Onze Eeuw. Jaargang 17

[p. 301]

Buitenland.

De regeering te Washington heeft den 6^den April eindelijk partij gekozen en, zooals te verwachten was, tegen Duitschland, in het belang der ‘menschelijkheid’ - waarvoor blijkbaar ook de kolossale leveringen aan munitie en wapens door Amerikaansche particulieren totnogtoe hebben gediend, welke handel nu nog meer kan bloeien - en der ‘democratie’ - waarom zij zich meer in het bijzonder richt tegen de autocratische Duitsche regeering, niet tegen het Duitsche volk. Wilson zelf is zeker een braaf idealist maar of de groote meerderheid der juichende Amerikanen dat ook is, valt te betwijfelen. Het onmiddellijk gevolg was intusschen de inbeslagneming van de 100 Duitsche stoomschepen, die totnogtoe in de Amerikaansche havens geïnterneerd lagen, welk voorbeeld spoedig werd gevolgd door Cuba en het evenzeer van menschenliefde en democratische gevoelens blakende Brazilië.

En zoo staan dan de Centralen - want Duitschland's bondgenooten hebben zich natuurlijk bij dat rijk aangesloten - tegenover een nieuwe wereld van vijanden, die met hunne geweldige kracht aan geld, materiaal en mannen inderdaad groot gewicht in de schaal kunnen leggen. Zij zijn het antwoord op Amerika's oorlogsverklaringen of daartoe inleidende afbreking van diplomatieke betrekkingen niet lang schuldig gebleven. Tegenover het algemeen dreigende gevaar heeft de Duitsche keizer in een plechtige Paaschboodschap den band tusschen dynastie en volk in Pruisen willen versterken door de toezegging van een beter ingericht kiesrecht en een hervorming van het Heerenhuis, totnogtoe burcht van het conservatieve jonkerdom. Dat is zeker een zegepraal van Bethmann-Hollweg, die dezen weg reeds lang op gewild heeft maar altijd stuitte op den tegenstand der militair-conservatieve jonkerpartij, de machtige partij van het oude Pruisen. En zoo is ook zelfs de Duitsche sociaal-democratie voorloopig tevreden gesteld, zoodat zij geen onmiddellijke aanleiding meer heeft om te trachten het Russische voorbeeld, zij het op een afstand, te volgen, waarvoor in Entente-kringen ‘gevreesd’ werd. Inderdaad blijkt Duitschland meer en meer zich nauw aaneen te sluiten in het

[p. 302]

steeds grootere gevaar. De juist voorgestelde uitvoering der reeds in 1913 besloten intrekking der Jezuietenwet uit den tijd van den ‘Culturkampf’, de aangekondigde opheffing der Polenwetten wijst in dezelfde richting. De verhouding tusschen Pruisen en andere Duitsche staten zal door dat alles ook verbeterd worden. Als één man staat geheel Duitschland, ondanks den nijpenden, bijna ondragelijken hongersnood, die nog een paar maanden tot den oogst dreigt, nauw verbonden in leven en dood, tegenover meer dan ¾ van de wereld - een verheffend verschijnsel, wanneer het niet gepaard ging met de vreeselijkheden van een oorlog op leven en dood. Een verheffend verschijnsel, dat ook in het zwaarbezochte Frankrijk op te merken is en de kracht van het nationalisme opnieuw toont.

Een tweede pareerslag der Centralen is het door den Oostenrijkschen minister-president graaf Czernin aangekondigde plan tot aanbod van vrede aan het, ondanks alle geruststellende en triomfeerende berichten van de in de handen der Entente zijnde telegraaf, bedenkelijk gistende Rusland, en wel op den grondslag van ‘geen annexatie’. Dat is inderdaad ook het door de nieuwe Russische regeering als Rusland's oorlogsdoel thans uitgesproken beginsel: geen annexatie maar alleen opening van Bosporus en Dardanellen met een schikking over Armenië. De sociaal-democratie van alle landen - alleen de Engelsche totnogtoe niet - vond er aanleiding in om een groote bijeenkomst te Stockholm tegen 15 Mei voor te bereiden ten einde de mogelijkheid van een algemeenen vrede op dezen grondslag van ‘geen annexatie’ te bespreken. Ook geen schadeloosstellingen?

Of die bijeenkomst den vrede brengen zal? Wij zijn al zoo dikwijls in onze hoop teleurgesteld, dat wij ook tegenover deze poging sceptisch moeten staan. Maar wie zal zeggen, of de in zichzelf verdeelde Russische sociaal-democratie mèt de liberalen - als zij het op den duur daarmede vinden kan - sterk genoeg zal zijn om de leiding in Rusland te behouden en of niet de in aantal vele malen sterkere Russische boeren ten slotte hun wil of de wenschen en belangen der, deze onontwikkelde massa beheerschende elementen van kerkelijken en grondbezittenden aard zullen laten gelden. Rusland blijft voorloopig een reusachtig vraagteeken. Er valt daar zooveel te hervormen in de aanvankelijk ingeslagen richting van democratisch-parlementaire regeering, van federatieve aaneensluiting der tallooze deelen van het reuzenrijk, van betere en vooral eerlijker administratie, van persoonlijke vrijheid, van landverdeeling, van legerhervorming, van wat al niet

[p. 303]

meer, dat Rusland op het gebied van den oorlog en de buitenlandsche verhoudingen voorloopig niet veel gewicht in de schaal zal kunnen leggen. Ook hierom is de toetreding van Amerika voor de Entente van overgroote beteekenis, in ieder geval als vergoeding voor eventueel verlies van Rusland's steun en hulp.

De Centralen blijven op het oosterfront tegenover den Russischen brouwketel, die bruist en borrelt, een afwachtende houding aannemen, niet door een overigens goede kansen aanbiedenden stoot naar Moskou of Petrograd het wagend de Russische volksziel uit te dagen tot een overweldigende nationale aaneensluiting harer talrijke fragmenten. En de Russische legers, thans onder generaal Alexejef, blijken door de revolutie in ieder geval ook eenigszins gedesorganiseerd te zijn: wat er in Helsingfors gebeurde, waar honderden officieren om het leven werden gebracht door de revolutionair gezinde soldaten, zal wel niet alleen staan, wat men ook in de Entente-telegrammen dienaangaande vermeld vindt. Het zou een wonder zijn, als de door de revolutie overvallen Russische reactie nu kalm het hoofd nederlegde bij de omwenteling, die haar en hare belangen ten eenenmale dreigde te verslinden.

Aan het westerfront daarentegen woedde sedert Paschen de grootste slag, waarvan de wereldgeschiedenis melding maakt. Na een voorbereiding door een artillerie-actie eveneens zonder voorbeeld - een hel van vernielend vuur - drongen de Engelsche honderdduizenden bij Atrecht en Lens, de Fransche tusschen Soissons en Rheims op de Duitsche liniën in en hadden succes. Meer dan 30000 gevangenen en 300 kanonnen, voornamelijk uit de door het ondragelijke spervuur van het overige Duitsche leger afgesneden loopgraven en onderaardsche schuilholen, vielen den Entente-legers in handen. Maar de nieuwe Duitsche linie zelve, de ‘Siegfried-linie’, door honderdduizenden met taaiheid verdedigd, werd niet doorbroken, alleen ernstig ‘gedeukt’ en de Ententelegers drongen eenige kilometers verder door in een ten deele door den altijd terugtrekkenden vijand, ten deele door de eigen artillerie deerlijk vernield terrein, waar slechts droevige puinhoopen van eertijds rijke en bloeiende steden en dorpen, fabrieken en mijnen overgebleven zijn. Het is nu overigens wel gebleken, wat de ‘strategische terugtocht’ van Maart beteekende: overtuigd van de onhoudbaarheid van de door een reuzensterke artillerie aangevallen oude, niet langer bomvrije loopgraven-liniën, wilde Hindenburg's legeraanvoering den vijand brengen in een verwoest en vernield terrein, waarachter de Duitsche legers snel een nieuwe

[p. 304]

oorlogvoering in het open veld konden voorbereiden. Daartoe werden tienduizenden gevangenen en kostbaar maar grootendeels vernield materieel opgeofferd, terwijl de vijand zelf ernstige verliezen leed in mannen en zijn munitie geducht moest aanspreken. En na een paar weken van verwoeden strijd liggen de reuzenlegers dan weder tegenover elkander, in afwachting van den nieuwen, offensieven stoot, die weldra volgen zal, misschien reeds begonnen is. Is het wonder, dat men zich ook aan de zijde der Entente afvraagt, of de op die wijze en met zulke verliezen verkregen voordeelen op den duur niet zullen moeten leiden tot een Pyrrhus-zege? Als het zoo voortgaat, komen niet meer dan eenige uitgeputte Engelsche en Fransche divisiën aan de Maas en de Moezel, om te zwijgen van den Rijn. En wanneer dan nog? En wat laten zij achter zich?

Intusschen weerklinken nog steeds de ideale leuzen van ‘persoonlijke vrijheid’ en ‘democratie’, waarvoor alleen immers de Entente-mogendheden strijden! Men hoort voorloopig minder van nationale verlangens naar grondgebied; men zwijgt van ‘Irredente’, van ‘Elzas’, van te annexeeren Duitsche koloniën, van handelsoorlog en nijverheidsconcurrentie... Zouden werkelijk de volkeren ten slotte slechts door grootsche idealen worden voortgedreven op dezen weg des doods aan de eene en aan de andere zijde? Aan de eene zijde gaat het zonder eenigen twijfel om leven of dood, om de beruchte ‘plaats in de zon’ later, aan de andere... Wij twijfelen, maar met angst en vrees in het hart, angst en vrees voor de wereld, voor de beschaving, voor de toekomst van ons geslacht.

En wij zelf, wij Nederlanders, zijn nog steeds in dezelfde netelige positie, waarin dood en verderf onze schepen, onze zeelieden, onzen handel dagelijks bedreigen, waarin gebrek aan allerlei ons dagelijks kwelt en nog erger voor de deur staat. Telkens komt een crisis op maar telkens weet onze Regeering de klippen te ontzeilen. Tot nog toe!

24 April.

P.J.B.