Onze Eeuw. Jaargang 19

[p. 254]

Leestafel.

Dr. G. Doyer van Cleeff. Scheikunde in dienst van den mensch. Haarlem. Tjeehk Willink en Zoon, 1918.

De schrijver herinnert in zijn voorbericht aan de 1e en de 2e Nederlandsche Jaarbeurs te Utrecht, die getuigden van de groote beteekenis der scheikundige industrie in onzen tijd ook voor Nederland. Hij vernam daar van ouderen van dagen, dat zij met verbazing tot de ontdekking kwamen, dat scheikunde een vak was, dat voor het praktisch leven belang had. Deze en dergelijke uitingen wekten hem op tot de samenstelling van het hier aangekondigde boek.

Uit deze voorrede maak ik op, dat het de bedoeling van den schrijver is zich te richten tot de geheel onkundigen op scheikundig gebied. Hij stelt zich daardoor een zeer zware taak. Betrekkelijk eenvoudig is de taak personen, die reeds over zeker aantal chemische begrippen beschikken, meerdere kennis aangaande hun tot nu toe onbekende chemische processen bij te brengen. Maar zeer moeilijk is het bij degenen, die niet met de grondbegrippen der chemie vertrouwd, zijn, belangstelling voor die wetenschap in te boezemen en hun erin in te leiden door het schrijven van een populair werkje. Of de schrijver erin is geslaagd de taak, die hij zich heeft gesteld te vervullen? Ook deze vraag is niet gemakkelijk te beantwoorden. Het is niet met zekerheid te zeggen welken indruk deze beschouwingen zullen maken op personen voor wie zij, en eveneens het geheele gebied der wetenschap, waaraan zij ontleend zijn, volkomen nieuw zijn. Maar ik vrees, dat er er niet velen zullen zijn, die het boekje ten einde lezen en die eenig inzicht in chemische processen en procédé's als winst van die lectuur zullen kunnen boeken.

De schrijver heeft zich met groote ernst en toewijding aan den arbeid gezet. Hij is van de onderwerpen, die hij bespreekt volkomen op de hoogte en tracht niet de belangstelling te boeien door grapjes, die buiten de zaak omgaan, zooals zoovele populair wetenschappelijke schrijvers, die daardoor aangeven, dat zij hun onderwerp zelf niet voor belangwekkend genoeg houden om te boeien. Wanneer ik meen, dat de schrijver niettegenstaande deze goede eigenschappen niet in zijn bedoeling geslaagd is, schrijf ik dit toe aan een gebrek aan voorstellingsvermogen. De schrijver stelt zich niet steeds zijn lezers met hun bijzondere eischen voor, maar hij denkt aan zijn onderwerp en laat

[p. 255]

zich verleiden daarover allerlei bijzonderheden mede te deelen, die mijns inziens voor den niet deskundigen lezer dood materiaal moeten blijven.

Het komt mij voor, dat de bedoeling van den schrijver beter te bereiken zou zijn, door het bespreken van een enkel onderwerp, maar dit dan met uitvoeriger beschrijvingen en illustraties, zoodat het voor den lezer meer gaat leven. De thans in het boekje te veel voorkomende opsomming van chemische stoffen en processen werken op den lezer verbijsterend.

Maar ‘la critique est aisée’ en ik zou niet gaarne voor de taak gesteld worden de beteekenis van de chemie voor de praktijk van ons dagelijksch leven aan leeken duidelijk te maken.

W.

I. Kooistra. Onze groote kinderen. Over opvoeding in de puberteitsjaren. Hun wezen en ons doel. Amsterdam. P.N. van Kampen en Zn., 1918.

De schrijfster heeft herhaaldelijk aanleiding in dit werkje op het verschil in psychische eigenschappen tusschen mannen en vrouwen te wijzen. Voor wie het boekje leest is het niet twijfelachtig, wie bij de beschrijving van de vrouwelijke eigenschappen als model heeft gezeten. De schrijfster vertoont in hooge mate de eigenschappen die zij steeds als, zoo al niet uitsluitend, dan toch hoofdzakelijk vrouwelijke eigenschappen beschrijft. En juist in die ‘vrouwelijke eigenschoppen’ ligt m.i. eensdeels het aantrekkelijke, anderdeels de zwakte van haar boekje. Aantrekkelijk is het door de warme belangstelling en sympathie, die de schrijfster voor haar leerlingen aan den dag legt. Dat zij ernst maakt van het bestudeeren van haar meisjes, om zoo het middel te vinden met dezen in levend contact te komen en een heilzamen invloed op haar uit te oefenen, blijkt op iedere bladzijde. Maar zij heeft weinig critiek en dat is ook een eigenschap, die de schrijfster naar ik meen wel nergens als meer speciaal vrouwelijk noemt, maar die toch geheel thuis behoort bij het type van vrouwen, dat haar bij haar beschrijving voor oogen zweeft en waarvan zij zelf een representant is.

Het best geslaagd lijken mij haar beschouwingen, waarin zij individueele gevallen bespreekt van hetgeen zij met haar leerlingen heeft doorgemaakt, minder die, waarin zij algemeene paedagogische of psychologische stellingen verkondigt, - en dit past weer geheel in het kader van haar beschouwingen over den vrouwelijken aanleg. Maar, - het moge waar zijn, dat de aanleg van de schrijfster en haar vrouwen-type meer geschikt is voor beschouwingen over individueele aangelegenheden, de neiging is niet te miskennen om te schrijven over het algemeene. En ik ben bang, dat de schrijfster juist die deelen met het meeste genoegen geschreven heeft, die mij het zwakst voorkomen, als b.v. haar lange slotapotheose, waarin zij zegt, dat de volmaakte mensch ‘man’ en ‘vrouw’

[p. 256]

beide moet zijn, ‘man’ in kracht, ‘vrouw’ in zachtheid, ‘man’ in nauwkeurig denken, ‘vrouw’ in intuïtief zuiver voelen, enz.

De schrijfster spreekt in haar boek met sympathie van een leeraar, van wien zij vroeger les gehad heeft, die vol lof was over een opstel, waarin een eenvoudige maar echte en eigene uiting van het persoonlijk leven voorkwam, maar die zijn ironie niet spaarde aan die passages, die de meisjes zelf meestal juist het mooist vonden. Ik zou gaarne willen, dat die leeraar nu nog eens aan de schrijfster zou kunnen zeggen, wat hij sympathiek vond in haar werk,...... maar ook hoe hij over die slot-passage dacht.

W.

Johanna W.A. Naber, Het leven en werken van Jeltje de Bosch Kemper. Haarlem, H.D. Tjeenk Willink en Zoon, 1918.

‘Eene nobele figuur, op sympathieke wijze beschreven’, - dat is, dunkt mij, de indruk dien de lectuur van dit boek achterlaat. Mejuffrouw Naber heeft er allerminst naar gestreefd, hare heldin op hooger voetstuk te plaatsen dan deze verdiende, maar juist daardoor krijgen wij te meer eerbied voor de vrouw, die zoovele jaren deed wat haar hand vond te doen, en steeds op middelen bedacht was om anderer lot te verbeteren.

Groot is het aandeel geweest, dat freule de Bosch Kemper heeft gehad in de bevordering der economische zelfstandigheid van de vrouw; in den opbloei van het onderwijs in de fraaie handwerken; in de belangrijke verbetering der zieken-verpleging: in de organisatie onzer huishoudscholen. Van het een kwam zij op het ander, omdat zij inderdaad hart had voor hare mede-menschen; hare trapsgewijze ontwikkeling leidde er toe, dat zij zich ten slotte mede op de bres stelde voor de verbetering van den maatschappelijken en rechtstoestand der vrouw in Nederland.

Het is een rijk, gezegend leven geweest, dat leven van Jeltje de Bosch Kemper! Haar helder verstand, haar groote toewijding, haar hoog ethisch bewustzijn mogen dankbaar gewaardeerd blijven, - in de eerste plaats bij de vrouwen van Nederland.

Het boek van Johanna Naber is, dunkt mij, eene herinnering voor de ouderen van dagen, die de laatste halve eeuw hebben meegeleefd; het moge een spoorslag zijn voor de jongeren, die, zij het weer langs andere paden, het werk der zoo altruïstisch aangelegde ‘freule’ hebben voort te zetten.

Hulde zij ten slotte gebracht aan de Commissie, die voldoende gelden bijeenzamelde om dat boek in sierlijken vorm te doen verschijnen; met de schrijfster heeft zij aldus er krachtig toe medegewerkt, dat de naam van Jeltje de Bosch Kemper niet vergeten zal worden.

E.B.K.