Onze Eeuw. Jaargang 17

[p. 149]

Buitenland.

Ons vorig overzicht der maand eindigde met te constateeren, dat wij ‘leefden bij den dag’. Dit zou nog in de laatste dagen van Februari duidelijk blijken. Nauwelijks twee dagen, nadat het overzicht was geschreven en gecorrigeerd, werd ons volk plotseling opgeschrikt door het bericht van de noodlottige torpedeering van 7 uit Falmouth westwaarts uitgevaren Nederlandsche handelsschepen bij de Scilly-eilanden door een Duitsche duikboot. De eerste indruk van deze daad was bij velen ten onzent, dat zij alleen te wijten was aan de woestheid van den duikbootenoorlog, misschien wel aan een duivelschen toeleg van de Duitsche regeering zelve, hetgeen tot ernstige verwikkelingen, tot oorlog zelfs had kunnen leiden. Een dadelijk gevolgde verklaring van het Duitsche gezantschap wees er echter op, dat de Engelsche overheid het uitvaren van die schepen op de van te voren door de Duitsche regeering als ‘veilig’ aangewezen data had belemmerd, zoodat de schepen juist op den als slechts ‘betrekkelijk veilig’ aangewezen datum waren uitgezeild, een datum, waarop de Duitsche regeering niet kon waarborgen, dat hare jongste bevelen alle duikbootkapiteins bereikt hadden. Zij wierp zoo de verantwoordelijkheid der daad ten deele op de Engelsche overheid, ten deele op de gezagvoerders of de reeders zelve, die, meende zij, willens en wetens de risico hadden gewaagd. De zaak is na eene maand nog niet ten volle opgehelderd maar de onmiddellijk volgende onverholen aansporingen in de Ententepers tot een nu onvermijdelijk geworden krachtig optreden van Nederland tegen Duitschland, niet langer door ‘nuttelooze protesten’ maar ‘metterdaad’, d.i. door bedreiging met oorlog, geeft te denken... vooral wanneer men de komst van het bewapende Engelsche handelsvaartuig de ‘Princess Melita’ in den Waterweg een paar weken later in het oog houdt. Dit schip moest blijkbaar dienen als ‘proefschip’ om te zien, wat de Nederlandsche regeering doen zou in dit geval, dat weldra - als Amerika zijn plan op bewapening van koopvaarders tegen het duikbootengevaar volbrengt - algemeen dreigt te worden. De Nederlandsche regeering stelde zich voorzichtig op het standpunt van hare onzijdigheidsverklaring;

[p. 150]

het wees het schip terug, dat evenwel wegens ‘ziekte aan boord’ en ‘watergebrek’ (een halven dag na de uitvaart!) terugkeerde in den Waterweg, na zijn kanonnen en munitie in zee ‘overboord’ geworpen te hebben, en niet werd gëinterneerd... tot ergernis weder der Duitschers, die de oogenblikkelijke interneering van het immers als oorlogsschip bewapende vaartuig, dus oorlogsvaartuig, zouden verlangd hebben. En nu wordt met Duitschland onderhandeld over schadevergoeding anders dan de - als bewijs van vriendschap! - reeds aangeboden maar ronduit verworpen ‘huur van gelijkwaardige schepen’ voor den oorlogstijd, met Engeland over de Melita-zaak...

De moraal dezer historiën, die de bij velen hier te lande reeds lang aanwezige oorlogs-psychose op bedenkelijke wijze hebben doen stijgen, schijnt wel deze te moeten zijn: geen van beide partijen wil ons den oorlog verklaren maar ieder van beiden zouden het in haar belang achten, dat wij ons vrijwillig bij haar aansloten als bondgenoot. Zij zijn beiden meer dan bereid ons met open armen te ontvangen. Gelukkig hebben wij een regeering van oorlogs-psychose vrij, die dergelijke neigingen in het oog houdt, overtuigd als zij is, dat oorlog, aan welke zijde ook, onze ondergang zou zijn: ‘fistula canit’, al is het niet altijd ‘dulce’, en de vogel dient op zijn hoede te zijn voor den vriendelijken zoowel als voor den boosaardigen vogelaar.

Wij leven bij den dag. Daar kwam voor een week plotseling het verbijsterende bericht uit de lucht vallen, dat te Petrograd - wij kennen reeds geen anderen naam dan dezen anti-Duitschen - een revolutie was uitgebroken, 12 leden der Doema de leiding hadden genomen en zich als rijksregeering hadden geconstitueerd, dat de Tsaar tot afstand was gedwongen, het leger zich bij de revolutie had aangesloten. Sedert bleek, dat de revolutie, niet zonder voorkennis, ja met medewerking van de Engelsche en Fransche gezanten, reeds begin Maart was voorbereid, zich ook over andere deelen van Rusland had verbreid, hier en daar ernstig verzet had gevonden maar voorloopig de overhand had gehouden en bepaaldelijk tegen Duitschland was gericht zooals bleek uit de uitdrukkelijke verklaring der liberale Doema-regeering, dat zij Nicolaas II en zijne gemalin zoowel als de oude ‘onbekwame’ regeering verdacht van ernstige plannen op een ‘Duitschen’ vrede, dat zij zelve integendeel den oorlog met kracht wilde voortzetten tot het ‘zegevierend einde’. De hand van Engeland was duidelijk merkbaar; de Engelsche gezant Buchanan, gesteund door het bezoek van den ‘toevallig’ nog

[p. 151]

juist bijtijds gekomen lord Milner tijdens de oorlogsconferentie te Petrograd, stond met de Doema-revolutie in nauwe betrekking. Maar de moeielijkheden beginnen nu pas: de eerst met de Doemaliberalen samenwerkende socialisten, de arbeidersbevolking in het algemeen, willen iets meer dan voorziening in den nijpenden hongersnood, iets meer dan schoone beloften omtrent vrijheid en gelijkheid, iets meer dan parlementaire regeeringsvormen; zij willen ook het tegendeel van een krachtige voortzetting van den oorlog. In dit laatste opzicht zouden zij zelfs met de beweerde plannen der oude regeering kunnen medegaan. De in den beginne zoo glad geloopen, immers handig voorbereide revolutie begint op ernstige moeielijkheden te stuiten. De Romanofs zijn tijdelijk op zijde gezet, de Tsaar en Tsaritsa zelfs gevangen genomen, nadat men hun eerst de vrijheid had gelaten; de populaire grootvorst Nicolaas is van het hem aanvankelijk opgedragen opperbevelhebberschap ontzet en zijn neef Michaël, broeder van den Tsaar, heeft de hem opgedragen kroon alleen willen ontvangen uit de hand eener nog te kiezen nieuwe volksvertegenwoordiging.... in Rusland! De verwarring neemt toe; hier en daar verheft zich de tegenstand ook der reactie en niemand kan zeggen, hoe dat alles zal afloopen... in Rusland, het autocratische Rusland. Intusschen wrijft de ‘tertius gaudens’ aan de grens, aanvankelijk onzacht opgeschrikt, zich de handen, want verwarring in Rusland opent voor hem schoone vergezichten.

En te midden van dat alles komen, begin van een nieuwe militaire actie, de berichten omtrent het plotseling en snel terugtrekken der Duitsche liniën van de Somme op de Oise en misschien nog verder. De vroolijk verraste Engelschen en Franschen volgen zoo snel mogelijk, maar de verlaten terreinen, steden en dorpen blijken deerlijk verwoest en het verlaten land van alle hulpmiddelen ontbloot, terwijl de terugtocht zoo snel plaats heeft, dat de voeling tusschen de Duitsche achterhoede en de Engelsch-Fransche voorhoede zeer gering is. Wat wil Hindenburg met die manoeuvre? Onrustig, ongerust vragen de bladen der Entente zich en den hunnen dit af; met vertrouwen op den grooten veldheer, den overwinnaar in Oost en Zuid, maar toch niet zonder eenige beklemming vraagt men het ook van Duitsche zijde bij dezen, overigens niet geheel onverwachten ‘strategischen terugtocht.’ Een nieuwe slag bij Tannenberg? Eenvoudig een verkorting der linie? Of een groote actie elders? Tegen Italië? De volgende dagen zullen wel daarop het antwoord geven maar de spanning over de komende

[p. 152]

oplossing van het raadsel is allerwege groot, de gansche wereld over.

Intusschen blijft het op de overige fronten dezelfde toestand als te voren: kleine gevechten, schermutselingen, af en toe artillerie-actie op 's vijands stellingen. Alleen in het verre Oosten hadden de Engelschen en Russen prachtige onverwachte militaire en moreele successen. De eersten veroverden het mysterieuse Bagdad, voorloopig doel eener krachtige, blijkbaar met groot talent door generaal Maude aangevoerde Britsch-Indische expeditie in Mesopotamië: de schande der nederlaag van generaal Townsend bij Koet is uitgewischt, de oude Kalifenstad is gevallen. In Perzië zijn de Russen tegelijk tot de Turksche grens genaderd en reiken aanstonds de hand aan de Engelschen; in Armenië veroverden zij het belangrijke Wan. De dood van Von der Goltzpasja is voor de Turken blijkbaar een zware slag geweest; zij trekken op Samara en Mosoel terug en zullen zich krachtig moeten inspannen om het overige van Mesopotamië vast te houden en een Engelschen inval in Syrië te beletten. De zaak der Centralen is daar wel niet hopeloos maar van een tocht naar Engelsch-Indië kunnen zij voorloopig niet meer droomen, hoogstens van een herovering van Bagdad.

En de vreeselijke duikbooten-oorlog gaat onverbiddelijk voort. Honderdduizenden tonnen scheeps zijn reeds vernield, meer dan Engeland in een jaar kan aanbouwen; Engeland is beducht voor gebrek aan voedsel, de kolennood en de schaarschte van alles teistert Italië en Frankrijk zoo goed als ons, neutralen, hier en daar valt een oorlogsschip ten offer. Iederen dag komen er nieuwe berichten van ongevallen ter zee, ook zelfs aan Amerikaansche schepen overkomen, met verlies van Amerikaansche menschenlevens. En wat doet president Wilson, wat doen de Vereenigde Staten nu? Zich altijd maar voorbereiden ten oorlog maar den oorlog verklaren vooralsnog niet, al gaat het er wel op gelijken.

Inderdaad, het leven bij den dag is niet aangenaam. Ook Nederland ondervindt dit aan den lijve. Maar het leeft nog, let op de mogelijkheden in de naaste en in de verre toekomst en wacht, het geweer op den rug, de spade in de hand om te zorgen voor den dag van morgen, die nog veel zwaarder kan worden dan die van heden. Vigilate, Deo confidentes.

24 Maart.

P.J.B.