Onze Kunst. Jaargang 3

[p. 153]

J.C. Altorf

De beelden van Rodin hebben den zwellenden tocht en de gedijende heerlijkheid der Aarde aan zich; want zij leven als deze leeft.

Uit de aard sprieten alle kruiden. In haar is een onrustig roeren. In haar is een geheime adem die ge in 't duister het zuiverst speurt. Zij heeft deinende beweging in 't kosmisch donker. Zij heeft een roepen groot en wreed, dat uit een mond komt van achter den horizont, als lag daar het bedauwde hoofd verborgen van de Woelende Vrouw. Ze ligt als een vlakte en ze zwelt als een zee. Ze ziedt traag van levende geheimen. Ze is altijd barend en altijd van dieper meening dan haar oppervlak.

En zoo zijn Rodin's beelden. De klonten leven zitten aan de vormen. Ze zijn uit de Aarde gerukt, de altijd van schoonheid zwangre moeder, - en haar leven kleeft aan der beelden houding, en stand.

En dit is de groote Beeldhouwkunst.

Ze is niet vóór alles schoon, ze is niet vóór alles bekoorlijk; ze is niet vóór alles rhythmisch met een gemakkelijk rhythme - ze is vóór alles bonzend van Hartstocht. Ze is voor alles een overheersching over den geest en ze werpt eerst neer voor gij ze aanzien kunt. Ze is als een storm. Ze heeft soms half geboren gestalten als ware de vrucht der aarde nog niet voldragen toen de beeldhouwer ze scheurde van haar ingewand.

Dit is de groote Beeldhouwkunst die ge de Wereldsche noemen kunt.

De andere is die van den Tempel, en van het zien over de zandwoestijn. De andere is van wondere teruggetrokkenheid, van starre soberheid. De andere is voor alles - eeuwig. Ze ziet uit; ze wacht. D'eeuwen sneeuwen neer voor de strakke vormen en ze is zelfd'. Ze is neergezonken en heeft zich gezet uit allerlei woeling als de klaarste zin en de soberste meening die in het woelen was. Ze is niet gekweld meer, de aardeklonten vielen van haar af; ze is als een edelsteen gehaald uit den moedergrond - ze is blinkend en mathematisch.

[p. 154]

Ze is een starstaand gebed of een gebaar voor eeuwig vervrozen, of een adem gestolten voor altijd tol een zwaar en vol kristal.

Dit is de andere groote Beeldhouwkunst, en die ge de Priesterlijke kunt noemen omdat zij als een Priester dient, het Eeuwige als voorwerp van vereering heeft.

Wij bezitten in dezen tijd noch Wereldsche noch Priesterlijke kunst van deze grootte. Toch is er ook hierin een ontroering gekomen in ons land die uiting zoekt in gedaanten. En het kan nog niet meer zijn dan inleiden over deze beeldhouwers, daar het bij de meesten nog niet de leeftijd is dat de praestaties kunnen worden geteld en gekeurd.

J.A. ALTORF: Bas-relief.

J.C. Altorf is den 6^den jan. 1876 te 's Gravenhage geboren. Hij bezocht tot z'n 12^de jaar de lagere school en ging eenigen tijd daarna bij een stoele-stomper (stoele-snijder) in de leer. In dien tijd teekende hij een paar maanden koppen op de St. Vincentius-school, en werkte toen zeven jaar bij de beeldhouwers Alexander en Engels. In dien tijd volgde hij den wintercursus op de Academie onder Lacomblé in de jaren '94, '95, '96, en '97, meen ik, waar hij kopjes, beeldjes wat naakt en in 97 onder Odé een Achilleus boetseerde. Hij heeft toen nog eenige jaren gewerkt bij verschillende werkgevers tot hij ongeveer 1901 het

[p. 155]

vak, ten minste het geregelde werken bij een patroon liet, en zich gaf aan z'n werk.

J.C. ALTORF: Zittende Aap, (ivoor).

Het eerste werk dat ik van hem zag was op de Internationale tentoonstelling in Boschoord, den Haag. Hij had daar snijwerk en eenige kleine beeldjes en dadelijk trof mij den eigenaardigen geest en de sierlijke zuiverheid waarmee een hand-versiering, een lint-versiering aangebracht was op een wieg die door Thorn Prikker ontworpen wierd. Het was een uiterst lastig iets om niet monotoon te worden noch duf in een enkel zich wentelend lint maar het wierd bereikt. Ik schreef er toen over in De Kroniek. Dit was in 1901. Hij maakt toen een doosje (gekocht door D^r Leuring, den Haag) een doosje (gekocht door J. Uiterwijck); versierde een wieg voor D^r Leuring; maakte een aapje, ivoor (hoog 5½ cm.) voor Leuring, een doosje in palmhout, een muisje in ivoor. Hij exposeerde dat jaar op Boschoord. Voor Thorn Prikker heeft hij een doosje gesneden dat wat fransch aandoet, fransch 18^de eeuwsch.

In 1902 ontstaan de volgende dingen:

een Aap met jong eikenhout (hoog 16 cm.) gekocht door M^r A. van Haeften; Chamaileon, ivoor, (hoog 9,5 cm.) verkocht op de tentoon-

[p. 156]

stelling te Turijn; een ziek Aapje gekocht door D^r Deneken, Krefeld; het is in ivoor, benevens een sneeuwuiltje door Bruckmann in München gekocht - eveneens in ivoor.

Hij exposeert in Turijn en krijgt een zilveren medaille.

In het jaar 1903:

een Hagedis gesneden op de greep van een ivoren vouwbeen; een Kerk-uil, ivoor (eigend. Prikker), een handgreep voor een cachet (3 keer in ivoor, eens in letterhout), een Sneeuwuiltje in ivoor (eigendom J. Jongkindt, Amsterdam); een Aap, zittend breed-uit, ivoor, hoog 11 c^m, en z'n Olifant. De Elephant is in Italiaansch-noten. De slagtanden en blokken aan de pooten zijn van ivoor. Het is hoog 48 c^m en gedateerd J.C. Altorf, 1903, Mei.

Hij exposeert eenig werk, meen ik, in een binnen-huis in den Haag.

Van dit jaar zijn:

de Vechtende Kerels, in eikenhout. Hoog 22 c^m. voetstuk lang 26 en breed 13 c^m. Het is gesigneerd boven, op het voetstuk, Altorf, Jan '04. Verder een doosje in satijnhout waarop van boven 4 paradijseksters staan; de lange zijden zijn met diamantfasanten versierd, de korte met een ornament uit vleugels. De hoeken met geel koper; de sleutel vindt z'n opening midden in het deksel. Nog komen hierbij een Aap met jong in eikenhout (haast een duplicaat van die van 1902, eigendom van Mej. Van Stolk); een ziek Aapje; en, als greep voor een cachet, een Neushoornvogel (eigendom Mej. R.J., te Dordrecht).

J.C. ALTORF: Olifant, (hout en ivoor).

[p. 157]

J.C. ALTORF: Sneeuwuiltje (ivoor).

Hij exposeert dit jaar te Rotterdam, Januari-Februari.

Hierbij komen nog de arbeid die hij besteedde aan de versiering in D^r Leuring's huis, Wagenaarweg, den Haag, en het beeldhouwwerk in de Villa, ontwerp Bourdrez, bij de Badhuisweg, beide in den Haag. Wellicht zijn er nog enkele doosjes meer (eigendom Mevr. Crommelin, etc.). Maar ik meen zoowat al het werk te hebben opgegeven.

Het is dus nog geen uitgebreide hoeveelheid werk die Altorf's productie voorstelt. En het gebeurt mij toch telkens opnieuw dat ik uit deze weinige dingen een zeer persoonlijke uiting zie komen. Het heeft namentlijk nu reeds dingen die het zuiver onderscheidt van anderen. Het heeft een neiging tot een klaren vorm, zoo eenvoudig mogelijk; het heeft een versierende kant door dat het alles simplifieert en toch wat het wil uitdrukt niettegenstaande zijn soberheid.

Het is zeer sierlijk. Een Uiltje zooals dat uit het jaar 1903 (eigend. J. Jongkindt) is een aangenaam ding in de handen te hebben. Het is goed de massa van 't ivoor gebleven en het is goed als beeld: met de groote partijen in de vleugels en het gestel in en om den kop aangeduid door enkele lijnen die als vakjes het lichaam schoon verdee-

[p. 158]

len. Het is, hoewel klein, ruim-aandoend en zonder eenige piete-peuterigheid. Uit 1903 is ook de Elephant: een van de grootste werken (behalve de steenen dolfijn aan de Villa Bourdrez). Het beest is enkel aangeduid door een aantal vlakken; het is niet rond geslepen noch gepoetst - mij dunkt dat op deze wijze meer van den beitel en dus van de levende hand van den kunstenaar aan 't beeld blijft hangen dan aan dat dood-gewreven gladde. En toch moet er niet gemeend worden dat het in het minst den indruk zou geven van niet af. Het komt meer door z'n versieringsopvatting aan den kant der Priesterlijke kunst.

De Vechtende Kerels zijn zeker niet van dezen aard. Het is een rauwe doening: een wien de keel toegeduwd wordt door den andere die boven hem staat en zoo den liggende beheerscht. De kop van den staande die iets heeft van een zwaren onmenschelijken aap, heeft een wonder-geslaagde expressie van het oogenblik dat de vreugde aan de doodslag er eigentlijk niet meer is, maar dat het een bot werk wordt, een gewoon door-doen van de eens begonnen handeling - de vreugde of de schrik komt pas daarna als het lichaam als een cadaver neervalt. Deze twee beelden Elephant en Vechtende Kerels zijn dus eenigszins voorbeelden van de verdeeling in de Beeldhouwkunst die ik in den beginne gaf.

De sierlijkheid van den kunstenaar is meer in de doosjes uitgedrukt. Ze zijn uiterst elegant en met een haast vrouwelijk behagen in de vormen; ze zijn met een vrouwelijk inzicht in wat er in gelegd moet worden door de ijl-vingrige vrouwen handen.

Geven al deze dingen geen goed recht op goede kunst?

Prophetiëen zijn immer 'n gevaar.

Maar mij dunkt dat deze (zoo hij bij zijn gave, een nauwkeurige studie blijft doen naar het leven voortdurend, en niet meent dat iets goed vereenvoudigd kan worden zoo de levende vorm niet eerst gansch doorzien is) een winst zal zijn voor onze Beeldhouwkunst. Omdat, hoewel er natuurlijk nog gebreken in zijn, het is levend, aandoeninggevend, sober, zuiver, en eenvoudig. Ik ben niet bevreesd dat dit nog eenmaal werk zal zijn - en zie ik niets aankomend in de Schilderkunst - het ware een pracht te meer zoo we nu eens mochten uitmunten in beeldhouwkunst.

Alb. Plasschaert.