Onze Eeuw. Jaargang 21

[p. 366]

Leestafel.

Johan de Meester. Walmende Lampen. J.M. Meulenhoff, Amsterdam, 1920.

Het buiten-maatschappelijke moederschap, het duur gekochte hoogste vrouwengeluk, dat in ‘Geertje’ de trillend-bewogen uitbeelding vond, die dit geluk-in-leed als een glorie stralen deed, vormt ook in dit boek de lichtende kern, waarrond menschelijke en maatschappelijke leelijkheden hun verduisterenden walm stuwen. Doch beleven wij in ‘Geertje’ het opgaan naar dit hoogtepunt door de verscheuring van leed en angst heen, in ‘Walmende Lampen’ vinden wij Meta, die evenals Geertje den zuiveren drang van haar liefde volgend Moeder werd, in de bestendiging van dit in leed verkregene, terwijl het liefdeleven, waaruit deze bestendiging groeide, als een afgesloten geheel achter haar ligt. In zooverre zou ‘Walmende Lampen’ de voortzetting - op een ander plan - kunnen heeten van ‘Geertje’.

Walmende lampen...... inderdaad, wel zéér van menschelijke minderwaardigheid doorwalmd is de atmosfeer in de kleine wereld waarin Meta leeft. En het is nauwelijks zoozeer de ‘schande’ van haar ongehuwd-moeder-zijn, die haar als mensch in deze maatschappij isoleert, doch veeleer is het de zuiverheid van haar wezen, die een afstand schept tusschen haar en wat daar rond haar leeft en die haar belet haar bestaan te vernieuwen in deze wereld van vreemd-verweven en botsende belangen, van onverkwikkelijke intriges, belangzucht en nijd, een wereld zóó onzuiver en doorleugend dat Meta somwijlen aan de zuiverheid van haar eigen leven twijfelt. Het is haar eigen wezensaanleg, die, temidden dier troebelheid, haar dwingt zich in eigen kracht en zuiverheid te handhaven en voort te bouwen op het eene, in leed verworven geluk: het kind.

Zéér levend is deze Meta (en is niet dit: het scheppen van levende menschen het criterium voor een kunstwerk?) met haar kinderlijke aanhankelijkheid voor haar wél-willenden vader, met haar sterke liefde voor Baasje, haar kind, met haar eenvoud en argeloosheid temidden van perversiteit en logen, levend in haar vreugde, wanneer haar bestaan opnieuw schijnt te zullen gaan bloeien onder haar liefde voor Hamster, den vriend, die in de rotheid der anderen de eenige gave schijnt, tot zij onder dien schijn van gaafheid het geschonden wezen schouwt. Levend

[p. 367]

is ook die Bert Hamster, die onder de woorden van kracht en wijsheid die hij spreekt en schrijft, voor zichzelf en anderen de wankelheid en kleinheid van zijn eigen wezen verbergt en levend is heel dit weinig sympathieke milieu. En met aandoenlijke teederheid tot leven geroepen is vooral het kinderfiguurtje Baasje, nog niet eens iemand die meetelt in het leven.

Doch het lichtende middelpunt blijft Meta, in wie, door de gaafheid en ongereptheid van haar wezen, het maatschappelijk veroordeelde moederschap als een blinkend schoon wordt uitgeheven boven het leelijke, verborgen en openbaar, dat de wereld sanctioneert.

Het is eigenaardig te constateeren hoezeer, ondanks het meerderen der jaren, het werk van Johan de Meester de allure van jeugd behouden blijft. Geen rustige ingetogenheid van stijl bouwt voor de volheid van gedachten een vorm; de schichtige rusteloosheid, ja warrigheid soms, van vertelling en beelding vertroebelt wel eens de klaarheid der gedachte, en in deze rusteloosheid wordt somtijds alleen maar aangeduid wat eigenlijk een scherper omlijning zou vragen. Toch, onbillijk is wellicht dit verlangen naar wijziging in dat, wat zóózeer het wezen van dezen schrijver uitmaakt, en ook, hoe schiet soms, als een vonk uit smeuling, opeens een felle raakheid uit dit haastige gepraat! En is daar niet aldoor onder de nervositeit der abrupte zinnen de warme klop van het leven?

Dit is dan ook van dit immer-jeugdige het zeer bekorende en ook voor immer waardevolle, de spontanëiteit en warmte, die in dit, als in al het werk van De Meester - al zouden wij den vorm soms anders wenschen - het hart van het leven kloppen doet.

Marie Schmitz.

Voorts zijn door de redactie ter aankondiging ontvangen de navolgende boekwerken:

Dr. H. Brugmans. De Wielingen. Amsterdam. Scheltema en van Holkema.

A. Eekhof. Three unknown documents concerning the pilgrim fathers in Holland. Den Haag. M. Nijhoff.

Cohen en Keuning. Nieuwe klanken, IV. Groningen - Den Haag. J.B. Wolters.

Karel van den Oever. Lof van Antwerpen. Antwerpen - Leiden. Mercurius.

Edw. Leonard. Voor 's lands wederopbouw. Korte opstellen over Bouwkunst. Amst. Maatsch. v. goede en goedk. lectuur.

Mrs. Arth. Parkee. Sadhoe Soendar Singh. De door God geroepene, vert. onder leiding van Dr. Fr. van Eeden. Amst. W. Versluys' Uitg. Maatschappij.

T. van den Blink en J. Eigenhuis. Opzegversjes. Groningen. J.B. Wolters.

[p. 368]

Rabindranath Tagore. Hongerige Steenen, II. Fr. van Eeden. Amsterdam. W. Versluys.

Dr. G.J. Hoogerwerff. Joannes Stalpart van der Wielen. Zijn leven en keur uit zijn lyrische gedichten. N.V. Uitg. Mij. Paul Brand. Bussum.

Tijdschrift voor Geschiedenis. 35ste Jaargang. Afl. 1, 2, 4. P. Noordhoff. Groningen, 1920.

Idee-studies. Dr. J.D. Bierens de Haan. 3de druk. Amsterdam. S.L. van Looy, 1920.

René Gillouin. La Philosophie de M. Henri Bergson. Cinquième Edition. Bernard Grasset. Paris, 1911.

Herman Bang. Tine. Een roman van liefde, uit het Deensch door Emil Gruno. Amsterdam. J.M. Meulenhoff, 1921.

Comte de Comminges. Addy ou Promenade d'Amants et villégiatures. Paris. Librairie Grasset.

Mr. Jacob van Lennep. Een schaking in de zeventiende eeuw. Met een voorwoord van L.S. Amsterdam. Mij. voor Goede en Goedkoope Lectuur, 1921.

L.M. Montgomery. Het huis van Anne's droomen. Anne van het eiland. Anne van het groene huis. Anne van Avonlea. (De laatste: 2e druk). Uit het Engelsch vertaald door Betsy de Vries. Haarlem. H.D. Tjeenk Willink en Zoon, 1920.

Beaumarchais. Een dag vol dwaasheid of De Bruiloft van Figaro. Vertaling van Top Naeff. Uitg. Mij. v. Goede en Goedkoope Lectuur. Amsterdam, 1921.

John Galsworthy. De donkere Bloem. Vertaald door J. Kuylman. Uitg. Mij. v. Goede en Goedkoope Lectuur. Amsterdam, 1921.

Maurice Maeterlinck. Bergpaden. Vertaling van Mevr. G.M. van der Wissel - Herderschee. N.V. Drukkerij Jacob van Campen. Amsterdam, 1921.

C.W. Wormser. De Heilige Gong. N.V. Drukkerij Jacob van Campen. Amsterdam.

Jozef Simons. In Hoogere Sferen. De Sikkel. Antwerpen. Em. Querido. Amsterdam.

Frans Smits. Het Huis der Smart. De Sikkel. Antwerpen. Em. Querido. Amsterdam.

J.L. Gregory. Paul en Veda. W.L. en J. Brusse's Uitg. Mij. Rotterdam. MCMXX.

Pierre Kemp. Zuster Beatrijs. Firma Leiter - Nijpels. Maastricht, 1920.

Oscar Wilde. De vrouw getooid met Juweelen. Vertaald door Chr. van Balen Jr. J.M. Meulenhoff, Amsterdam, 1921.

B.A. Kwast en C. Lekkerkerker. Beknopt leerboek der Aardrijkskunde voor Burgerscholen, Gymnasia en M.U.L.O.-scholen. Deel IV. J.B. Wolters, Groningen, den Haag, 1921.