Onze Kunst. Jaargang 5

[p. 19]

Kunstberichten van onze eigen correspondenten

Uit Amsterdam

Tentoonstellingen

Arti gaf het tweede gedeelte der tentoonstelling. 't Was slechts een geringe gedaanteverwisseling der zalen; de meeste werken van afdeeling I waren blijven hangen, want den inzenders, die twee werken hadden aangenomen gekregen, werd nu gelegenheid gegeven het andere te exposeeren. Onder deze was de belangrijkste verschijning het stilleven De drie Kannetjes van Floris Verster, datzeker uitmuntte boven zijn stilleven met de eieren en me, door meerdere kloekheid, zelfs nog verkiesbaar leek boven de tinnen kannetjes, verleden jaar in Arti geëxposeerd. Ook Hart Nibbrig kreeg gelegenheid een andere proeve van zijn ingetogen en naarstigen arbeid te vertoonen, en ook hij kwam nu voordeeliger uit dan den eersten keer, hoe waardeerbaar dat grootere stuk dan al was. Verder viel er niet zoo veel merkwaardigs op te merken bij deze voortzetting der tentoonstelling; er was een Kermis van Tholen, een voor Willy Martens verrassend vlot en punctueel geschilderd damesportretje, een goede Bastert, een dichterlijk landschap van Wiggers (wat te veel opgemaakt echter, als meer bij dezen voorkomt) en nog veel meerdere werken, niet onaangenaam om te zien, als van Akkeringa, Mej. Ansingh, W.G.F. Jansen, Van Raalte, A. Roelofs, C. Kuypers, Van der Ven, de Zwart, Vreedenburgh......

Jubileum-tentoonstelling van St. Lucas

St. Lucas hield, ter gelegenheid van haar 25jarig bestaan, een jubileum-tentoonstelling, die dus een bijzondere zou worden. Het bestuur meende dit te kunnen bereiken door den leden eene ruimere inzending dan gewoonlijk toe te staan; er was zelfs geen aantal voorgeschreven. Verondersteld werd natuurlijk, dat de leden met den keur van wat zij ooit hebben voortgebracht zouden komen aandragen, om van de werkzaamheid dezer uitgebreide vereeniging een zoo voordeelig mogelijk beeld te geven. Van dit streven nu, was de uitkomst lang niet bevredigend; werkelijk slechts enkelen hebben zich ingespannen het beste uit hun oeuvre bijeen te garen, de meesten hebben het gezocht in de kwantiteit. Zoo bevatte deze tentoonstelling ruim vijfhonderd schilderijen, teekeningen en gravures, - een ontzaggelijk aantal vooral voor hem, die uit dien overvloedigen kunstvoorraad de parelen heeft op te sporen. Maar van dezen tocht komt men vrij spoedig op zijn schreden terug met al te leege handen. Een magistraal stilleven van Suze Robertson, een aquarel van Witsen, - beide werken van vroeger tijd, waren zoowat de belangrijkste verschijningen en voluit den naam waardig van kunstwerken, Ook deden eenige carricaturen van Hahn, charges op portretten van politieke grootheden, zich bijzonderlijk onderscheiden. Het werk van Suze Robertson echter vooral overheerschte geheel de omgeving. Het had die grootheid van houding, waardoor een schilderij, ongeacht den aard van het onderwerp, zijn indrukwekkende werking heeft.

Dan vangt men andermaal aan den tocht ter verkenning, en een aanmerkelijk aantal van verdienstelijke schil-

[p. 20]

derproeven valt er te noteeren. Ook vallen er enkele aan te duiden, die uit den lijn vallen, uitingen nog niet in den staat van volkomen rijpheid, maar toch van een kunstgehalte dat opmerkenswaardig is. Als zoodanig noteerde ik het werk van Breitenstein, een schilder wiens werkwijze minder zich richt naar de gebruikelijke manieren, maar waarbij toch een deugdelijk persoonlijk streven onmiskenbaar aanwezig is, in een dieper omwoelen van den aard der kleur. Breman met zijn pointilleermethode, lijkt me reeds op de hoogte die hij bereiken kan, en ik betwijfel of zijn ingewikkelde arbeid ooit méérlevende vruchten zal afdragen. Willy Sluiter is te rekenen als een der allereersten onder de knappe werkers van St. Lucas, en meer het vertoon van knapheid levert het werk van Monniekendam. Van Mej. Schwartze was er een schilderij uit lang verleden tijd en daar waren brokken in, die onmiskenbaar van de aanwezigheid van schilderskwaliteiten bij deze vaardige penseelvoerster getuigen. Spoor toonde zich ongeveer de ijverigste onder de inzenders; hij heeft althans met keurenden zin uit zijn werk bijeengebracht, en vertoonde verschillende rappe en aanlokkelijke schetsen van kinderen. Voorstellingen uit naai-ateliers van Israëlitische oude vrouwenhuizen, door Mevr. de Roode-Heyermans waren pittige kleurige schilderijtjes. En verder verdienden nog verscheidene werken opmerking als van Mej. Ansingh, Van Beever, Bongers, Dooijewaard, Egmond, Heyenbrock, Knap (een studietje van 'n brug), Langeveld, Van Raalte, Mauve, Mej. Ritsema, W. Roelofs, Schiegel, Van der Ven, Wartema, Zon, Vlaanderen.

W.S.

Uit Antwerpen

Koninklijke maatschappij tot aanmoediging der Schoonekunsten tentoonstelling van Waterverfschilderingen, pastels, etsen, enz.

In een groote ‘officicele’ expositie, heet beperking gewoonlijk verbetering: beperking van het aantal of het soort der tentoongestelde werken. Het laatste was hier het geval; schilderijen in olieverf en groote beeldhouwwerken waren uitgesloten, en zoo werd dit salon dan ook in zijn geheel veel genietbaarder, dan de groote, pretentieuse ‘driejaarlijksche’ tentoonstellingen gewoonlijk zijn.

Of er nu echter veel over te zeggen valt? Wat kan men zeggen over zoo'n eclectische, op goed geluk saamgeraapte verzameling, waarin niet de minste homogeniteit te vinden is, waar geen noemenswaardige totaalindruk van uitgaat? - Zeker was er zeer verdienstelijk, hier en daar zelfs uitstekend werk - maar daarnaast en daarboven dan weer het jammerlijkste kleuter- en boudoir-werk, waartoe waterverf of pastel een uitverkoren instrument schijnt te zijn.

Liever dan hier een zinledige reeks namen en titels te noemen, volstaan wij met een algemeene karakteristiek van deze tentoonstelling: braafjes middelmatig, niet veel beter en niet veel slechter dan wat men reeds honderdmaal zag - een goed, burgerlijk salonnetje, dat men gerust kon bezoeken zonder hoofdpijn te krijgen - en dat ons zelfs een half dozijn voortreffelijke werken te genieten gaf.

Ondankbaar ware het, om hiermee, in de gegeven omstandigheden, niet tevreden te zijn....

B.

Uit Brussel

Retrospectieve tentoonstelling der kon. maatschapij van waterverfschilders (1856-1906) van 5 tot 28 juni 1906

Deze tentoonstelling, in den Kunstkring te Brussel ingericht, was inderdaad hoogst belangrijk. Men heeft er dan ook het mooiste jaargetijde voor gekozen... De akwarel is een bescheiden en als het ware verfrisschend genre, passend bij de luchtige, teergroene lente...

[p. 21]

Vijftig jaren waterverfschildering - een heel verleden, een heele geschiedenis reeds van dit glijden over 't What-man-papier! Een gevoel van weemoed mengt zich met de bewondering bij het doorloopen van de zalen, gevuld met heldergekleurde teekeningen, en bij 't lezen der namen van hen, die al dit heerlijke hebben geschapen... Waren 't alleen maar dooden - maar er zijn ook verdwenenen, vergetenen, - droevig vooral, wanneer die vergetelheid onrechtvaardig is! Al had deze tentoonstelling alleen maar voor gevolg van enkele voortreffelijke meesters, waarvan de naam al haast vergeten was, in eere te herstellen, dan zouden wij nog dank verschuldigd zijn aan de inrichters: Stacquet, J. van Loo, Uytterschaut, H. Cassiers, E. Hoeterick, A. Pecquereau, L. Titz, F. van Leemputten. De zeer verzorgde Catalogus, waarin men echter ongaarne enkele afbeeldingen miste, vermeldde niet minder dan twee honderd vijf en zestig nummers! Vooraan bevat hij een belangrijk document: het verslag der oprichtingszitting der maatschappij, van 11 Juni 1856, onder het voorzitterschap van Madou. Onder de stichtende leden vinden we Clays, Fourmois, Roelofs, Lauters.

In het Kunstverbond werden de tentoongestelde werken naar tijdsorde gerangschikt. De oudste bevinden zich in de groote zaal, de jongere in de kleine, en de allernieuwste in het voorzaaltje. Enkele werken zijn op schildersezels geplaatst.

Wij willen het geheel vluchtig in oogenschouw nemen. De reeks wordt geopend door Clays, de eerlijke zeeschilder, en Charles De Groux, de schilder van armoede en ellende, met zijn Dronkaard, zijn goed ‘gemeen’ getypeerde Spelers, en een zeer voorna me sepia: het Reliekwieschrijn. Verder komen: de meer en meer uit de mode rakende De Keyser; de bevallige Dell'Acqua; de stevigere Fourmois; Paul Lauters, die men gaarne wederziet; Madou, de aangename verteller; de goede Portaels die wel erg verouderd is als ‘werker,’ al blijft zijn gedachtenis als leermeester steeds levendig en sympathiek; de bloemenschilder Robie; Willem Roelofs, een der meesters van dezen eersten tijd; Van Moer, aan wien wij de levendigste en innigst gevoelde documenten van het lieve oude Brussel verschuldigd zijn; Van Severdonck, de wat koude schilder van ons landsleger; Adolf Dillens, de Zeeuw; De Haas, de dierenschilder.... en zooveel andere meer, die ik niet allen kan noemen.

Wij zijn nu reeds in 1863. Hier vinden wij Edward Huberli, den droomer met zijn blonde tonen, nog een der kleinmeesters, die men gaarne terugvindt in hun kunst van stille, halve tinten, van stemming en innigheid; Puttaert een anderen doode, die steeds in zijn werk voortleeft, zooals blijkt uiteen wonderbaren Zonsondergang, in het bezit van zijne weduwe; Van der Hecht, wiens werk eveneens over tijd en mode zegeviert; Jozef Stevens met zijn honden; de Hollander Gabriël; Eugène Verbroeckhoven, hier alleen met een wat verouderden Hengst en een Drenkplaats bij Rome vertegenwoordigd; de Antwerpenaar Joseph van Lerius die destijds zeer gevierd was bij de liefhebbers van historische romans; Alma Tadema, veel beter gedocumenteerd en veel degelijker artist; Cluysenaar, die steeds te waardeeren blijft; Eugeen Smits, stijlvol en stevig akwarellist.

Wij hebben nu den Fransch-Duitschen oorlog achter den rug. De beweging onzer waterverfschilders wordt intenser, er komt vernieuwing, versterking in het ‘vak’. Tot dit tijdstip behooren de Vastenavond en de Bolspelers (Italië), van Charles Hermans; een Minnezanger van Emile Wauters, uit zijn beroemd schilderij; de Krankzinnigheid van Hugo van der Goes. De betreurde Eugène Verdyen, die in 1872 tot de maatschappij toetrad, hoewel zijn mooiste hier tentoongestelde werken: de Ooievaars, de Terugkeer der Kudde, de Toovernacht, de Binnendringster, de Vastenavond, tot zijn laatste manier behooren - waarin ook zijn meesterlijke olieverfschilderingen, die men kort na zijn dood vereenigd zag, uitgevoerd waren.

Van kapitein Hubert, die, zooals men zei, een flink penseel aan de spits van zijn sabel droeg, vond men hier enkele aardige soldatentooneelen. Verder Mellery, met een bevallige, haast floren-

[p. 22]

tijnsche teekening en sober en eenigszins somber koloriet; men zou zeggen dat hij de ideaal mooie epheben- en maagdenlichamen alleen voor ons doet opleven, om ze met de treurnis van hun onvermijdelijken dood te verdooven! Heerlijk is de jongeling, dien hij de Kracht heette en tot vader van de Teederheid maakte.

De steeds levende Uytterschaut, een der ijverigste leden der vereeniging, blijft een typisch akwarellist, wiens techniek tot maatstaf wordt genomen; David Oyens, een afgestorvene, wiens werk steeds aangenaam en stevig blijft; de verdienstelijke Henri Stacquet met een uitstekende Marine te Katwijk; een overborrelende Kermis van Emile Hoeterickx; voorname stukjes van den vroegtijdig gestorven Camille Van Camp; historische en godsdienstige stukken van Albrecht de Vriendt, waarvan men alleen de eerlijkheid kan bewonderen; een paar Gallaits, die men zonder veel liefde begroet; werken van Constantin Meunier, steeds aangrijpend en groots van stijl...

Nog een stap voorwaarts! Emiel Claus, de onverbiddelijke luminist, ontneemt zelf aan November en aan den Herfst hun nevel, hun mysterie, hun rouw. Frans Binjé, een zeldzaam, te vroeg verdwenen talent, wordt door vier hoogst teedere impressies vertewoordigd, ware juweeltjes. Maurice Hagemans vertoont drie uitstekende akwarellen, waarvan twee op groot formaat; Louis Titz landschappen waarin een loffelijk streven naar het decoratieve bemerkbaar is; Jan Baes, flinke akwarellen naar het architecturale gericht. Verder Leo Abry, de onlangs overleden, gewetensvolle militarist, die zich in zijn Moeder boven de documentaire en anecdotische teekening verheft. En daar vinden wij Theodor Hannon - poëet, criticus, schilder en teekenaar - uitmuntend in ieder vak, in 't akwarelleeren even goed als in de rest; Gustave den Duyts, een maëstro tusschen zooveel maëstrini, een groote haast tusschen de kleineren, waarvan de vier werken ware wonderen zijn.

Frans van Leemputten is een der beste schilders van de Kempen; hij is tevens dichter en realist; hij ziet maar kiest tevens, hij interpreteert. Met veel genoegen hebben wij drie zijner beste stukken teruggezien, vooral zijn Avond in de Kempen (weemoed), een boertje op zijn kar, in profiel gezien, een prachtige, jeugdige gestalte in een uiterst sugestief landschap.

Henri Cassiers, een ander meester, een virtuoos in het genre; Fernand Khnopff, voornaam tot gezochtheid toe, dandy, literair, ontroerend maar soms een beetje duister of vreemd; stellig een artiest. Alex. Marcette is spontaner, krachtiger, dichter bij de natuur - een hoogst sympathiek talent; Jan Verhas en Isidoor Verheyden twee groote Vlamingen, de tweede vooral; Amedee Lynen, ook een Vlaming met iets bizonders, locaals, iets Brusselsch, nakomeling van Bruegel en van Maerlandt, een ware Uylenspiegel, schilderachtig en boertig; Alfred Delaunois, een ontroerde mystieker, die in zijn klooster-landschappen en -interieurs iets van die pathetische vroomheid legt, die Jacob Smits in zijn Kempen en vooral in zijne Pieta doet leven.

En ten slotte vermelden wij Mevr. Ketty Gilsoul welke drie schitterende en diepgevoelde akwarellen tentoonstelt, met een haast mannelijke factuur, met geest en vreugde uitgevoerd: Stil intérieur, de Kloostertuin, Anemone, - en last not least: Charlet met een uitstekende Moeder.

Georges Eekhoud.