Onze Eeuw. Jaargang 17

[p. 459]

Buitenland.

Het plan om bij eventueele vredesonderhandeling - het verlangen ernaar wordt alom sterker - twee beginselen op den voorgrond te zetten: geen annexatie, geen schadeloosstelling, maakt vorderingen, die inderdaad iets beloven. De conferentie te Stockholm, van de zijde der Nederlandsche socialisten in overleg met de Scandinavische op touw gezet, belooft aanvankelijk succes, al zijn de moeielijkheden nog lang niet overwonnen en spreekt de Entente-pers aanhoudend van een fiasco dezer ‘natuurlijk’ door den Duitschen Keizer geïnspireerde poging om een ‘Duitschen vrede’ te verkrijgen. Het valt niet te ontkennen, dat de socialisten in de landen der Entente over de zaak verdeeld zijn en dat er niet veel hoop bestaat, dat de Entente-socialisten krachtig zullen medewerken om het beoogde doel te bereiken: zoo zwaar wegen thans ook onder deze partij de nationale wenschen en belangen tegenover de internationale van vroeger. Maar Troelstra en Branting geven den moed niet op en met spanning wacht de wereld op den uitslag: zelfs de meest verstokte conservatief zou, op het gevaar af, dat het socialisme op een zoo overweldigend succes zou kunnen bogen, ook uit deze handen het goddelijk geschenk van den wereldvrede willen ontvangen. Onze beste wenschen volgen Troelstra en de zijnen.

Het is voor hun welslagen een gunstig teeken, dat èn de Russische volksmeening èn de meening der thans in socialistischen zin gereorganiseerde voorloopige Russische regeering met hen mede wil gaan. Die regeering heeft Miljoekof en Goetsjkof, de imperialistische ministers van buitenlandsche zaken en oorlog, uitgeworpen. Zij sprak haar afkeer uit van een afzonderlijken vrede met de Centralen, vooralsnog door haar als verraad aan de Entente-zaak beschouwd, maar zij wil toch de beide genoemde beginselen bij de andere Entente-mogendheden ernstig bepleiten. Als het haar niet mocht gelukken dezen te overtuigen, is het niet zoo ondenkbaar, dat zij een afzonderlijken vrede niet langer zou verwerpen, want het Russische volk en het Russische leger, hoe ook door haat tegen de Duitschers bezield en dit zeker niet minder dan ¾ van de overige

[p. 460]

wereld, hebben genoeg van den oorlog. Op het lange Russische front staat die oorlog feitelijk stil; noch in het centrum noch in het Zuiden noch in Armenië wordt blijkbaar meer gevochten en in het Noorden beperkt zich de strijd tot enkele plaatsen; de Corriere della Sera verklapte, dat de Russische legers in volle desorganisatie zijn, dat de soldaten van beide partijen zich verbroederen; het, intusschen weder tegengesproken, aftreden van de voornaamste bevelhebbers, van Broessilof, Roesski, Gourko e.a., van den minister van oorlog zelf wegens de in de legers heerschende anarchie bevestigt deze beberichten en de Entente-pers ziet met ongerustheid op deze verschijnselen.

De genoemde beginselen winnen ook in Duitschland merkbaar veld. Toen de Rijkskanselier onlangs een groote rede in den Rijksdag hield, waarin hij voorzichtig het onderwerp van de vredesvoorwaarden, die Duitschland zou stellen, ter zijde schoof, juichte het centrum hem levendig toe; de socialisten verlangden wel onder leiding van Scheidemann duidelijker uitspraken en hun leider dreigde zelfs onverholen met een mogelijke revolutie, als de regeering halsstarrig zou blijken, maar de alduitsch-conservatieve partij met hare nog steeds alduitsch-militaristische opvattingen werd door Bethmann-Hollweg scherper teruggewezen dan de socialisten. Wie tusschen de regels zijner rede wil lezen, wordt versterkt in de meening, dat ook de Duitsche regeering ten slotte tevreden zou zijn met ‘geen annexatie, geen schadeloosstelling’, behalve dan misschien voor België overeenkomstig vroeger gedane algemeene toezegging. Alles welbeschouwd is er gegronde hoop voor de toekomst.

Intusschen gaat de strijd aan het westelijk front intermitteerend voort aan Aisne en Scarpe maar met wanhopig klein succes in vergelijking met de zware inspanning en de zware verliezen. De Italianen zijn nu met hun offensief aan de Isonzo begonnen maar de aanvang belooft voorloopig niet meer dan denzelfden uitslag. En Sarrail komt in Macedonië niet verder. Zou misschien Amerika's hulp meer invloed hebben? Maar reeds brengen de Duitsche treinen groote massa's snel van het Russische front naar het westelijke over en het begin van een Duitsch offensief aldaar begint zich te openbaren nog voordat Amerika er iets zal kunnen uitrichten.

De eerste Amerikaansche oorlogsschepen zijn echter in de Noordzee verschenen om Engeland te helpen tegen den duikbooten-oorlog, die met een vernieling van reeds 4 à 5 millioen ton aan scheepsruimte Engeland, ondanks alle bemoedigende cijfers

[p. 461]

van scheepvaartverkeer, blijkbaar ernstig benauwt. Engeland bereidt zich voor op de ook hier reeds ernstige duurte en schaarschheid en snoert den buikriem in zooals Duitschland en Oostenrijk reeds lang hebben moeten doen. Men gaat zich in Engeland afvragen, of werkelijk de zeeheerschappij, waarop Brittannia zich kon beroemen, nog wel bestaat. En dagelijks breiden de verliezen zich uit.

De ongebreidelde duikbooten-oorlog! Reeds vóór den wereldoorlog hadden de oorlogsmarines duikbooten, en zeker niet om er zich niet van te bedienen, als het noodig werd, ook tegen de handelsvloten der tegenstanders. Daartegen valt niets in te brengen, als er oorlogsmarines zijn. Maar de noodzaak bracht Duitschland tot een uitbreiding van het beginsel. Engeland beheerschte de zeeën en sneed den Centralen, vooral Duitschland, allen toevoer af ten einde hen door honger en gebrek te bedwingen, althans te verzwakken. Toen greep Duitschland naar het scherpste wapen, dat het bezat, om zijn ondergang te voorkomen en den tegenstander met dezelfde munt te betalen. Ook aan Engeland moest de toevoer worden afgesneden. Maar dit kon alleen gelukken door niet alleen den handel der tegenstanders zelf doch ook dien der neutralen op de Entente-havens te beletten gelijk de Entente reeds lang hunnen handel op de Centrale havens belette. Ook daartegen konden de neutralen weinig argumenten inbrengen. Maar de praktische uitvoering leidde tot ernstige bezwaren. De duikbooten konden praktisch niet volstaan met het opbrengen naar een centrale haven van de neutrale schepen, die zij binnen de ‘verboden zône’ aantroffen; zij waren soms wel genoodzaakt ze te vernietigen om eigen gevaar te ontgaan en toch het doel te bereiken.

En toen kwam het erge, het ergerlijke. Wilde duikbootcommandanten torpedeerden links en rechts; de ‘verboden zône’ bleek geen scherp afgebakende grenzen te hebben; de arme neutrale bemanningen werden ‘binnen 5 minuten’ in de scheepsbooten gedreven, zelfs dan nog beschoten en in verreweg de meeste gevallen aan hun lot overgelaten in storm en koude, kwamen ellendig om; ook onschuldige visschers moesten boeten mèt schuldige smokkelaars en blokkadebrekers. De duikbooten-oorlog leidde zoo tot onmenschelijkheden en zelfs de heftigste pro-Duitscher voelde zijn sympathie dalen, zijn bloed koken bij deze uitwassen van den bloedigen krijg.

Ook wij, Nederlanders, hebben dit alles in ruime mate ondervonden. Er zijn zekere grenzen, ook in den onmenschelijksten

[p. 462]

oorlog - en die grenzen zijn hier meermalen overschreden. Men kan niet, mèt de Kölnische Zeitung, verontwaardigd over de scherpe klachten, antwoorden met te wijzen op het ‘onbevlekte eereschild onzer duikbooten-mannen.’ Al geven wij toe, dat het voeren van zulk een oorlog die mannen verwildert, hunne zenuwen op de uiterste proef stelt: dat is een verklaring, geen verontschuldiging voor onnoodige hardheid en onmenschelijkheid. Al geven wij toe, dat de witte onschuld der getorpedeerden niet steeds onbevlekt is: er is dikwijls gezondigd, waar de goede trouw buiten twijfel was. Al weten wij wel, dat Engeland onze schepen en schepelingen soms feitelijk dwingt tot het bevaren der ‘verboden zône’: er zijn grenzen, nogmaals, er is medelijden met slachtoffers van een door hen niet veroorzaakten toestand, er is nog een schaduw van recht. Al vergeten wij niet, dat onze visschers en schippers ook niet louter uit brave en onschuldige mannen worden gerekruteerd: hunne verdelgers zijn ook niet allen hoogstaande persoonlijkheden als graaf Dohna, de edele bevelhebber van den roemrijken kaper, de Möwe. En Duitschland heeft niet te veel sympathie in de wereld overgehouden om de hem welgezinden nog te verbitteren. Het moet ook letten op de toekomst, waarin weder alle volkeren elkander, elkanders sympathie noodig zullen hebben, in ieder geval niet met onuitroeibare verbittering in het hart tegenover elkander zullen moeten staan.

24 Mei 1917.

P.J.B.