Onze historie in woord en beeld

[p. 52]

XI. Leiden belegerd en ontzet.
1574.

EEN jaar later slaan de Spanjaarden het beleg om de stad Leiden. Al spoedig krijgt de Vroedschap behoefte aan geld. Wat te doen? Men besluit, papieren noodmunten uit te geven, die later tegen gewone geldstukken zullen worden ingewisseld. Hier ziet gij er een van 28 stuivers afgebeeld.

Een papieren noodmunt.

Erger was het, dat na weinige maanden de honger zijn intrede deed in de stad. Men at niet alleen het vleesch van paarden, maar ook van honden en katten, ratten en muizen. Later kookte men zelfs gras en boombladeren.

Tengevolge van zulk walgelijk voedsel brak onder de bevolking eene vreeselijke pestziekte uit, waardoor dagelijks meer dan honderd menschen werden ten grave gesleept. Ten einde raad, gaan eindelijk eenige burgers naar den Burgemeester en verzoeken hem om de overgave der stad.

‘Geef,’ zeggen zij,

Geef, stadvoogd, vest en burchtslot op,
Zie, hoe de ellende stijgt ten top.
Ons voedsel is slechts aas en draf
De stad, in puin verkeerd, wordt haast ons aller graf.

[p. 53]

Doch de kloeke Burgemeester Van der Werff wil van geen overgave weten.

Doorstoot mijn borst (zoo klinkt zijn taal)
Komt, slacht en kerft mijn lijf! 'k Bied u mijn eigen staal.
Deelt onder u mijn vleesch, als 't laatste voedsel om!
Maar nooit plant Spanjes beulendrom
Op 't puin, van eerlijk bloed van zooveel burgers rood
De vloekbanier, dan na mijn dood!

Leidens Burgemeester en de wanhopige burgers.

De standvastigheid van den onverschrokken Burgemeester werd door eene heerlijke uitkomst bekroond. Toen de nood op 't hoogst was, was de redding nabij. Prins Willem had de dijken van Maas en IJsel laten doorsteken; door het water wilde hij de Spanjaarden verjagen.

[p. 54]

Tweehonderd platboomde vaartuigen, met Geuzen bemand, lagen gereed om naar Leiden te varen.

Eindelijk, den 29^susten September, joeg een hevige storm uit het Noordwesten het zeewater landwaarts in.

Leiden ontzet.

Zoo konden de Geuzenschepen de stad naderen; vier dagen later voeren zij Leiden binnen.

[p. 55]

Welk eene vreugde heerschte toen in de stad!

Haring en wittebrood,
Leiden heeft nu geen nood,

riep men vol vreugde. ‘Leiden is ontzet! God zij eeuwig geprezen!’ juichte het volk en stroomde naar de kerk om den Heere te danken voor zoo groote uitredding.

Ter gedachtenis aan het binnenkomen der Geuzenvloot liet de Vroedschap drie jaar later in twee steenen aan de Vlietbrug het volgende versje uithouwen:

Men was in groot verdriet,
Want eten was er niet
Eu 't volk van honger schreijden.
Ten laetst God nederziet
En sendt deur deze Vliet
Broot, spijs en drank in Leijden.

Naast God was deze gelukkige uitkomst te danken aan den kloeken Burgemeester, die liever had willen sterven dan zich overgeven.