Onze Eeuw. Jaargang 17

[p. 296]

Vlaanderen
(fragment)
Door Laurens van der Waals.

Aardenburg, het oude in zich zelf gekeerde, bijna stugge stadje, is voor een goed wandelaar van Sluis gemakkelijk te bereiken. Een grazige kronkellooze landweg voert aanvankelijk langs welige bouwlanden en boomgaarden, waar in de ochtendlijke schaduw welgedane zeeuwsche koeien grazen. Een oude witgekalkte herberg, die met haar puntigen gevel in het loover der olmen dringt, vangt in haar witheid weerspiegeling en weerschijn van licht en tint, zoodat zij van oud ivorig paerlemoer schijnt; het kakelen der kippen op haren hof is het eenige leven dat wij bemerken. Later wendt de weg zich langs laag hout en heesters om het ‘Kasteelke’ heen en voert dan tusschen afgeknot wilgenwas en pasgeploegd bouwland recht op den weloverwogen renaissance toren van Aardenburg toe, die in de verte rustig oprijst uit een ring van nevelig loover.

De zon, de ongetemperde wijde zon van Vlaanderen, die haar eigen licht beschijnt, houdt een rijkdom van weerschijn verborgen in de schaduwplooien van de vettige voren en houdt de verte vaag door haar wijkenden guldigen mist.

Vóór men Aardenburg binnentreedt, vindt men, als

[p. 297]

een laatsten groet van de gulle overgegevene goedheid van het openhartige landschap, een groenbeluikte eenvoudige woning, geheel begroeid met rozige en witte klimroosjes, die door den goudachtigen poeierdauw van vroege zon zijn bestoven; daarna neigt een haag tot de volgende wegbocht, en dan vangt het stadje aan, eerst ietwat boersch van aanzien, maar later - nadat wij de poort doorgegaan zijn - correct, stijfjes en zéér terughoudend.

Aardenburg is de eenige plaats in Zeeuwsch Vlaanderen, welke niet het gulronde en gastvrije heeft, dat direct en onverdeeld inneemt, het is integendeel eenigszins benepen van deftigheid, maar wij gevoelen tóch in de lucht, als een onvangbare melodie, een bekoorlijk waas van verborgen behaagzucht.

Wij volgen de hoofdstraat, de kronkelig lange en gluren naar de menschen, die achter de gordijntjes ons te begluren zitten. Deze straat is van bouworde betrekkelijk gewoon, zonder bekoring en zonder hinderlijkheid, maar er leeft - ofschoon bedwongen - de geestelijke vreugde van het verwordene en de glimlach van God over de pijnlijke zorg waarmee het stadje zijn stand en statigheid tracht op te houden en zijne overwogenheid tracht te verdedigen tegen de vroolijke aanvallen van de ongeheimzinnige lente. Aan de marktplaats, beheerscht door het potsierlijke stadhuis, ligt het belangrijkste koffiehuis, de herberg van de weduwe Meijer, niet meer dan een boerenkroeg, die, ware de weduwe zelf niet van een rustige ingetogenheid - die ons aanvankelijk een onrustigen eerbied inboezemde - de welbewustheid van 't stadje zeer slecht zou representeeren.

Ook in Aardenburg is Vlaanderens streelende harmonie te vinden. Op het hofjesachtige kerkplein heeft de schoonheid zich vereenigd met de strenge hoogheid van het verleden. Om dit plein, waar niet de ons afwerende huizen der notabelen staan, maar waar de woningen der mindergegoeden de ruwbekeide straat en de plantsoenachtige kerkomgeving begrenzen en in het zachtriekende loover de luchtige morgenschijn zich ternauwernood ver-

[p. 298]

schuilen kan, straalt openhartig de vreugde en stijgt er tot eene hoogheid die haar voert tot aan de spits van Aardenburgs begeeren, zóó dat zij de statigheid van de gothische kerk - die streng van lijn, pover van eenvoud, toch bijna gemoedelijk wordt door de verweerdheid van haar uit der aard reeds zachtmoedige baksteenmaterie - in zich opneemt en in de bevalligheid van de gothisch opgetrokken renaissance toren versmelt.

Voor het raam van een ontluisterd renaissance huisje zit een meisje dat ons niét achterdochtig bekijkt en zich niet in het duister van haar kamer terugtrekt; als wij, daarom blijde, haar groeten, knikt ze ingetogen glimlachend terug. Wat verder hooren wij een deurtje openslaan en zien wij een uitgelaten kind op haar luidruchtige kloefjes de grofbekeide straat oversteken. Als wij haar uit het oog verloren hebben en nog slechts zwak het klikkend geluid van haar stappen vernemen, zien wij aan elkanders glimlach, dat wij beiden begrijpen, dat nù het oogenblik is gekomen, waarop wij Aardenburg, langs een buitenweg, moeten verlaten. Het kerkplantsoen, dat aan de grens van het stadje ligt, leidt ons langs een zijner paden naar een omheinden weg, de Busschieterstraat genaamd, die ons later langs weelderig bloeiende kweekerijen weer op den Sluiser landweg brengt.

Achter de wijdheid van de weiden voelen wij steeds, als een onvatbaar verlangen, als een onbereikbare herinnering, de gróótere wijdheid van de zee. De wind bezwangert de zachte lucht om ons met de verijlde ziltige en geurende zuiverheid van het vallende en wassende zeewater en het schijnt alsof de landelijke stilte hier aldoor overstoven blijft door de vér verechode echo van het verwijderde golvengezang.

Dit alles wordt natuurlijk sterker naarmate men de zee nadert.

Wanneer men van Sluis, den met hooge populieren beplanten kanaalweg een eindweegs volgt, ademt men ge-

[p. 299]

stadiger de zeelucht in en bemerkt men dat het geritsel van de schuchtere zilveren peppelblaadjes heftiger wordt, de in kracht groeiende, schoon nog zeer zwakke zeemelodie wekt reeds onbedwingbaar verlangen naar het eindelooze paerlige spel der met schuim beladen baren. Eerst in de nabijheid van het dorpje Retranchement, waar de Cadzanderweg naar het Westen buigt en geheel boomloos wordt, krijgen de gave geuren en de roepende stemmen van de zee de bovenhand over de vervloeiende geuren en de wankele stilten van het land.

Retranchement, een buitengewoon klein dorp, ligt als een festoen van huisjes - groengeluikt en de gevels ingevreten door de vochtig zoute lucht - langs een bocht van den weg geslingerd en men ziet er reeds, ofschoon ons nog een groote wijdheid van bouw- en weilanden van de duinen scheidt, hoe langs de woningen in den wegelboog het duinzand zich opgehoopt heeft. Een jonge boer, die op een zwaar ongetuigd paard onstuimig tegelijk met ons, onvoorzichtige fietsers, den hoek omrent, drijft er zijn beest met kracht in, zóó dat het zand ons voor de wielen stuift.

Cadzand ligt niet ver van den duinvoet, in loover verscholen, tusschen de welige zeekleiwei- en bietenlanden verloren. De welvarendheid is zelfs kenbaar aan de geringste huisjes, die alle pas geverfd schijnen. Er heerscht eene helderheid die ons aan de Noordhollandsche boerderijen doet denken. Voor ons is dit Cadzand echter het wàre Cadzand niet, dat toch vangt eerst aan daar boven op de duinen, waar het zéér kleine, zéér primitieve, herberghotelletje ‘het Badhuis’ ligt, en waar verder niets is dan zand, helm, strand en de onverwacht rijzende onbegrensde zee.

De duinen zijn er niet breed maar zeer hoog, zoodat men oostwaarts over het vlakke welige land een eindloos uitzicht heeft, dorpen en gehuchten ziet men er als verloren vlekjes liggen op het dauwigbewaasde gras, waardoor zich de wittige wegen slingeren; het kanaal naar Sluis schijnt als een materielooze leegheid te schitteren tusschen

[p. 300]

de ontastbare tinten; populierenreken aan den horizon hangen als duistere franje, die de aarde beroert, van den blauwigen flauwbewaasden hemel af, die in zijn breeden koepel de onbeperktheid van zee en land omvat.

De groeiende wind, die het dreunend gedruisch van de zee in wilder wordende vlagen langs ons drijft en met wolken stuifzand dreigt, noodzaakt ons beschutting te zoeken in de met glas beschoten waranda van het op het hoogste duin gelegen logement. Door de met zand en ziltigheid bestoven ruiten kunnen wij de woeling van het water gadeslaan en zien wij hoe de golven in splinterig schuim en vlokkig weerschuim op het zonbeschenen strand breken. Over het weerstrevende water, waar door het wisselend spel van vluchtenden zonneschijn en jagende wolkenschaduwen de grauwige blauwige bewogenheid van den westerhemel op het paerlig, steeds verstoven oppervlak zich kleurloos weerkaatst, reikt onze blik tot aan de nauwlijks nevelige verte, waarachter wij den horizon weten. Het is ten slotte de zon die overwint, de nevel in de verte wijkt, de wolken worden van den westerhemel gevaagd, het water wordt kleurrijker en geeft aan zijne oppervlakte, als een gedempte gloed, de weerspiegeling van den gestadiger wordenden zonneschijn. Voor ons rijst in het Noordwesten onverwacht, ijllijnig en beslagen van kleur als een oude Japansche houtsnede, de teedere bekoring van de nog in neveligheid gehulde zandkleurige hoogheid der Walchersche kust.