Onze Eeuw. Jaargang 17

[p. 151]

Buitenland.

De groote gebeurtenis van deze maand is wel de nota van de Centrale mogendheden van 12 December aan de Entente. Die nota, door de centrale souvereinen plechtig, dramatisch zelfs aangekondigd, door de verschillende regeeringen nader toegelicht, behelsde niet meer of minder dan het aanbod om vredesonderhandelingen te openen. Een siddering van vreugdevolle verwachting ging door de wereld; eindelijk, eindelijk schijnt er een begin te komen, dat belooft ten minste een poging te zullen worden om het vreeselijke lijden der volkeren te verzachten. Het is later door den Hongaarschen minister Tisza te verstaan gegeven, dat Hongarije (of de jonge Keizer) het initiatief tot deze poging heeft genomen. Maar de toon der nota en die der toelichtingen, vooral van Duitschen kant, was zeker niet de rechte: takt is ook nu weder gebleken geen speciaal Duitsche eigenschap te zijn. Het uitdagende klaroengeschal der zegepraal, de vermelding van God's speciale hulp daarbij waren zeker niet geschikt om de stemming van de volkeren der Entente tegenover de door de onzijdigen over te brengen nota bijzonder gunstig te doen zijn. De eerste voorloopige uitlatingen der Entente-pers, weldra ook der regeering, gaven dan ook een scherpen weerslag; het scheen een oogenblik alsof die prikkelende toon alles zou kunnen bederven en een smadelijke afwijzing zou volgen. Maar gelukkig begreep men van de zijde der Entente spoedig, dat een ‘botte weigering’ op de leiders der Entente ook tegenover hunne eigene zwaarbeproefde volkeren het odium der afwijzing zou laden; er waren er echter, die overtuigd schenen, dat het geheele aanbod eenvoudig een diplomatieke zet was met dit doel.

Dat de Centralen na den roemloozen val van Boekarest en de ontruiming van geheel Walachije door de Russo-Roemenen, weldra ook het opgeven door dezen van de Dobroedsja militair uitnemend gesteld waren, ook in verband met het nog altijd bezet houden van duizenden vierkante meters vijandelijken grond in het Oosten en Westen zoowel als op den Balkan - dat valt niet te

[p. 152]

ontkennen en de kort daarna gevolgde klap, de gevoelige klap, bij Verdun het verzwakte leger van den Duitschen kroonprins toegebracht door de met onweerstaanbare geestdrift overmachtig aanvallende Franschen veranderde weinig aan dien voor de Centralen gunstigen militairen toestand. Vergelijkt men de militaire positie der Centralen van Kerstmis 1915 met die van Kerstmis 1916, dan blijkt het verlies van eenige kilometers aan de Somme en bij Verdun, bij Görz en Monastir gering in verhouding tot de zegepralen in Walachije met zijn ontzaggelijke voorraden en hulpbronnen. Maar, al verzekert Lloyd George tegenover het Duitsche klaroengeschal nog zoo krachtig, dat de Centralen ‘verslagen, verslagen, verslagen’ zijn, de feiten spreken hem tegen. Ook de Entente intusschen is verre van ‘verslagen’. Zij heeft in Engeland en Frankrijk door het aan het hoofd plaatsen van sterke karakters en energieke persoonlijkheden, in overeenstemming met uitingen van Rusland en Italië, nog eens duidelijk te kennen gegeven, dat zij hare reeds reusachtige krachtsinspanning in 1917 nog hooger wil opvoeren. Verslagen is geen van beide partijen maar beiden naderen snel het hoogtepunt hunner opofferingen aan bloed, aan geld, aan ontbering van allerlei aard.

En zoo kwamen de Entente-mogendheden alvast tot het in deze omstandigheden te verwachten antwoord: noemt uw voorwaarden, opdat wij kunnen oordeelen over uw oprechtheid; van onzen kant, voegden zij erbij, houden wij vast aan onze eischen, die in het algemeen luiden: herstel, vergoeding, waarborgen voor de toekomst, gelijk de Centralen van hunne zijde ook reeds lieten hooren: wij zijn bereid tot vergoeding van het erkende onrecht in België maar wij verlangen waarborgen tegen aanvallen als die, welke wij vreesden, toen wij den eersten slag sloegen.

Zoo is dan werkelijk het gevolg der nota van 12 December geweest: opening der mogelijkheid van onderhandeling over den vrede. De strijdende volkeren snakken naar vrede maar van beide kanten willen zij geen vrede van voorbijgaanden aard, die over eenige jaren opnieuw tot een oorlog zou kunnen voeren; het onbeschrijfelijke lijden der jaren 1914-6 heeft hen zwaar getroffen, zij willen herhaling verhoeden, zij willen een definitieven vrede. Is die bereikbaar, nu geen van beide partijen zich overwonnen kan of wil verklaren? Het zal moeielijk zijn, hoogst moeielijk maar er is hoop, zoo nog geen verwachting, ja er is gegronde hoop - en dat is meer dan wij met Kerstmis 1914 en 1915 konden zeggen. Laat ons dan die hoop koesteren, laat ons al het mogelijke

[p. 153]

doen om de blij lichtende vonk aan te blazen tot een vlammend vuur, een vuur van vreugde en vrede.

De plotselinge regeeringsverandering in Engeland, vlak vóór de nota, schijnt anders veeleer op oorlog dan op vrede te duiden. Van Grey en Asquith meende men in den laatsten tijd verslapping te kunnen constateeren of liever misschien, het wansucces, eerst in België, toen in Servië en Montenegro, daarna in Mesopotamië, in Griekenland, eindelijk in Walachije, moest wel op hen neerkomen. Er moeten nu eenmaal zondebokken zijn. Wat bereikte het millioenenleger aan de Somme, wat de ontzaggelijke vloot? Lloyd George heeft terecht gesproken van onmatig opvijzelen van betrekkelijk kleine successen en wij, neutralen, hebben werkelijk dikwijls gemeesmuild over die ‘onvergelijkelijke’ zegepralen, die ‘nooit geziene’ wapenfeiten als Van Houten's cacao ‘eenig in de wereldgeschiedenis’, die uitloopen op een paar gewonnen kilometers, op eenige duizenden gevangenen en tientallen kanonnen, op eenige door de artillerie platgeschoten loopgraven, op eenige ontredderde of tot zinken gebrachte oorlogschepen. Nu moet het anders worden, riep Lloyd George met alle kracht: de productie van krijgstuig moet worden verveelvoudigd, de legersterkte moet worden vergroot, totdat Engeland alle weerbare manschap in de wapenen heeft; er moet worden aangevallen met leger en vloot, de verdedigende Jellicoe moet worden vervangen door den aanvallenden Beatty, den modernen Nelson, de sterke Milner en Balfour moeten de herhaaldelijk onmachtig gebleken Engelsche diplomatie op peil brengen; liberalen en conservatieven moeten samenwerken, innig samenwerken tot het bereiken van het groote nationale doel. En Frankrijk liet, hoewel met minder uiterlijk vertoon en met minder groote woorden, dezelfde klanken hooren, met het zwakkere geluid intusschen van den reeds oneindig zwaar getroffene, met den sympathiek-weemoedigen tint van den vermoeide. Italië en Rusland spreken ook in dien geest maar met minder kracht en minder sympathieke woorden. Met name in de Grieksche zaken blijken hunne inzichten niet volkomen met die der Westersche mogendheden overeen te komen: een militair en economisch sterk Griekenland onder Venizelos' energieke leiding is voor Italië in de Middellandsche Zee geen begeerlijke buurman en Rusland handhaaft blijkbaar liever koning Konstantijn dan den groot-Griekschen staatsman aan het hoofd te zien eener Grieksche republiek. Het blijkt bovendien meer en meer, dat de bevolking van het oude Griekenland haar koning trouw blijft en de Venize-

[p. 154]

listen er, ondanks den steun, ondanks de ergernis wekkende dreigementen der op den ‘Duitschen’ Koning verbolgen Franschen en Engelschen tegen deze ‘kleine natie’, een minderheid vormen, terwijl daarentegen Venizelos de nieuw verworven provinciën en eilanden op zijn hand heeft. Vooral sedert den val van Roemenië winnen de Duitsche sympathieën in Griekenland. En van den anderen kant organiseert Duitschland krachtig den ‘vaderlandschen hulpdienst’ van alle klassen en rangen der mannelijke en vrouwelijke burgerij, opdat alles wat de wapenen kan dragen ze drage, opdat het tot den laatsten weerbaren man en jongeling kan stellen tegenover de onwedersprekelijke overmacht in getal der Entente; het spant ook van zijn kant alle krachten in om de productie van oorlogsmiddelen zoo hoog mogelijk op te voeren en wekt zijn bondgenooten op zijn voorbeeld te volgen, wat zij naar vermogen doen.

Maar daar komt nu plotseling de Amerikaansche nota, die bemiddeling aanbiedt, die Entente en Centralen uitnoodigt om hunne ‘voorwaarden’ te noemen, opdat men te Washington kunne nagaan, of zij bij mogelijkheid overeen te brengen zijn. Reeds schijnt haar het ‘volkerenverbond’, het ‘Wereldparlement’ wellicht te verwezenlijken. Optimisme? Een diplomatieke zet om zelf aan den oorlog te ontkomen? De eerste indrukken van de stemming der oorlogvoerenden zijn gemengd vooralsnog, maar de vredesvrienden juichen en hopen ....

Zoo is er sprake van nog woedender oorlogskoorts zoowel als van vredesonderhandeling en de neutralen volgen met angstige spanning de dagelijksche berichten over wat er te wachten is. De weegschaal rijst en daalt, de evenaar schommelt. Waarheen zal hij neigen? Het jaar 1916 eindigt niet als de beide vorige onder de somberste voorteekenen. Nog is de staatkundige hemel vol donkere wolken, zwanger van onheil, maar aan den horizon komt helder licht onmiskenbaar te voorschijn en millioenen, honderden millioenen oogen richten zich daarheen met onuitsprekelijk verlangen, met vurige hoop op een betere toekomst.

B.