Onze Kunst. Jaargang 4

[p. 129]

Kunstberichten van onze eigen correspondenten

Uit Den Haag

Pulchri studio de tentoonstelling Wisselingh & c^o

Evenals de beide vorige keeren, exposeert de Amsterdamsche firma ook thans weer een keur van werken door Fransche en Hollandsche meesters.

Het is merkwaardig te zien hoeveel doeken van Fantin Latour er tegenwoordig op de Hollandsche markt komen. Hier alleen zijn reeds weer een 11-tal, figuur- en bloemstukken. Deze Fransche meester wist zijn bloemen zoo wonderwel en fijnzinnig in hun aard te karakteriseeren en ze ademend en geurend te doen groeien van uit het duister naar het licht. En ontegenzeggelijk zijn de bloemstukken dan over 't algemeen ook boeiender dan de figuurstukken, waaronder hier nochtans mooi is een compositie, l'Aurore, lucht gekleede geïdealiseerde vrouwengestalten in den ochtend met den schijn van het morgenlicht fijn als goudstof, als een wondere glorie om hen heen. Stillevens zijn er ook van Bonvin - van hem was ook opmerkelijk een zeer op oude Hollanders geïnspireerde Récoureuse - en van den technisch zoo gerafineerd bekwamen, sterk-zwierigen Vollon.

Van Corot releveeren we in 't bizonder Le Vallon de Chantillon, een schilderij in een gamma van zilver-grijzen en groenen. Zonnestralen blank als het licht van den ochtend weven zich door een nevelige atmosfeer en doorzichtig en broos wemelen over het veld en om de ranke boomen aan den slootkant de ragste kleurnuances. De einder wordt afgesloten door een paar huisjes, eenige figuurtjes vormen de stoffage. De aard is meer naar het Hollandsche dan de hier bekende Corots meestal zijn.

Zola beschrijft in ‘La Terre’ een paar episodes waarvan de stemmingssfeer aan die van Millet's Jeune fille pourchassant des oies wel verwant is. Welk een expressieve drift laait er uit de actie van dat meisje. Een zeer volledige pastel, doorgevoerd tot de beteekenis van een schilderij, is l'Église de Chailly. Men ziet over akkers, langs een dijkje met boomen, over weiden op het dorpje Chailly dat half in nevels, ros en grijs, verscholen ligt. Op 't veld een herder en een boer met zijn wagen, de weide daarachter ligt frisch en groen in nevels. Door de boomen, door den warrigen groei van takken er om heen, suizelt zacht de wind. En het licht straalt met een stille glorie uit de lucht en giet zijn luister over het landelijk geheel.

Le musicien ambulant van Manet, een kapitaal doek, is hier wel een der opmerkelijkste verschijningen. Evenals bij Frans Hals en ook als bij Valesquez steekt een deel van het boeiende in de voordracht. De karakteristiek der figuren en de compositie roepen de herinnering wakker aan den grootmeester der Spaansche school en eigenaardig is 't in dit verband den invloed van Rembrandt te bespeuren. De man met den hoogen hoed doet hier wonderlijk veel aan een der pakkendste figuren van de Nachtwacht denken.

Mooie doeken zijn er, van Jongkind die in zijn diepsten aard toch Hollandsch is gebleven: Les Patineurs waarin tegen het wintersch gloren der luchten treffend de nevelstemming is tot uitdrukking

[p. 130]

gekomen, en een maanlandschap met een gevoelige expressieve werking van licht en donker.

Van Jacob Maris zijn er, behalve een duingezicht vol stormenden drang, een jagertje te paard in een gamma van rossen en groenen, en een op sobere wijze in mooi evenwicht gebouwd riviergezicht in zilvergrijzen toon; van Willem Maris o.m. een paar koeien aan een wilgenkant met een plastisch mooi doorgevoerd clair-obscuur; van Bauer behalve een binnenplaats, in een gamma van een parelig grijsbruin, wat rood en wat blauw, een paar Oostersche phantasmagorién; van Jozef Israëls een paar maaltijdende oudjes met een kostelijke karakteristiek; van Breitner een zijner machtigste werken: een rei schuiten in het ijs bij dooiweer, waar uit het gamma van gesmoorde rossen, bruinen en grijzen, sonoor het rood en groen der schuiten opklinkt.

Er was verder werk van Akkeringa, Boudin, Courbet, Daubigny, Decamps, Desboutin, Duff, Dysselhof, Gabriël, Jacques, Lépene, Mesdag, Monet, Monticelli, Neuhuys, Poggenbeek, De Zwart, Segantini, Degas, Witsen, Verster en Wells (bronzen).

H.d.B.

De tentoonstelling der Hollandsche teekenmaatschappij

Het schijnt dat de leden der Teekenmaatschappij nog altijd van de noodige pièteit vervuld zijn jegens het verleden en de glorie ervan. Beter dan het aan leden veel talrijker Pulchri, representeeren deze tentoonstellingen (dit is nu de 30^e, en ongeveer 30 vereenigingsjaren gaan hier dus aan vooraf) hoewel ook lang niet volledig - wat Holland thans aan picturaal vermogen nog rest of bezit.

Jozef Israëls, die altijd wel beter dan de meesten verstaan heeft een waterverfteekening de waarde en beteekenis van een schilderij te geven, zond drie aquarellen in met tonalistisch en psychologisch mooie kwaliteiten: een moedertje dat met haar kind in den aanschemerenden avond buitenshuis onder het sluierende groen der boomen, de kippen voert; een interieur: twee rookende mannen met de handen boven het vuurtje onder een pot - terwijl op den achtergrond vaag de gestalte van een vrouw opdoemt, waardoor ook de vredige geheimenis van het vlottend schemerdonker waart; en een wel blanklonige variatie op het reeds bekende thema: een meisje dat in 't zand aan den zeezoom tegen een mand leunend over zee staart.

Jan Veth is een der eersten geweest die indertijd beseften dat men wat de portretkunst betreft een anderen kant uit moest. En het strengst misschien van allen heeft hij - met later Haverman en Toorop - deze kunst binnen haar eigenlijke grenzen terug weten te voeren. Hier in deze groep komen zijn verdiensten wel niet volledig maar toch in een zekere verscheidenheid tot haar recht. Het kleine jongensportret heeft nog eenigszins de impressionistische kwaliteiten die ook het portret van Gabriël tot een zoo boeiend getuigenis van zijn aanleg voor een gemoedsvoller karakteristiek maken. In het portret van de oude dames is de scherpe analysist van later aan het woord, maar hoe aantrekkelijk is deze deftige compositie, die al de voordeelen van zijn lateren stijl bezit, toch tevens door een tot stemming doorgevoerde psychologie. En wie zich tot taak stellen dezen meester bij voorkeur alleen naar het geacheveerde uiterlijk te beoordeelen zou men willen wijzen op het portret van dien Meesterknecht in wiens baardig gelaat de zachte oogen lichten met die eigenaardige uitdrukking welke een contemplatieven geest verraadt.

Ik geloof niet dat er den mooien tijd der primitieven en het boedhisme, reiner verrukkingen in beeld zijn gebracht dan die door Verster. Wijzer dan hen die niet inzagen dat het verwaarloozen van de uiterlijke verschijningsvorm tot negatieve resultaten moest voeren, heeft Verster juist door het prachtig beheerschen van die vorm, ze geheel onderdanig weten te maken aan de verschijning en het verschijnende zelf en ze zoo tot de beteekenis van een schijnbaar weinig integreerend bestanddeel weten terug te voeren. In deze dingen schuilt ontzaggelijk veel meer dan enkel het genoegen b.v. zoo'n gemberpotje

[p. 131]

om de mooie vette pâte te schilderen. Tot welk een wonderlijk ding wordt zoo iets simpels onder de handen van dezen man. In Sneeuwbes voelen we in enkele kleurnootjes nog even het leven van den stillen hartstocht voor kleur. In en om het gemberpotje beeft een licht met de zuiverheid als of men het schijnsel zag van zijn branden binnen de wanden van een albasten vaas.

Van Witsen vonden we in den laatsten tijd zelden een van zoo teer gevoel, van sereene stemming doordroomd en in soberen trant doorgevoerd onderwerp als dit Amsterdamsch stadsavondgezicht. Verder noemen we nog Bauer met een paar Oostersche fantasieën, Blommers met een in blije stemming coloristisch mooi geaquarelleerd interieur, Bastert met een waterrijk landschap waarin mooi het licht van een grijze dag zit. Haverman (wien men hier niet in zijn volle kracht ziet) met goede portretten Sisters en een paar genrestukjes, Isaäc Israëls met pastels w.o. onderwerpen uit de Parijsche naaisterswereld. Van Willem Maris die in de laatste jaren weinig aquarelleerde, was er een wel lumineus weide- en plasgezicht. Van Swan een tijgerin (mooi in de uitdrukking van de soepele losheid der kleurige huid) met welpen.

H.d.B.

Uit Rotterdam

Tentoonstelling bij Reckers van P. Dupont

Ik zal in dit kort bericht u niet kunnen aanduiden dat de invloed van een Dürer zeer duidelijk is, zoodanig dat zelfs in een enkel huisje het lijkt alsof het niet van Dupont was maar van den zwaarder getypeerden meester. Het dunkt me ook niet noodig. Daarvoor zijn artikelen; de berichten zijn korte saamvattingen, en opgaven. Ik zal u evenmin uitvoerig trachten te verduidelijken dat in N^o 48 (uitgave Gazette des Beaux Arts), in Akker en Ploeg, de Akker niet expressief genoeg is. Zoo ge weet wat van een Akker is: doorwroete grond die, eerst open-geworpen, later vol-dragend van voedsel zal zijn, en die iedren schoonheidszoeker schijnt zoo zeer uitdrukkingsvol, én als schoonheid en als ethische beteekend (zie Millet, zie Vincent). Ik zal niets geven dan een enkle opmerking. Ge kunt zeggen dat het met het komen tot de gravure de neiging van Dupont boven alles geworden is in zoo sober mogelijk aantal lijnen, in eenigzins, m.i. niet altijd juist gestyleerde vorm, zoo vast mogelijk, zijn gevoel te geven van een paard en zijn werk, van een akker en zijn bezigheid, om den Arbeid. De teekeningen en de pastels die hier waren zijn dan ook niet zoozeer om hun zelfs wil gemaakt als wel als voorstudies voor de etsen, voor de gravures. En die teekeningen toch me dunkt bleven niet zonder invloed op sommigen: zie de teekening van de Rotterdamsche toren en kerk en N^o 52. Man met ontbloot bovenlijf (zie Dirk Nijland). De kleur van Dupont is nooit bijzonder vol-klinkend zooals de ware coloristen ze hebben; een enkle maal is ze toch nog ietwat fluweelig. Hier zijn de serieën met de witte paarden warvan het paard etend uit zijn haverzak, met een poot die toch wat te lang is, de serie van de ploegende ossen die iets van de versiering hebben die zich om een vaas zou winden en daardoor niet alleen klassieke voorbeelden kan doen vergeten, en ge kunt inderdaad zeggen dat er vastheid is, en dat er is soberheid; dat soms de vereenvoudiging en de door het materiaal wat geboden beperking verhoogend werkt. Toch heeft dit werk een van de componenten der schoonheid, en wel de eerste: gevoel, levend zijn, niet in voldoende maten, dikwijls. De teekening van de kerk is daarvan een bewijs. Ook het zoo jammervol opzien van een gevallen paard is niet uitgedrukt in zijn teekening. Het is m.i. interesseerend werk, van een zuiver willen tot strenge verzorgdheid vol, maar niet van den eersten rang, wijl het mist soms wat in den mensch genoemd wordt de Liefde: het mee-leven, ontroerd, met alle verschijningen.

Pl.

[p. 132]

Kunstveilingen

De firma Frederik Muller & C^ie

opende hier het seizoen der veiligen op gedenkwaardige wijze met de inzegening van haar eigen verkoopzaal in de Doelenstraat. Door het verbouwen van een perceel, uitgevoerd door de architecten de gebroeders Van Gendt, te Amsterdam, - waarbij Fortuna der onderneming reeds aanstonds gunstig gestemd scheen, daar zeer merkwaardige plafondversieringen van Pieter Quast terloops ontdekt werden - is de firma nu een verkooplokaal rijk geworden, zoo gunstig voor expositie, dat werkelijk menig museum en particulier verzamelaar het haar benijden kan. De voldoening had zij dan ook, dat de bezoekers met verraste oogen stonden te kijken. We verwachten nu eens in dit eigen tehuis een tentoonstelling gelijk de firma er eenige jaren geleden een van Van Goyen arrangeerde in het Stedelijk Museum.

Van het program der veilingen, die nu in 't vooruitzicht zijn, werd op 17 Oct. afgedaan de collectie schilderijen van wijlen den heer Werner Dahl, te Dusseldorf. In de kunstwereld was deze een verzamelaar, die populariteit genoot, met zijn bijna uitsluitende neiging voor oud-hollandsche kunst. Zijn verzameling bevatte hiervan niet alleen ettelijke kostbare specimens met een beroemden naam, onder de 180 nummers was ook menig exemplaar, dat de belangstelling van kunsthistorici kon prikkelen. De glorie van de 17^e eeuwsche hollandsche kunst is verbonden aan een vast stel van algemeen bekende groote namen, maar buiten deze zijn er, voor de onbelezenen in kunstgeschiedenis vooral, nog velen diedoor de kwaliteit van hun werk, verwondering kunnen brengen over de obscuriteit van hun naam. 't Zijn wel niet de eerste-klas kunstenaars, maar dat zij toch van aanmerkelijke beteekenis zijn, bevestigt zeker het feit, dat meermalen hun voortbrengselen geruimen tijd, en zelfs door autoriteiten, met beroemde namen werden bestempeld. De collectie Dahl was om de vertegenwoordiging van deze categorie vooral belangwekkend en - leerzaam.

De veiling was nog al geanimeerd, door aanwezigheid ook van meerdere buitenlandsche koopers. Ruim f 100 000 bracht de verzameling op. De hoogste prijzen die werden besteed, waren f 7800 en f 6700; de eerste voor een winterlandschap van V.d. Neer, de tweede voor een (ietwat bedenkelijke) Dou. Dan volgde f 5100, weer v.d. Neer, een brandgezicht, dit een schilderijtje m.i. het kostelijkste van de verzameling. Een klein stukje, van J. Both, merkwaardig alleen daarom, datwel de voorstelling een ongewone was, maar niet de schilderaard, gold f 2050. Ten slotte nog eenige prijzen: P. de Bloot, f 2825 G. du Bois f 890 en 825, G. Terborch f 2750 en 2100 (betrekkelijk weinig, maar ook wel wat: waar naar het geld), J. Camphuizen f 410, Brekelenkam f 460, Codde f 490, C. Decker f 1000, Van Goyen f 2975 en f 1525, Hackaert f 2950, de Heem f 1800, N. Maes f 1450, Molyn f 580, Moeyaert f 740, Molenaer f 550, Moreelse f 2800, Mursant f 610, Ostade f 2100, S. Ruisdael f 2425, Sorgh (riviergezicht) f 2150, S. de Vos f 800, P. Wouwerman f 710.

S.

[p. *38]

Phot. P. Becker, Brussel.
L. DE WINNE: STUDIE VOOR EEN PORTRET VAN KONING LEOPOLD I.
(Hoort toe aan Mevr. Cardon, Brussel).

[p. *39]

Phot. P. Becker, Brussel.
ALFRED STEVENS: WREEDE ZEKERHEID.
(Hoort toe aan Mevr. de Prinses Borghèse, Parijs).