Onze Eeuw. Jaargang 19

[p. 247]

Leestafel.

P.H. van der Kemp. Oost-Indië's geldmiddelen, Japansche en Chineesche handel van 1817 op 1818. - 's-Gravenhage, Martinus Nijhoff, 1919.

Ook met dit boek geeft de heer Van der Kemp weder de bewijzen van zijn rustelooze werkzaamheid, en van zijne verbazende belezenheid tevens.

Soms, zooals ten aanzien der douanewetgeving, strekt hij zijne mededeelingen uit tot aan den tegenwoordigen tijd; dan komt te meer uit, hoezeer men in de jaren der Commissarissen-Generaal sukkelde met gemis aan kennis van toestanden, aan betrouwbare adviseurs op financieel-technisch gebied, en aan een voldoend aantal eerlijke dienaren. Er werd dus, na het ‘Herstel’ van het Nederlandsch gezag in Indie, veel gedaan wat stof geeft aan de critiek; belastingen werden bestendigd, ingevoerd of verzwaard, die de bevolking op ergerlijke wijze drukten - zooals, in de Vorstenlanden, de beruchte tolpoorten! -; zij werden verpacht, omdat men voor eigen beheer de middelen miste.

Het is zeer te betreuren dat, naar de Schr. in zijne Voorrede mededeelt, het thans verschenen werk wellicht het laatste is geweest van de door hem op touw gezette reeks, waarin de regeering van Commissarissen-Generaal (1816-'19) uit de oorspronkelijke stukken zoo volledig mogelijk zoude worden toegelicht. De zoo veel verhoogde papierprijzen en drukloonen maken, bij het uiteraard beperkt debiet de uitgaaf verder onmogelijk, al genoot hij zelf nooit eenig geldelijk loon voor zijn arbeid. De staking van het werk betreuren wij zeer; ook voor den Schrijver, want het is bijna regel, dat men 't meeste genoegen beleeft van werk waarvoor men niet betaald wordt. In ieder geval, de zelfvoldoening is er niet minder om.

Maar zou er werkelijk geen kans zijn dat het (reeds gedeeltelijk in handschrift aanwezige) vervolg van de bedoelde reeks nog op de eene of andere wijze het licht ziet?

E.B.K.

Dr. A. Groothoff, Rationeele exploitatie van Kina-plantsoenen. Haarlem. H.D. Tjeenk Willink & Zoon, 1919.

Dit duidelijk geschreven boekje is opnieuw een bewijs hoezeer, in den landbouw, wetenschap en practijk steeds hand aan hand dienen te gaan. De deskundige schrijver zal onder hen die met de kina-cultuur te doen hebben, ongetwijfeld vele belangstellende lezers vinden.

E.B.K.

[p. 248]

Dr. N. Japikse. Brieven van Johan de Witt. Uitgegeven door de Maatschappij voor goede en goedkoope lectuur. Amsterdam, 1919.

Wie, nu vier jaar geleden, kennis nam van het even uitvoerige als degelijke werk van den Schrijver over Johan de Witt, dat in de Nederlandsche Historische Bibliotheek verscheen, zal natuurlijk in deze ‘Brieven’ weinig nieuws vinden; de heer Japikse heeft daarvan, en van vele andere bescheiden, in zijne monografie een behoorlijk gebruik gemaakt.

Het thans voor ons liggend boekje is alzoo voor een anderen kring van lezers bestemd: voor de talrijke Nederlanders die, zonder nu juist aan historische studiën te doen, toch wel iets willen weten van hunne groote landgenooten. Dr. Japikse is daarbij een uitmuntende leidsman; hij koos, uit de Witt's omvangrijke briefwisseling, de stukken die het best de persoonlijkheid van zijn held doen kennen; en hij geeft daarbij, in het kort, de noodige historische toelichtingen.

E.B.K.

Is. Querido. De oude wereld. Het land van Zarathustra. Koningen. Amsterdam. Scheltens en Giltay.

Zooals wij van Querido wel verwachten, is dit ‘Koningen’ een schepping van den overvloed. Voor Q. verschijnt de wereld niet verenkelvoudigd in schematische hoofdvormen, maar in een met zijn bewegelijk kunstenaarstemperament overeenstemmenden vormenrijkdom. De pracht van het Oosten weerspiegelt zich in zijn boek door den mateloozen overvloed des woords. Voor Q. is het detail tot in zijn fijnste vervezeling een onmisbaar ornament des geheels en zoo vinden wij ook in dit boek een scheppenden vloed, verrassende afwisseling en toomeloos spel van beeld en gedachte. Q. schildert de majesteit en praal van Perzische vorsten, hun overmoed, willekeur, macht, grootschheid, toorn; hun afgrijzen en hun lusten. Hij laat ze verkeeren in marmeren paleizen, op legervelden en in landschappen, en geeft uiting aan hun gedachte. De beschrijvingen zijn van een plastieke kracht die een Skythisch landschap of een paleis te Suza tot vlak voor onze oogen vermag op te wekken. De opwellende verbeelding van den schr. die met zijn woord deze onderwerpen als met flonkerende gierlanden omhangt, wekt de verwondering des lezers zoodra hij in deze Oostersche wereld binnentreedt.

Maar somtijds vermoeit hem deze overvloed, en verkiest hij de meer ingehouden pracht van Villiers de l'Isle Adam's Akédysseril, of de voorzichtiger nadering tot het Oostersche gods-ministerie als in gewijde verhalen. Maar ook Q's schrijfkunst, episch, visueel, en vol kleurig vuurwerk, is een lust om te lezen en een rijker stof voor de fantasie dan vele letterkundige werken verschaffen.

B. de H.