Onze Eeuw. Jaargang 16

[p. 469]

Buitenland.

Over den algemeenen toestand van den oorlog is in deze maand weinig afdoends te melden: de beide partijen staan in Oost en West en Zuid nog steeds tegenover elkander, hier een voordeel behalend, daar teruggeslagen. Ook het lot van Roemenië is nog niet geheel bezegeld. In de Dobroedsja trokken de gecombineerde Duitschers, Bulgaren en Turken van het leger van Mackensen eenigszins terug voor de eindelijk - te laat? - met aanzienlijke Russische strijdkrachten gesteunde Roemenen; in Walachije daarentegen drong Falkenhayn zuidwaarts van de passen door naar de vlakte tot voorbij Krajova en sneed de westelijke Roemeensche strijdkrachten bij Orsova af van de terugtrekkende oostelijke. Het is de vraag, of de eindelijk begonnen opmarsch van Sarrail uit het Zuiden, die Monastir weder in Servische handen bracht, in staat zal zijn om den druk der Centralen op Roemenië eenigszins te verminderen. De herovering van Monastir moge, zooals de Centralen beweren, militair geen groote beteekenis hebben, politiek stelt zij de Serviërs in staat op eigen grondgebied weder een regeering te vestigen op de wijze als de Belgische regeering nog altijd bij Veurne een klein stuk grondgebied als het hare mag beschouwen, en dat is niet zonder beteekenis voor de toekomst van het veelbeproefde Servische volk, dat zich ook nu nog in het Balkanleger dapper weert maar zware verliezen lijdt.

De terreinwinst van de Engelschen en Franschen aan het westelijk front blijft nog altijd gering, al neemt zij voortdurend eenigszins toe. De door zware artillerie-beschieting vernielde Duitsche loopgraven aan de Ancre, het eveneens platgeschoten fort Vaux bij Verdun waren onverdedigbaar geworden en bij Beaucourt werden door de Engelschen niet minder dan 7000 gevangenen gemaakt in de uitgestrekte keldergewelven, waarin de Duitschers zich hadden genesteld en die zij door de handig uitgevoerde Engelsche verrassingsbeweging niet bijtijds konden verlaten. Of dit nu de Engelsche voorstelling wettigt van een ‘nooit in de wereldgeschiedenis geëvenaarde’ zegepraal, is een andere zaak; de bluffende toon der Engelsche volmaaktheid en absolute supe-

[p. 470]

rioriteit is ons in deze periode niet gespaard evenmin als, in het begin van den oorlog, de opgeblazenheid, waarmede de ‘Deutsche Kultur’ werd aangeprezen als de eenige werkelijke beschaving in de wereld - iets, waaraan buitenstaanders eenige reden hebben om te twijfelen.

Heelemaal volmaakt schijnt in de oogen der neutrale natiën ook noch de Engelsche oorlogvoering noch de Engelsche politiek tegenover hen: de eerste schijnt - of blijkt - te lijden aan gebrek aan aanvoerders als Hindenburg, Mackensen en Falkenhayn, die op bewonderenswaardige wijze de onmiskenbare minderheid in getal weten te vergoeden door geniale zetten op het militaire schaakbord; de laatste kenmerkt zich, als vanouds, door eene grenzelooze brutaliteit, die vooral in het ongelukkig verdeelde Griekenland zich in al hare naaktheid vertoont, want Engeland leidt daar, gelijk overal, de Entente.

Het ongelukkig verdeelde Griekenland heeft nu den eisch moeten hooren tot terugbrenging van zijn leger, voorzoover het den Koning en niet Venizelos gehoorzaamt, op vredesvoet, eindelijk dien om aan de gezanten der Centralen hunne paspoorten toe te zenden d.i. de aankondiging eener weldra te wachten oorlogsverklaring. Zonderlinge ‘bescherming’ van kleine staten, met dwang genoodzaakt om tegen hun wil partij te kiezen! Het is trouwens in Griekenland een zonderlinge toestand en de gedachte komt op, dat de Koning en Venizelos ondanks alle schijnbare tegenstellingen heimelijk samenwerken, ieder in zijn deel van het rijk, om op deze wijze na den oorlog de eenheid van geheel Nieuw-Griekenland te kunnen bewaren, de eenheid, door beiden gezamenlijk enkele jaren geleden met zooveel talent en geluk verkregen op het slagveld en in het kabinet.

Verdeeldheid heerscht ook in het door de Centralen nieuw opgerichte koninkrijk Polen, waartegenover de Czar aller Russen zijn troef heeft uitgespeeld door groote zelfstandigheid te beloven aan een ander, grooter koninkrijk Polen, waarover hijzelf koning zal blijven maar dat ook Galicië, Posen, West-Pruisen misschien zal omvatten.... als de Centralen op de knieën liggen en om vrede smeeken. De Polen zelf begrijpen ook wel, dat de lang verwachte daad der Centralen maar niet uit edelmoedigheid, uit sympathie voor het lang geknechte volk is voortgekomen: zij herinneren zich te goed de Poolsche verdeelingen en de Poolsche politiek van het moderne Pruisen. Zij zijn er, evenals iedereen, diep van overtuigd, dat het den Centralen vooral, ten minste

[p. 471]

vooreerst, te doen is om een Poolsch leger aan hunne zijde, wat door hen trouwens ook ten duidelijkste is getoond. Maar zij aarzelen blijkbaar ‘Polonia rediviva’ onder toezicht der Centralen te doen opstaan, want zij vreezen, niet ten onrechte, voor de versterking van den Duitschen invloed in dat Polen, terwijl toch hunne economische belangen totnogtoe meer op het veelbelovende uitgestrekte Russische achterland gericht zijn dan op het Westen. En wie zal er na den oorlog de koning zijn? Een Oostenrijksche aartshertog, een Pruisische prins of een Poolsche magnaat uit het geslacht der Czartoryski's of Lubomirski's of welk ander ook? Een onzekerheid, die op hooggestemde verwachtingen aangaande een krachtig Poolsch leger, waarvan de organisatie door de Duitsche overheid reeds een aanvang heeft genomen, een grooten invloed moet hebben. Het ‘herstel’ van Polen geeft, hoe treffend soberdramatisch ook ingeleid en door de licht bewogen bevolking zelve ontroerd toegejuicht, voorloopig alleen aanleiding tot vragenden twijfel.

Vragende twijfel moet ook de stemming zijn, waarin men de herkiezing van president Wilson heeft te begroeten. Na een oogenblik van spannende onzekerheid is Hughes, van wien men krachtiger optreden verwachtte, niet verkozen gebleken maar integendeel de zegepraal van Wilson, zij het dan met kleine meerderheid, bevestigd. Wat zal Wilson nu doen? Zal hij volharden in het materieel zoo voordeelig gebleken stelsel van schipperen tusschen de beide Europeesche kampen? Of zal hij zijn onmiskenbare persoonlijke vredelievendheid thans gebruiken om met Amerika's macht tusschenbeiden te komen en vrede af te dwingen aan beide partijen? Het schijnt te verwachten, dat hij in ieder geval zal trachten te bemiddelen. Voorloopig schijnt hij zich reeds in te laten met de overal in de wereld ontroerende en nog onduidelijk verklaarde wegvoering van Belgische burgers in massa naar andere streken in België - ofwel naar Duitschland? - om de werkeloosheid en den hongersnood in België tegen te gaan, zegt de Duitsche overheid.... Is het arme België nog niet diep genoeg gezonken? En is die wegvoering niet in strijd met bij den terugkeer der Belgen uit Nederland gedane beloften? De zaak wordt ernstig onderzocht, ook door onze regeering zoowel als door de Amerikaansche. Men spreekt van ernstige vragen dienaangaande, want de wereld is terecht verontrust over deze harde methoden, die zelfs aan het onmenschelijke schijnen te grenzen.

De vrede. Duitschland wil dien thans wel gaarne, zelfs al

[p. 472]

zou die niet ten volle beantwoorden aan den lang en nog onlangs gehoorden Duitschen eisch: politieke en economische waarborgen tegen een herhaling van het gebeurde; het is wel volstrekt niet overwonnen, staat integendeel met militaire macht op aanzienlijk vreemd grondgebied, maar het verlangt toch vurig naar het einde van ontbering en zwaar verlies in menschen, in geld, in wat al niet. En de Geallieerden houden totnogtoe vast aan hun eisch, dat de Centralen zich zullen onderwerpen aan de scherpe voorwaarden, die de eersten hun willen stellen op politiek en economisch gebied, ook al om de door ieder gevreesde herhaling van den krijg te voorkomen. Doch zoolang de Centralen niet werkelijk en deugdelijk overwonnen zijn, is er geen sprake van zulk een vrede. Want, wat willen de Geallieerden al niet? Een zoo gezaghebbend man als Gabriel Hanotaux, staatsman en geschiedschrijver van den eersten rang, sprak onlangs van de ‘natuurlijke’ grenzen van Frankrijk als prijs van den oorlog. En wat zijn dat? Wij kennen dien eisch al vier eeuwen lang: hij beteekent de Alpen en den Rijn als grens. Voorloopig dan nog zonder België en de zuidelijke Nederlandsche provinciën zeker! Hij sprak van de vernietiging van het Duitsche Rijk, herstel der onafhankelijke koninkrijken van het eenmaal verdeelde Duitschland. Dan mag het zeer verkleinde en dus ongevaarlijke Pruisen (d.i. Brandenburg, Pommeren, Pruisen misschien, niet veel meer), als het zoo verkiest, de vernederde Hohenzollerns nog wel behouden. En dan nog Oostenrijk-Hongarije, beroofd van Zevenburgen, Galicië, Istrië, Dalmatië, Bosnië, verdeeld bovendien in zoo goed als zelfstandige staatjes.

Zulke eischen zijn toch al te mal, als men zóó staat als de Geallieerden vooralsnog zelf staan. Maar wat kan Wilson in dezen stand van zaken feitelijk met bemiddeling, met vredelievende bemiddeling bereiken? En met oorlogskracht kan zijn land wegens zijn ligging ook al niet veel uitrichten, tenzij het zich bij de Geallieerden aansluit en behalve de reeds lang volop geleverde munitie thans ook zijn schepen en manschappen tot hunne beschikking stelt. Maar dat zullen de in de Vereenigde Staten krachtig vertegenwoordigde Duitschers niet toelaten en het zou dus binnenlandsche woelingen daar tengevolge hebben, waarvan het loerende Japan zeker zou kunnen gebruik maken om zijne positie in het Oosten van Azië te versterken: China, onze Oost lokken daar sterk aan, het eerste vooral.

Summa summarum: er moet in den oorlog spoedig iets bijzonders gebeuren, dat den wankelenden evenaar doet doorslaan

[p. 473]

met groote kracht, òf... de beide uitgeputte partijen moeten de zaak schikken. En dat laatste schijnt voor de wereld nog altijd het beste te zijn, ten minste zoo oordeelen wij, neutralen, over het algemeen.

De dood van keizer Frans Jozel, den grijzen veelbeproefden vorst, die bijna 70 jaar lang zijn rijk te midden van velerlei gevaren had te besturen, zal dat bijzondere niet opleveren. Zijn opvolger, keizer Karel I, zal zeker niet minder dan hij, de vermoeide, die ‘rust’ verlangde, het bondgenootschap der Centralen, zijn wapenbroeders getrouw blijven.

B.