behelst een beschoeid eilandje, waarop twee matrozen aan scheepshaken omhoog houden een zeil, waarop gedrukt staat:

Icones Variarum / Navium Hollandicarum /
Quarum usus maxime / in aquis interioribus /
Notatae a famissimo / Navium Pictore / Johanne Percelles.

Dit zeil is bevestigd in 't midden aan een baken met een ton, en op die ton staan de woorden: Schipper siet toe.

Op het voorvlak van het eilandje staan de naam en het adres van den uitgever: Amsterodami impressae apud Nicolaum J. Visscher, Anno 1627.

Het eilandje is versierd met allerlei schippersgereedschappen. Het ligt in een stil water, dat zich naar achteren uitbreidt, links op den achtergrond eenige schepen draagt, en rechts op den tweeden grond begrensd wordt door duinen, waarbij twee schepen. In den beneden hoek rechts het nummer I.

Deze prent is de grootste der serie, hoog zonder marge 0.173, met marge 0,175, en breed 0.245. Waarschijnlijk is de uitgever tevens de graveur. De overige gravures hebben dezelfde breedte, maar zijn slechts 0.165 hoog zonder de marge, waarin de namen der schuiten staan. Op elk blad staat J.P. inv. en het monogram van Claes Jansz. Visscher als uitgever.

Bij een andere uitgave is op het zeil boven den Latijnschen titel aangebracht de sous-titre Diverses navires / Dont on se sert dans les / Provinces unies. Bij deze uitgave is in den tweeden staat de naam Nicolaum J. Visscher vervangen door ‘Gerardi Valk / excudit.’

Een derde uitgaaf verscheen omstreeks 1740 met het adres: ‘B. Cleynhens Haarlem excudit.’

Nagler, Die Monogrammisten, D. IV, 1871 p. 93, N^o 260, meende dat deze uitgaaf ouder was dan die van 1627. Kramm schreef dit na.

Deze prenten geven van de door Porcellis zelf geëtste een geheel verschil-

[p. 66]

lenden indruk aangaande zijne wijze van teekenen. De hier gebruikte teekeningen schijnen breed en forsch gedaan, zoodat de details verdwijnen, de lichten en schaduwen in breede partijen worden weêrgegeven.

JAN PORCELLIS: Een Heude. (Icones Variarum Navium Hollandicarum, N^o 11).

Beide uitgaven bewijzen hoeveel Porcellis heeft rondgezworven.

Nagler noemt nog een paar prenten, welke J.P. geteekend zijn: Jacob's droom en de Verkondiging van Maria, die echter niet behooren tot het werk van Jan Porcellis.

B). Schilderijen⁽¹⁾

Get. Porcel 1624. - Zeebocht met schepen. Doek, 0.50 × 0.66. - Zie de afbeelding. - Veiling Keulen 28 Oct. 1887, N^o 122. Had veel geleden vooral door overschildering. De overschilderingen werden nog bij het leven van Senator D^r Laporte, met goed gevolg verwijderd door den heer Hauser te München. - (Verz. Mevrouw de Wed. L. Laporte, Linden bij Hannover).

Bijgevoegd later J. Porcelli 1622. - Uitzicht op een zeehaven met visschersschuiten en strandwerkers. E. 0.39 × 0.59. Bijna geheel grijze toon. (Keizer van Duitschland, Tent. Berlijn. April-Mei 1890).

Get. J.P. - Zeegezicht. Links eenige visschersschuiten. Op den achtergrond rechts een kust, waarbij eenige groote schepen liggen. E. 0.37 × 0.57. In dezelfde manier als het vorige stuk. (Keizer van Duitschland, Tent. Berlijn, April-Mei 1890).

Get. J.P. Op de rugzijde van latere hand: Percellis Fecit. - Stormachtige zee. Op den voorgrond rechts een groot schip; daarachter en in de verte twee schepen. Op den voorgrond links een waterspuitende potvisch. Eik. 0.41 × 0.63. Nog al sterk schoon gemaakt; en wat te licht geworden. Een spuitende potvisch staat, op n^o 11 der Icones. (De heer Rudolph Stüve, op de Tent, Berlijn, Jan.-Mrt 1883, nu bij de familie Stüve).

(1) Hier volgt eene opgaaf der nog bestaande schilderijen van Jan Porcellis, voor zoover zij mij bekend zijn. Schilderijen, welke m.i. van Julius Porcellis of Jan Peeters zijn, zooals die in het Museum te Darmstadt en het Museum te Frankfort a/Main, worden hier niet vermeld.

[p. 67]

JAN PORCELLIS: Teekening.
(Rijksprentenkabinet, Amsterdam).

Get. J.P. - Kalme zee met schepen bij bewolkte lucht. D. op E. 0.31 × 0.57. Heeft geleden in de lucht, rechts en links. - Zie de afbeelding, waarop niet goed zichtbaar is de door vijf mannen geroeide schuit, welke drie heeren brengt aan boord van den boeier rechts. - (Museum Emden, N^o 125. In 1823 ten geschenke ontvangen van G.W. Loessing).

Get. J.P. - Riviermond bij matigen wind. Op den achtergrond links een stad met vierkanten toren (Brielle?); rechts land met hoornen en in 't midden een eiland met boomen. Uit den rivierarm rechts zeilen achter elkaar naar voren drie boeiers; de voorste, welke op den voorgrond is, vóór den wind, rechts van deze laveert er één tegen den wind. Bij de stad, links, liggen eenige groote schepen, twee zeilen naar voren, het voorste nadert een zandplaat, waarbij een zeilschuit ligt. Op den voorgrond een roeiboot met visschers. Er waait een frissche bries, die de golven doet schuimen. De voorste golfstrook is beschaduwd, de verdere afwisselend verlicht, al naar het licht valt uit de hooge, weinig bewolkte lucht, waarin rechts een donkere wolk opstijgt. 0.47 × 0.66 ½. (Museum Oldenburg, N^o 152. - G. Parthey, Deutscher Bildersaal D. II, 1864. N^o 8. - Door C. Oncken gegraveerd in Wilh. Bode, Die Grossherz. Gemälde-Galerie zu Oldenburg, 1888).

Get. op drijvende plank, half uitgewischt: jan por... - Zeegat bij Stormwêer. E.0.21 × 0.30. - Zie de afbeelding. - Zeer vet geschilderd. (Museum Budapest, N^o 270). Gek. bij Monchen te 's Gravenhage, in 1886.

Get. J.P. - Havenmond bij hevigen wind. E. 0.584 × 0.81. - Zie de afbeelding. - Minder vet en in grijzen toon. (De heer H. Pfungst, Londen, die dit stuk in bruikleen gaf aan het Kon. Kabinet van Schilderijen te 's Gravenhage van 1903 tot 1905. Nu in de Verz. van den heer Arthur Kay, te Glasgow.)

Get. J.P. - Woelende zee met schepen. Ongeveer in 't midden zeilt over de schuimende golven een pink naar voren. Fijn grijze toon, zeer schilderachtig. - Eik. - (Verz. Dr. A. Bredius, Dir. van het Kon. Kabinet van schilderijen te 's Gravenhage).

- Zeegezicht. Onder een winderige lucht van grijze en witte wolken zeilen

[p. 68]

verscheiden schepen over het golvende water, dat op den voorgrond en aan den gezichteinder beschaduwd en op den tweeden grond verlicht is. Rechts staat een baken op 't eind van een duin. In de verte de daken en torens van eene stad. D. 0.45 ½ × 0 56. (National Gallery Edinburg, N^o 44 Dutch School. Door Dr. C. Hofstede de Groot herkend als een werk van Jan Porcellis).

JAN PORCELLIS: Strand- en Zeegezicht, (teekening).
(Museum Boymans, Rotterdam).

Get. J.P. - Riviermond met zeilende schepen, stil water en hooge, heldere lucht. E. 0.22 × 0.18. - Zie de afbeelding. - (K. Friedrich Museum, Berlijn, N^o 832a. Gekocht in 1846). G. Parthey, Deutscher Bildersaal D. II, N^o 1.

Get. Joannes Porsellis, 1629. - Stormachtige zee met schepen. - Eik. 0.185 × 0.24. Zie de afbeelding. - (Kgl. Alte Pinacotek, München, N^o 531). Het laatst gedateerde, zeer vet geschilderde stuk.

- Golvende zee met donkere lucht. 0.36 × 0.574. - Zie de afbeelding. - (Museum Rouaan, Catal. 1890, N^o 462). - Twijfelachtig.

C). Teekeningen.

Het meest verwant aan de Verschegden Stranden- en Watergesichten zijn kleine teekeningen, zeer uitvoerig met de pen en bister op geel getint papier gedaan. Zij worden in veilingscatalogussen der 18^e eeuw vermeld b.v. als Vischboertjes aan 't Strand. Vermoedelijk zijn er onder, welke door Porcellis zijn geëtst. Maar er zijn er ook, waarmede dit niet is geschied. Het Prentenkabinet te Amsterdam bezit zoo'n teekeningetje, hoog 75 en breed 80 millimeters - nagenoeg de grootte der etsen. Het is afkomstig uit de Verzameling Ploos van Amstel, en in den Catalogus van die verzameling, dd. 3 Maart 1800, in de portefeuille II onder N^o 33 beschreven: ‘J. Perselli. Een vischboer met de pen’. Men ziet er een vischboer dragende een mand visch onder den arm, op een hoogte staande, strand en zee in 't verschiet.

Het Britsch Museum bezit vier dergelijke teekeningen. Elk stelt voor een visscher of een visschersvrouw - de twee laatste nummers der Strandgesichten hebben vrouwen als hoofdfiguur -, met de pen op bruingetint papier. Drie zijn onderteekend met de initialen, en zij zijn groot 87 × 81 millimeters. Daar het Britsch Museum de etsen niet heeft, was identificatie niet doenlijk. Dit viertal

[p. 69]

werd, volgens de welwillende inlichting van den heer Campbell Dodgson gekocht in 1893 op de veiling Mascie Taylor (vroeger Reverend W.H. Barnard) collectie. Toen werd ook verkregen een niet onderteekende teekening, met de pen en sepia gedaan, welke te zien geeft een lang, laag schip, waarin op 't dek een troep volk zit onder een gespannen zeil, in den trant der Heude van de Icones. Deze teekening is groot 0.195 × 0.28.

JAN PORCELLIS: Riviergezicht, (teekening).
(Museum Boymans, Rotterdam).

De inventaris van Jan Van de Capelle maakt ook melding van een teekening met waterverf door Jan Porcellis. Een dergelijke bezit het Nationale Museum te Stockholm. Zij is gereproduceerd in de Handzeichnungen Aller Meister aus der Albertina und anderen Sammlungen, onder N^o 1178. De tekst geeft de voorstelling weder met deze woorden: ‘Kirche an der See, auf einem durch Piloten geschützten Strand, von welchen Stufen im Wasser hinabführen. Das Meer ist durch Segelboote belebt.’ De teekening is gedaan met de pen, hier en daar blauw en rood getint.

Het Museum-Boymans bezit een dergelijke teekening, hoog 0.12 en breed 0.192, waarvan de verkleinde reproductie hieronder volgt.

Er zijn ook verscheidene strand- en zeegezichten en rivierlandschappen, met J.P. geteekend en gedaan met potlood, zonder of met O.J. inkt. Zij zijn in octaaf-oblong formaat, sommige wat grooter dan andere, maar alle doen denken, dat zij uit teekenboekjes afkomstig zijn. Ofschoon vlug gedaan, zijn zij nauwkeurig, ook in de teekening der figuren, maar deze zijn gedrongener en breeder, meer herinnerend aan die van Jan van Goijen's teekeningen omstreeks 1640. De teekeningen met potlood gedaan, zullen van later datum zijn. Misschien zijn zij van Julius Porcellis, ter vergelijking lasschen wij er een in, behoorend aan het Museum Boijmans.

D). Inventarissen en veilingen.

Omstreeks 1640 wordt het onzeker, of de aan ‘Parcellis, Percellus’ enz. toe, geschreven schilderijen, van Jan Porcellis of van zijn zoon Julius zijn, indien er althans niet het een of ander wordt bijgevoegd, dat tot identificatie kan leiden-

[p. 70]

zooals ‘een grauwtje’ of ‘de oude Porcellis’. Niets zeggende nummers worden dus voorbijgegaan.

schilderijen.

1628, 4 Febr.	- Een schipvaert, van Parcellus, op paneel. - Invent. van den schilder Steven Wils Jr., Antwerpen. (O.H. XIX. 56).
1628, Mei.	- ‘Apud Overbekium Leidae vidimus picturas, ... Porcellii.’ Buchel bedoelt Johan Overbeeck, aan wien Phil. Angel zijn Lof der Schilderkunst in 1642 opdroeg, ‘tot dankbaarheydt voor de vriendelycke openinghen van U.E. konst-cabinet.’ - Arent van Buchel, Res Pictoriae (O.H.V. 154). [Arent van Buchel overleed te Utrecht in 1641].
1636.	- Een schilderij van Jan Porcellis getaxeerd op f 100, voor de loterij te Haarlem van F.P. de Grebber, door C. Kiltenstein, J. Van den Velde, S. Ruysdael, J. Hogenhoeck, C. de Bruyn, C. Helmbreker. - (Van der Willigen Les Artistes de Harlem, p. 11).
1636, 5 Febr.	- Een schilderij omber ende witt van Porcellus, met ebbenhouten lijst. - Invent. van P. Codde, te Amsterdam. (O.H. VI, 189).
1639, 12 Mei.	- Van Porcellis, klein stormlandschap f 72; stormlandschap f 30; landschap bij fraai weêr f 60. - Taxatie der schilderijen van de Wed. C. Rutgers door H. Ulenborch en Lucas Luce te Amsterdam (Hofstede de Groot Die Urkunden v. Rembrandt, p. 81 en O.H. XVI, 144).
1640, 25 April.	- Van Porcellis. Drie stukken, elk f 40. - Taxatie van den invent. van den kunsthandelaar J. De Renialme, te Amsterdam, (Hofstede de Groot, l.l. p. 84).
1642, 8 Sept.	- Een schip gemaect by Naenken naer Perselis, dobbelen doeck. - Invent. van Herman de Neyt, uit Antwerpen. (O.H. XIX, 59).
1656.	- Inventaris van Rembrandt. - Zie vorige aflevering, bl. 200.
1687, 9 April.	- Een zeestorm van Jan Porcellis. - Veil. Amsterdam N^o 31, f 28-0. (Hoet I, 7).
1689.	- Een suyderseetje van Jan Porcellis. - Inventaris van den zeeschilder J. van de Cappelle. (O.H.X. 32).
	Een strantje, van Porcellis.
	Een Noortseestorm, van Porcellis.
	Een strantje, van Porcellis.
	Een stil watertje, van Porcellis.
	Een scheepje, van Jan Porcellis.
	Een Spaense see, nae Porcellis.
	Een stil water, graeuw, van Jan Porcellis.
	Een storm, graeuwtje, van Porcellis.
	Een dito, synde een wackere wint.
	Een dito, synde een labberkoeltje.
	Een seetje met scheepjes, graeuwtje van Jan Porcellis.
	Een dito, synde een hooft van Jan Porcellis.
	Een winter, van Jan Porcellis.
	Een seetje van Jan Porcellis.
	Een stil watertje, waterverff, van Jan Porcellis.
	Een lantschapje in de duynen, van Jan Porcellis.
	Een grauw seetge, van Jan Porcellis.
	Een ront seetge, van Porcellis.
1690, 11 April.	- Een tafereel van den ouden Porcellis, f 45. - Taxatie door Karel de Moor en J. Day, van de schilderijen door S. Vliethoorn te Leiden nagelaten. (O.H. XVIII, 115).
1707, 19 Oct.	- Een zee, van den ouden Persellus. - Veil. Petronella de la Court, Amst. N^o 104, f 6-0. (Hoet. I, 109).

[p. 71]

1719, 18 Oct.	- Een storm heerlijk geschildert door Jan Percellis.	N^o 160, f 21.
	Een dito door denzelven	N^o 161, f 36.
	Een zeetje, genaamd het Witte Watertje, van denzelven,	N^o 162, f 27.
	Een strantje, zijnde een weerga, van denzelven,	N^o 163, f 13.
	Een dito zeetje, wat kleiner, van denzelven, - Veil. A.V. Biesum, Rotterdam. (Hoet. I, 235).	N^o 164, f 10.10.
1723, 6 Oct.	- Een heerlijk stuk, zijnde een zeestorm van de groote meester A. (sic.) Persellus, zijn allerbeste trant. Capitaal. - Veil. Amst. N^o 7, f 21. (Hoet. I, 297).
1727, 11 April.	- Een storm van de oude Percellis. - Veil. Amst. N^o 33, f 4-5. (Hoet. I, 316).
1736, 12 April.	- Een zeetje genaamd het Witte Watertje, door Jan Percelles. H. I, v. 2, B. 2, v. 2 = M.O. 36 × 0.65. - Veil. A. Pickfatt, Rotterd. N^o 72, f 23.
	Een strandje, zijnde een weerga van denzelven Pickfatt, Rotterd. N^o 73, f 5.10
	(Deze twee uit de veiling Van Biesum, van 1719). (Hoet. I, 470).
1754, 2 April	- Een zee vol schepen, zeer natuurlijk, door Jan Parcelles. H. 1 v. 8, B. 2 v 8 = ± M. 0,48 × 0,77. - Veil. Amst. N^o 69, f 10-10. (Hoet. III, 87).
1768, 12 Sept.	- Parcellis. Een onstuymige zee met klippen. P. 0.26 × 0.16 Rynl. d. = 0,68 × 0.43. - Veil. V. Nispen, Haag, N^o 84, f 4.
	Een dito, minder onstuymig en zonder klippen. - Veil. V. Nispen, Haag. N^o 85, f 5.
1769, 3 April.	- Parcellis. Une mer agitée. Bois 14 × 19 ½, Rynl. d. = 0.365 × 0.51. - Veil. N.V. Brienen, Haag, N^o 111, f 4.
1773, 2 Aug.	- Percellis, Johan. Een woelend water. In hetzelve ziet men verscheiden scheepjes en twee schuitjes, met beeldjes en een stad in 't verschiet. Pan. H. 12¼, B. 15, Rynl. d. = 0.215 × 0.34. - Veil. Joh. v.d. Marck, Amst. N^o 261, f 40; gek. door Van der Burg.
1776, 30 April.	- Percelles, Paul, (sic.) Une mer agitée avec des Navires. B.H. 1-7 ½, L. 2-2, pied de Gand. I Livre 4. - Veil. Brussel, N^o 181.
	Une mer calme avec des Navires. B.H. 1-7 ½, L. 2-4 ½, pied de Gand. I Livre 2. - Veil. Brussel, N^o 182.
1776, 19 Juni.	- Percelles, Jean. Une eau agitée. Cette eau est joliment ornée d'une cague à la voile et d'autres bâtiments. Ce tableau est d'un coloris clair et agréable. H. 18 ½, L. 24 ½, Amst. pouces = M. 0.475 × 0.63. - Veil. H. Ketelaar, Amst. N^o 162, f 20.10.
1779, 29 Sept.	- J. Percellis. Een onstuimige zee, zeer capitaal en natuurlijk geschilderd. Doek H. 50, B. 76, Rynl. d. = 1.30 × 1.976. - Veil. Mr V. Cattenburg en de Waart, Den Haag, N^o 116.
1779, 23 Nov.	- Percelles. Een woelende zee. Paneel H. 20, B. 32. Rynl. d. = 0.52 × 0.81. - Veil. Mr Iman Pauw, Den Haag, N^o 113.
1780, 19 Mei.	- J. Percelles. Een stil water met schepen; op den voorgrond zeevolk aan 't strand. P. 13 × 20, Rijnl. d. = 0.315 × 0.525. - Veil. Mr J. Pompe van Meerdervoort, Soeterwoude, N^o 69.
1785, 22 Aug.	- Jan Percelles. Een onstuimige zee met klippen en schepen die schipbreuk lijden. P.H. 18, B. 25, d. = 0.47 × 0.65. - Veil. Van der Linden van Slingelandt, Dordrecht, N^o 313, kooper Delfos. f 5.
1796, 5 April.	- J. Percelles. Woelende zee met zeilende schepen. P.H. 14, B. 19, d. = 0.365 × 0.50. - Veil. J. Van der Lely, Delft, N^o 50, f 1-2.
	J. Percelles. Woelend water met zeilende schepen. P.H. 13, B. 16, d. = 0.34 × 0.418. - Veil. J.V. d. Lely, Delft, N^o 75, f 2. (Beide gek. door Van Giesen).
1797, 30 Aug.	- J. Percelles. Een stilwatergezicht, links gestoffeerd met een zeilend schip, waarnevens een sloep met volk; verder ter andere zijde een stil liggend oorlogschip en andere zeilende schepen; zeer natuurlijk, helder en bevallig gepenseeld. Pan. H. 8, B. 13, Amst. d. = 0.205 × 0.335. - Veil. Amsterdam, N^o 173.

[p. 72]

1818, 9 Apr.	- J. Percelles. Twee stuks stille waters, met visschers en andere vaartuigen. D. 13 × 12, Amst. d. = 0.33 ½ × 0.30 ½. - Veil. Amsterd. N^o 56.
1824, 30 Aug.	- Percelles. Une rivière, dont l'eau en mouvement offre plusieurs bateaux à la voile. B. 0.16 × 0.21. - Veil. G.V. d. Pals, Rott. N^o 31, f 16.
1842, 24 Mei.	- Percelles. Un mer agitée. Un navire battu par les vagues. Bois, 0.30 × 0.45. - Veil. L. Thierens, Brussel.
1849, 23 April.	- Jean Percellis. Des navires, cinglant en sens divers dans les eaux intérieures de la Hollande. B., 0.24 × 0.46. - Veil. Gheldorff, Brussel, N^o 24.
1874, 20 April.	- J. Percelles. Mer agitée, avec le naufrage d'un bateau. Grisaille. Bois 0.20 × 0.28. - Veil. A. Van der Willigen, Haarlem, N^o 64.
1874, 20 April.	Marine, vers la gauche une côte rocailleuse. Bois, 0.33 × 0.54. - Veil. Van der Willigen, Haarlem, N^o 65.
1880, 5 Oct.	- Jan Parzellis. Marine. Bez. J.P. Holz, 0.33 × 0.55. - Veil. Thomas, Keulen, N^o 97.
1885, 19 Febr.	- Jean Porcellis. Marine. La mer est houleuse; plusieurs navires sont ballotés sur les vagues agitées qui engloutissent une barque. Bois. 0.61 × 1.05 ½. - Veil. Van der Straelen, in Antwerpen, N^o 72.
1887, 12 Sept.	- Jan Porcellis. Marine. Leinw. 0.51 × 0.68. - Veil. Keulen, N^o 535.
1887, 28 Oct.	- Jan Porcellis. Zee met schepen. Get. Porcel 1624. - Veil. Keulen, N^o 122, Senator Laporte. Zie p. 193 der vorige aflevering.
1892, 3 Mei.	- Jan Parcelles. Marine. Des bateaux de pêche hollandais voguent sur une mer agitée, dont les flots sont frangés d'écume; à gauche une estacade à bois. Ciel chargé de nuages gris. Signé sur le pavillon d'une barque J.P. Bois, 0.58 × 0.83. - Veil. Troubetzkoij, Parijs, N^o 25.
1892, 3 Mei.	Mer houleuse. Des pêcheurs jettent leurs filets, en vue de la côte, par un temps de pluie. Bois, 0.25 × 0.35. - Veil. Troubetzkoij, Parijs, N^o 26.
1893, 21 Dec.	- Marine. Unter tiefdunkeln Wolken die hochgehende See, auf der zwei vor dem Winde segelnde Zweimaster. Bez. J.P. Holz. 0.18 × 0.23. - Veil. Keulen, N^o 340
1895, 24 Mei.	- Jan Parcelles. Frische Brise auf der Maas. Unter stark bewölktem Himmel, die ganze Breite des Bildes einnehmend, der von Fahrzeugen reich belebte Flusz, in dessen Vordergrund ein Boot mit blähenden Segeln, während am Ufer Männer um eine Fischerbarke beschäftigt sind. Holz. 0.365 × 0.325. - Veil. Berlijn, N^o 71.
1895, 16 Dec.	- Jan Parcellis. Marine. Tiefdunkle, aufgeregte See, auf deren Wellenbergen eine grosse Anzahl grösser und kleinere Schiffe, die zum Theil dem Untergange entgegen gehen. Zerstreut schwimmt eine Menge Schiffstrümmer umher. Undentlich bezeichnet. Holz. 0.37 × 0.68. - Veil. Keulen, N^o 136
1897, 25 Oct.	- Jan Porcellis. Strandansicht. Der Strand, auf dem Links im Vorgrunde eine Treppe zu einer verfallene Hütte führt, beleben zahlreiche Figuren in den verschiedensten Gruppen; auf dem Wasser sehr viele grössere und kleinere Schiffe und Boote. Holz. 0.22 × 0.32. - Veil. Keulen, N^o 169.
1897, 25 Oct.	Marine. Leichtbewegte See, auf welcher man mehrere Fischerboote und ander Fahrzeuge gewahrt; in der Ferne ist der Himmel mit gewitterschweren Wolken bedeckt. Pendant. - Veil. Keulen, N^o 170.
1897, 11 Dec.	- Parcellis, A coast scene. Circle. - Veil. Christie, Londen, N^o 39.
1903, 23 Nov.	- Marine bei anziehenden Gewitter. Mässig bewegte Wogen, auf denen zahlreiche grössere und kleinere Schiffe, meist reich bemannt, mit volgeblähten segeln fahren. Die schwarzen Wolken eines heranziehendes Gewitters bedecken links bereits den Himmel. Leinw. 0.85 × 1.20. Grauer Ton. - Veil. Keulen, N^o 173.

[p. t.o. 72]

JAN PORCELLIS: STORMACHTIGE ZEE.
(Kon. Oude Pinakotheek, München).

[p. 73]

1758, 16 Oct.	- Jean Percellis. Un calme avec plusieurs bateaux et sur le devant des Pêcheurs. Ce dessein qui est très-terminé et fait à la mine de plomb, H. 5¾, L. 8 p. - Veil. S. Feitama, Amst. Lett. G, N^o 44, f 14.
1758, 16 Oct.	Jean Percellis. Environ l'An 1640. Un Bateau de Pêcheur à rames, dans une rivière agitée, vu de nuit. Ce dessein qui est sur du papier coloré, lavé à l'encre de Chine et rehaussé de blanc. H. 7¼, L. 11 p. - Veil. S. Feitama, Amst. Lett. H, N^o 25, f 34.
1758, 10 Oct.	- Jean Percellis. Deux rivages avec des Pêcheurs, dessinés à la mine de plomb, environ l'An 1600, chacun h. 5½, l. 8, p. - Veil. S. Feitama, Amst. Lett. K, N^o 8 1/2, f 16-10.
780, 10/11 Oct.	- Kabbelend water met zeilende schepen met potlood get. door Percello. H. 5, B. 7, d. - Veil. J. Tak, uit Leiden, te Haarlem.	N^o 61.
	Een dito, op de voorgrond hengelaars, dito get. d. denzelven, weerga.	N^o 62.
	Vier stuks. Vischboertjes aan 't strand, met bruine inkt op geel papier, get. door J. Perzellys.	N^o 282.
	Drie stuks dito op een blad, door denzelve	N^o 283.
	(Zouden de laatste zeven teekeningen gediend hebben voor de Verscheyden Stranden en Watergesichten? De beschrijving stemt met het exemplaar in het Prentenkabinet te Amsterdam).
1793, 2 Oct.	- J. Perselles. Strandgezicht met visschers, met roet en de pen. - Veil. H. v. Maarseveen, N^o 58.
1786, 19 Juni.	- Percellus. Een woelend en een stil water. - Veil. M. Van d. Berg, kunstb. G, N^o 22.
1792, 17 Sept.	- Perselles. Twee stuks welgestoffeerde stranden, visschers, pinkjes en ruime zeegezichten; natuurlyk en konstig in een bruine couleur met olieverw. - Veil. Barchman Wuytier, Utrecht. Letter G, N^o 37/8, f 1-4.
1800, 3 Maart.	- J. Percellis. Twee stuks, een stil en een woelend water met schepen en visschers, met O.J. inkt. - Veil. Ploos van Amstel. Portef. F. 91.
1800, 3 Maart.	J. Perselli. Een vischboer met de pen. - Dito, Portef. T. 83.
1800, 3 Maart.	Percelles. Een strand- en zee gezicht met vaartuigen en visschers; natuurlijk met potlood. Portef. GGG. 13.
1810, 26 Mei.	- Een woelende zee, met klippen en stranden. Als door Percelles. - Veil. D. de Jongh, N^o 7.
1817, 18 Maart.	- Jan Perselles. Twee strandgezichten met visschers, vlak gewasschen in roetkleur, ieder 3 × 3¼ d. - Veil. B. de Bosch, Amst. - Kunstb. G, N^o 50-51.
1817, 18 Maart.	Stilwater met zeilende scheepjes op den voorgrond, gestoffeerd met beelden uitvoerig m. potlood 5⅝ × 8 d. kunstb. G N^o 52.
1825, 17 Oct.	- Percellis. Twee stuks visschers aan het strand, met roet. - Veil. J.H. Molkenboer, Amst., kunstb. B, N^o 42. Hulswit, f 4-5.
1833, 30 Oct.	- J. Percelles. Twee watergezigten. - Veil. J. De Vos, Amst. kunstb. XX, N^o 215.
1876, 29 Mei.	- J. Percellis. Mer agitée. Au bistre. - Veil. Van der Dussen van Beeftinck. N^o 664.
1879, 16 Apr.	- Mer agitée. A la plume. 0.18 × 0.28. - Veil. Ellinckhuyzen, N^o 184.
1879, 16 Apr.	Marine. Mer agitée, 2 pièces, à la plume et au bistre. 0.15 × 0.20. - Veil. Ellinckhuyzen, N^o 185.
1879, 19 Aug.	- Vue de rivière. Esquisse. Au crayon. 0.14 × 0.20. - Veil. Isendoorn à Blois. N^o 119, f 8.
1883, 22/4 Mei	- En vischboer (de teekening uit de veil. Ploos van Amstel). - Veil. Jac. de Vos, bij Fred. Muller, N^o 707, met 11 andere teekeningen, gek. door het Rijksprentenkabinet te Amsterdam.

[p. 74]

1884, 4 Mrt.	- Strandgezicht met overblijfsels van oude gebouwen. Waterverf. - Veil. J. Cremer, Amst., N^o 130.
1884, 4 Mrt.	3 Juni. - Groep visschers op het strand. Schets met de pen. 0.10 × 0.11. - Veil. Lantsheer, enz. Amst., N^o 256.
1885, 23 Juni.	- Vue de rivière avec navires. Grisaille à l'huile, (op papier). 0.235 × 0.34. - Veil. A.J. Van Eyndhoven, Amst., N^o 228, Pappelendam, f 15.
1885, 30 oct.	- Gezicht op de Holl. kust. Links ligt een vischschuit bij eenig paalwerk; rechts een groote koopvaarder in volle zee; op den achtergrond meer schepen. Get. J.P. Grisaille; papier op hout; 0.23 × 0.34. - Veil. Amst. N^o 71, f 150.
1889, 11 Juni.	- Kalme zee met schepen. Get. J.P. Papier op hout. 0.23 × 0.35. - Magazijn Pappelendam, N^o 139.
1891, 30 Juni.	- J. Percellis. Groupe de pêcheurs sur la plage. Plume. 0.09 × 0.11. - Veil. Fr. Muller & C^o, Amst. N^o 174.
1895, 25/6 Juni.	- Jan Porcellis. Marine avec des barques de pêcheurs. Plume et encre de Chine. 0.10½ × 0.22. - Veil. Roussel, 1887, als A. Cuyp; Veil. Thibaudeau, Dec. 1889, N^o 1145, als Zeeman; Veil. Pitcairn Knowles, bij Fred. Muller & C^o, 1895, N^o 50, gek. door P. Visscher Burckhardt, te Basel.
1898, 26 April.	- Jan Percellis. Segelboote auf leicht bewegter See 0.16 × 0.27. Schöne Tuschzeichnung. - Veil. K.E. Liphart, Leipzig, N^o 710.
1898, 26 April.	Jan Percellis. Zwei Bl. Figurenstudien, verschiedene Formate. Veil. Liphart, Leipzig, N^o 711. - Gek. door D^r C. Hofstede de Groot.
1903, 26 April.	- Mer agitée avec plusieurs navires. Niet get. A l'aquarelle, 0.25 × 0.24. - Veil. R.W.P. de Vries. N^o 240.
1904, 19 Jan.	- Gezicht op een riviermond. Op den voorgrond rechts een hengelaar, links een wachthuisje bij een baken. Hier een roeischuit met twee mannen; aan de aanlegplaats zit een man en staat een vrouw, die wijst naar een naderenden boeier. Verderop landschap met water. Get. J.P. - Potlood, 0.14 × 0.205. - (Coll. Isendoorn à Blois, N^o 119). - Veil. Fr. Muller, N^o 278 Nu Mus. Boijmans.
1905, 20 Dec.	- Zeegezicht bij stijve koelte. Drie groote driemastschepen en vijf éénmastschepen, in onderscheiden zeilmanoeuvres. Aquarel in kleuren. 0.34 × 0.25 (Jan Porcellis). - Veil. Groen van Waarder, Amst. N^o 419. Dit is een aquarel uit het begin der 19^e eeuw. De voorstelling doet denken aan een copie naar Jan Porcellis, doch het origineel kon ik niet vinden.

P. Haverkorn van Rijsewijk.

23 April, 1906.

[p. t.o. 74]

JAN PORCELLIS: GOLVENDE ZEE.
(Museum, Rouaan).