Onze Kunst. Jaargang 5

[p. 178]

Boeken & tijdschriften

IN The Burlington Magazine van Februari doet W.H. James Weale mededeelingen omtrent den Zuid-Nederlandschen miniaturist Simon Binnink, geboren te Gent in 1483 of 1484 en leerling van zijn vader Alexander Binnink. Simon was later te Brugge woonachtig. Het miniaturisten-geslacht Binnink (de naam wordt in kontemporaine dokumenten ook op vele andere wijzen gespeld) is vermoedelijk uit Zeeland afkomstig.

In het Maart-nummer van ditzelfde tijdschrift bespreekt M. Hind de portretten van Rembrandt's vader. De schrijver beschouwt de konterfeitsels die thans Rembrandt's vader heeten voor te stellen, als studies naar een atelier-model uit Rembrandt's Leidschen tijd, waarnaar hij zelf en zijn leerlingen uit dien tijd herhaaldelijk gewerkt hebben. Voor het eenige thans bekende authentieke portret houdt hij een teekening in de Universiteitsgalerij te Oxford, waarop het opschrift ‘Harman Gerrits van den Rhijn’ voorkomt. Wel is dit opschrift er blijkbaar later op aangebracht, blijkens den aard van het schrift echter niet later dan tegen het eind van de zeventiende eeuw, dus niet lang na Rembrandt's tijd, hetgeen er volgens den schrijver een groote beteekenis aan geeft. Bovendien meent de schrijver dat in deze teekening het gemeenschappelijk gelaats-karakter, dat wij uit de trekken van Rembrandt zelf, van zijn zoon Titus en zijn broeder Adriaan kunnen samenstellen, zeer sterk is uitgesproken. Dat versterkt in hooge mate de waarschijnlijke betrouwbaarheid van het opschrift, hetwelk dit portret als een konterfeitsel van Harmen Gerritsz aanwijst. In dit nummer klaagt een inzender dat de - niet om haar kunstwaarde - bekende kopie van Lundens naar de Nachtwacht sinds geruimen tijd van de wanden der National Gallery te Londen is verdwenen. De schrijver hoopt dat de kopie weer in het museum terug zal komen, om haar groote waarde als dokument namelijk, men kan - zegt hij - de Nachtwacht er op zien, zooals zij voor de afsnijding geweest is. Het is tot dezen schrijver blijkbaar niet doorgedrongen dat de afsnijding, sinds Jan Veth's scherpzinnig betoog ze kwam aanvechten, niet meer zoo algemeen en met zoo absolute stelligheid wordt aangenomen als voorheen. En al blijven sommigen nog gelooven in die schennis op ongelooflijke schaal, zooveel heeft Veth toch wel onontstootelijk bewezen, dat de kopie van Lundens in geen geval een betrouwbaar dokument is, aangezien ze daarvoor op punten, die wij met het origineel in staat zijn te vergelijken, met te veel vrijheid blijkt bewerkt.

_**_*

Het Jahrbuch der K. Preuss. Kunstsammlungen (26^e Band, Heft II) bevat een studie over Esaias Boursse door W. Bode en A. Bredius. Deze schrijvers hebben reeds vroeger over denzelfden schilder mededeelingen gedaan, thans publiceeren zij documenten, waarop hun weten steunt, ook geven zij een overzicht van de nog bekende werken van Boursse, die ten deele genoemd worden in een door de schrijvers afgedrukte inventaris van de nalatenschap van Jan Boursse, broeder des schilders.

[p. 179]

De schrijvers achten het op de door hen genoemde gronden waarschijnlijk dat Boursse in persoonlijke betrekking tot Rembrandt heeft gestaan, ja zij achten het hiet onmogelijk dat hij een tijdlang Rembrandt's atelier heeft bezocht.

_**_*

De Gazette des Beaux-Arts bracht in haar Maart-nummer een burijn-gravure naar - en een opstel over een portret van Anthonie van Bourgondië, den onechten zoon van Philips de Goede, bekend onder den bijnaam van den Grooten Bastaard. De gravure is van M. Burney en het opstel van Paul Durrieu. Het bedoelde portret bevindt zich in het Musée Condé te Chantilly, maar er bevinden zich herhalingen te Dresden en in Engeland, welke laatste Durrieu echter buiten bespreking laat. Het exemplaar van het Musée Condé draagt aan de achterzijde een opschrift, dat het als uit de verzameling van den Grooten Bastaard zelf afkomstig aanwijst. Het portret is beurtelings aan Rogier Van der Weyden, Hugo Van der Goes en Dirk Bouts toegeschreven, volgens een nieuwere meening echter zou het een jeugdwerk van Memlinc zijn. Durrieu nu wil het exemplaar in het Musée Condé aan een Franschen of althans verfranschten meester toeschrijven. Het exemplaar te Dresden acht hij echter van Vlaamschen afkomst, maar een naam wijst hij ook niet aan. H.A. Vasnier schreef een studie over de architektuur voorkomend op oude Vlaamsche en Fransche schilderijen, hij wijst er op hoe men bij Memlinc en Fouquet, in tegenstelling met bijna alle andere oude Vlamingen en Franschen, steeds zeer zorgvuldig gekonstrueerde en gewetensvol geteekende architekturale voorstellingen vindt. Anderen hebben zich slechts weinig bekommerd om nauwgezetheid in deze materie, zij hielden zich niet aan den feitelijken toestand van werkelijk bestaande gebouwen en schilderden zelfs wel bouwwerken, die in de werkelijkheid niet zoo gekonstrueerd kunnen geweest zijn. Bij Memlinc en Fouquet is dit anders; men zal, zegt de schrijver, nimmer een werk aan hen mogen toeschrijven, waarop onware of onnauwkeurige architecturale afbeeldingen voorkomen. Omgekeerd wil de schrijver natuurlijk niet beweren, dat àls deze afbeeldingen korrekt zijn, de werken niet ook van andere kunstenaars dan de twee genoemde afkomstig kunnen zijn.

_**_*

In het Repertorium für Kunstwissenschaft (Band XXVIII Heft 5 en 6) noemt Friedländcr een aantal werken, die hij aan Jan Mostaert meent te mogen toeschrijven. De meester van het Oultremontsche altaar schijnt met Jan Mostaert identisch te zijn. Gustav Glück en Camille Benoit hebben deze hypothese geuit en verdedigd. Friedländer acht het vermoeden rijp om onder de erkende waarheden te worden opgenomen. De portretten van een echtpaar in het Germanische Museum te Neurenberg, wil hij niet aan Jan Mostaert toekennen, zooals Glück deed, doch aan Jan Joost van Haarlem. Nog twaalf werken, die hij van Mostaert afkomstig acht, bespreekt hij.

_**_*

Oud-Holland (23^e Jaargang, afl. 1) bevat onder meer een opstel van Jhr. Dr. J. Six over de ligging van het lijk in Rembrandt's Anatomische les van Dr. Deyman. De schrijver had reeds vroeger een hypothese geuit omtrent de kompozitie van dit meesterwerk, hij had een merkwaardige overeenkomst bemerkt met de Pieta van Mantegna in de Brera te Milaan. Sinds Holländer zijn werk ‘die Medecin in den Klassischen Malerei’ schreef, waarin hij een bijna volledig overzicht geeft van de Anatomische lessen, schijnt het voorbeeld dat Rembrandt voor oogen heeft gehad, voor de hand te liggen. Oogenschijnlijk namelijk is de titelplaat van het Anatomisch werk van Vesalius Rembrandt in de richting van het lijk ten voorbeeld geweest. Rembrandt heeft verder aan die titelplaat niet slechts de ligging van het lijk ontleend, maar ook den stand van den collegiemeester, M^r Gijsbrecht Matthijsz Calckoen, die vrijelijk naar den Vesalius op die plaat gevolgd is.

[p. 180]

De schrijver acht het voor de hand liggend, dat Rembrandt het werk van Vesalius zou gekend hebben en de titelplaat van dit werk toont in de kompozitie punten van overeenkomst met Mantegna's aangrijpende Pieta. Deze oplossing van het raadsel hoe de overeenkomst tusschen Mantegna en Rembrandt is te verklaren, geeft, zegt de schrijver, tevens een kleine bijdrage tot de ontwikkeling van Rembrandt en doet zien dat Rembrandt geen tegenstander van anatomische kennis was, zooals men uit Sandrart's mededeeling zou opmerken. Als hij iets bestreden mag hebben, zal het minder de anatomische kennis zelve geweest zijn, dan wel het verwaarloozen van de verscheidenheid van het leven, voor een dorre navolging van een eenvormig systeem.

_**_*

The Magazine of Fine Arts, het nieuwste Engelsche kunsttijdschrift, bracht in zijn tweede nummer o.a. een rijk verlucht opstel over Rubens' landschappen door Robert G. Witt en een studie over de etsen van Anthonie Van Dyck door Frank Newbolt, eveneens met vele afbeeldingen.

_**_*

In l'Art et les Artistes (1e Jaarg., N^o 10) bespreekt Gustave Van Zype het werk van Eugène Laermans, dien hij als een der meest Vlaamsche onder de hedendaagsche Belgische schilders kenschetst.

J.C.G.