Onze Eeuw. Jaargang 15

[p. 141]

Buitenland.

De Balkan trekt weder aller aandacht in de laatste weken. De Entente en de Centralen deden van weerszijden veel moeite om Bulgarije, Griekenland, Roemenië tot krachtige medewerking te bewegen, maar ten opzichte van beiden bleef wantrouwen heerschen bij de zoo sterk, zoo verdacht aanhoudend aangezochten. Zij begrijpen ten volle, waar het aan weerszijden om te doen is, en gaan zorgvuldig na, wat voordeel voor henzelf uit deze omstandigheden kan worden verkregen. Roemenië en Griekenland volharden nog in hunne half gewapende onzijdigheid, blijkbaar onder den indruk der Russische nederlagen en tegenslagen; Kowno en Wilna zijn reeds verloren, Riga en Dunaburg kunnen eerstdaags wel vallen en de steeds dreigende omvatting door de snel voortrukkende Duitsch-Oostenrijksche legers leidt telkens tot haastigen terugtocht. Hoe lang en hoe ver nog? Zal het den Centralen eindelijk gelukken de steeds achteruit wijkende Russen te achterhalen en te omsingelen, ten minste voor een groot gedeelte? De beleefde afzetting van grootvorst Nicolaas als opperbevelhebber schijnt de kansen der Centralen te doen rijzen; generaal Roesski, die hem verving, onder den Tsaar zelven in naam, heeft in den beginne eenig geluk gehad. Deze gang van zaken moest natuurlijk op den Balkan het gezag van en daarmede de neiging tot Rusland ernstig verminderen.

Zoo ziet men Bulgarije, altijd vol wraakgedachten ten opzichte van zijn oude bondgenooten-vijanden, eindelijk de mobilisatie aanvangen. Te wiens behoeve? Het verdrag van 3 Sept. met Turkije, waarbij dit het onlangs op Bulgarije veroverde grootendeels weder afstaat, maakt duidelijk, waar tsaar Ferdinand thans zijn meeste belang acht te zijn - en zijn neus is ontwikkeld genoeg om hem ten dezen te leiden. De welwillendheid, waarmede de Centralen

[p. 142]

de Bulgaarsche dienstplichtigen doorlaten, wijst in dezelfde richting. Reeds staan Duitsche troepen aan de Servische grens gereed tot den inval en het van twee kanten bedreigde Servië, nauwelijks eenigszins bekomen van de zware verliezen in den heldhaftigen strijd tegen Oostenrijk, ziet zich het met zooveel bloed betaalde Macedonië ontglippen. Heeft eenmaal Bulgarije zich ondubbelzinnig aan de zijde der Centralen gesteld - en dat is te verwachten, al wacht Ferdinand nog op toestemming der Sobranje - dan is het met Servië gedaan. Bij dat alles speelt het wantrouwen tegen Rusland en Italië een groote rol. Rusland streeft blijkbaar naar het bezit van Bosporus en Dardanellen, Italië naar overwegenden invloed in Albanië, Klein-Azië en op de kusteilanden; het eerste verschrikt alle Balkanstaten en het laatste wekt de ergernis van Griekenland. De geringe vorderingen der Entente op Gallipoli toonden aan, dat deze hare fraaie beloften aan Servië, Bulgarije, Griekenland, Roemenië wel gemakkelijk op papier kan brengen maar dat de uitvoering ervan allesbehalve verzekerd is. En de Centralen leveren waar bij de visch. Zoo schijnt de lang achterop gekomen diplomatie der Centralen eindelijk de zegepraal te zullen behalen. Is eenmaal Bulgarije het geheel met hen eens, dan rukken Duitsch-Oostenrijksch-Bulgaarsche legers gemakkelijk naar de Dardanellen en hakken er alles in de pan.

Zou dat dan den weg naar den vrede openen? Het is mogelijk. De Centralen willen een ‘redelijken’ vrede, zeggen zij ondershands en luid: zij vreezen nog zwaarder verliezen dan zij reeds leden, al hebben zij ook die zwaardere over voor den strijd om hun bestaan, dien zij moeten voeren, zooals uit de telkens geformuleerde begeerten der Entente voldoende blijkt; zij zullen dien strijd desnoods voeren tot den ondergang toe, die hun verkieselijker schijnt dan wat men hun als ‘vredesvoorwaarden’ voorhoudt. Beloofde de Entente niet Gallicië aan Rusland, Zevenbergen en het Banaat aan Roemenië, Croatië en Slavonië aan Servië, Trentino, Triest en Dalmatië aan Italië, Elzas-Lotharingen aan Frankrijk, uitbreiding in Rijnland aan België, koloniën aan Engeland en wat niet al meer boven en behalve de verlamming van Pruisen en de vernietiging van het Duitsche Keizerrijk? Wat kunnen de Centralen tegenover zulke eischen anders dan vechten tot den dood? Men mag over de oorzaken van den wereldkrijg denken zooals men wil, dergelijke eischen zijn onaannemelijk. De Entente stelt zich totnogtoe op het standpunt dier eischen, maar als de Dardanellen moeten worden opgegeven, zal zij misschien eindelijk ook gaan

[p. 143]

beprijpen, dat het niet mogelijk is ze door te zetten en dat ook zij water in den wijn zal moeten doen en ‘redelijke’ voorwaarden moeten aannemen.

Er zijn teekenen te over, dat het bij de Entente aan materieele en financieele krachten gaat ontbreken. Rusland doet wanhopige pogingen om geld en munitie te krijgen tegen het volgende voorjaar - niet eerder - en om de toenemende ontevredenheid der bevolking te stuiten; Engeland ziet zich genoodzaakt in dezelfde richting zijn uiterste krachten in te spannen, spreekt zelfs ernstig van conscriptie of algemeenen dienstplicht, beiden geheel indruischend tegen den Engelschen geest, en verdriedubbelt de reeds hooge belastingen; Frankrijk zwijgt in diepe teleurstelling, steeds hopend maar met afnemende hoop, alle krachten inspannend en wachtend, wachtend....; het ontmoedigde België trekt zijn zwaar getroffen leger met toestemming zijner bondgenooten uit den strijd terug om het te bewaren voor algeheele versmelting, voor den totalen ondergang; Italië zucht en steunt over den geringen voortgang zijner wapenen in de Alpen en begint weder te spreken van Giolitti en de zijnen, die de onzijdigheid aanprezen. Het is het oude lied der groote coalities, sterk zoolang het militaire voordeel duurt, zwak zoodra de nederlagen komen.

En Amerika? Het doet zijn uiterste best om, al dreigend en protesteerend, Duitschland te vermurwen en aan den anderen kant op de Entente te werken. Het moet dit wel blijven doen, ondanks duikbooten-stoutigheden, ondanks Duitsch-Oostenrijksche intriges in het land zelf. De terugroeping van den door de ontdekking zijner bedenkelijke praktijken onmogelijk geworden Oostenrijkschen gezant Dumba, dergelijke bezwaren tegen zijn Duitschen ambtgenoot Bernstorff gaven eenige voldoening aan de Engelschgezinden, maar de Duitschgezinden zijn er zeer talrijk. Een oorlog met Duitschland is in de Vereenigde Staten even onmogelijk als een met Engeland. Vrede is dus de eenige oplossing van de moeielijkheden voor de Vereenigde Staten. Moge het den zelf vredelievend gezinden president Wilson gelukken dien tot stand te brengen! Van hem, nog meer dan van den Paus, wiens invloed op de volkeren intusschen ook niet valt te onderschatten, verwachten de natiën van Europa het vredeswoord. Wat Nederland en de overige onzijdigen in dezen kunnen doen, zullen zij niet ongedaan laten. Maar welke vrede? Op welke voorwaarden? Ziedaar de groote vraag, die niemand thans kan beantwoorden, die alleen beantwoord worden kan na bemiddeling en overleg tusschen de oorlog-

[p. 144]

voerenden, na lange en moeielijke besprekingen. Zooveel is thans wel zeker, dat Duitschland zijn ‘plaats in de zon’ zal vragen en aan zal dringen op de Grotiaansche ‘vrijheid der zee’, het ‘Mare Liberum’, niet onder bescherming der wat... eenzijdige ‘Pax Brittannica’. Of het dit zal verkrijgen? Met het overige ligt dat in den schoot der goden, waarvan Homerus spreekt.