Onze Eeuw. Jaargang 15

[p. 313]

Buitenland.

Grosz ist die Zeit und gewaltig... Maar vatten wij, Hollanders, wel ten volle de beteekenis van dezen tijd? Zien wij niet te veel op de ellende, die in België en Noord-Frankrijk, in Polen en den Kaukasus tot hartverscheurende tooneelen aanleiding geeft? Op de ontberingen, in de loopgraven en in het veld door de dappere strijders van beide kanten geleden? Op de groote en kleine nadeelen ten onzent voorgekomen, op de economische crisis, die ons dagelijks hindert?

Het is een indrukwekkend werelddrama, dat om ons heen wordt opgevoerd. Daar staan twee groote volkeren tegenover elkander - want het wordt meer en meer duidelijk, dat de strijd van den beginne af eigenlijk een strijd is tusschen Engeland en Duitschland - die zich voorstellen, dat het een strijd is om hun bestaan, een krijg op leven en dood. Frankrijk kan weten, dat het niet gaat om het bestaan der Fransche natie; die snaar wordt ook daar wel aangeslagen om de krachtsinspanning des volks zoo lang mogelijk, tot het uiterste desnoods te doen duren maar iedereen weet, dat, als morgen Frankrijk de kans op vredesonderhandeling opende, Duitschland zonder aarzeling daarop in zou gaan en geen hooge eischen zou stellen; van Fransche zijde kan de hoop op een schildheffing vóór Frankrijk, tegen Duitschland in Elzas-Lotharingen nu wel worden opgegeven na de eerste ondervindingen in het begin van den krijg, die allerminst geschikt waren om die hoop te voeden, al waren er hier en daar wel enkele bemoedigende verschijnselen in die richting op te merken. Van Duitsche zijde is het herhaaldelijk uitgesproken, dat men het eigenlijk niet zoozeer tegen Frankrijk had. En Rusland? Voor Rusland is het evenmin een strijd om het bestaan; want wat zou Rusland ten slotte bij een nederlaag hebben te verliezen? Aan het herstel van een geheel zelfstandig Polen zal, behalve een aantal geestdriftige Polen zelf, wel niemand in ernst kunnen denken.

Om het bestaan strijden, zeggen zij, Duitschland en Engeland. Met bitteren haat staan de beide tegenstanders tegenover elkander

[p. 314]

in de overtuiging, dat de zege van den een de ondergang van den ander beteekent - een volstrekt onjuiste overtuiging, want tenzij de oorlog tientallen van jaren blijft voortduren, totdat een der beide partijen bezwijkt, zal deze oorlog niet kunnen uitloopen op een volkomen uitputting van deze beide wereldnatiën. Het is naar menschelijke berekening onmogelijk, dat de eene partij de andere zoodanig vernietigt, dat van een voortbestaan van de onderliggende nauwelijks sprake zal kunnen zijn. Dat wordt van beide kanten wel beweerd maar blijkbaar weder om de respectieve volkeren tot de uiterste krachtsinspanning te prikkelen. Neen, Duitschland kan Engeland en Engeland kan Duitschland niet vernietigen. Zij kunnen elkander wel zware nadeelen toebrengen maar in het hart kunnen zij elkander niet raken. Een vrede, die toch eenmaal komen moet, zal de levensdeelen van beiden zoo niet geheel ongerept dan toch niet ongeneeselijk gewond laten, integendeel beiden de gelegenheid geven om - zij het dan onder andere levensomstandigheden - opnieuw op te bloeien tot een grootsch cultuurleven, grootscher misschien dan ooit te voren.

Er is ook nog een derde mogendheid, Oostenrijk-Hongarije, voor welke de leus om het bestaan heet te gelden en voor haar geldt zij zonder twijfel. Het lot van den oorlog heeft haar reeds ¾ eener groote provincie ontnomen; Italië richt sedert zijn bestaan gretige oogen op zijn ‘irredenti’ in het Zuiden der monarchie, Roemenië denkt aan Zevenbergen, Servië aan Bosnië en Croatië. Nog ernstiger tegenslagen in den krijg - en wie acht ze niet mogelijk? - zouden ongetwijfeld de monarchie in haren hartader aantasten. Het gevaar voor Oostenrijk-Hongarije is zeker grooter dan dat voor Turkije. Wel is ook tegen Turkije door de Entente de bedreiging geuit, dat het met zijn bestaan speelde door zich bij den Tweebond aan te sluiten, maar vanouds is de verdeeling van de Turksche berenhuid niet zoo heel gemakkelijk gebleken, altijd immers een goede kans biedend voor Turkije om er zich - met eenig verlies dan - behoorlijk uit te redden. En Servië, de aanleiding tot den wereldkrijg, zal zich, nu het Oostenrijk-Hongarije met zooveel goeden uitslag ten slotte het hoofd heeft geboden, in zijn voortbestaan ook wel niet ernstig bedreigd achten.

Voor ons, Hollanders, is de strijd tusschen onze beide naburen, de reuzenstrijd tusschen Engeland en Duitschland, de hoofdzaak, ook in verband met die kleine mogendheid, België, welker lot ons zoozeer ter harte gaat en dat, tusschen de strijdenden in, door het bitterste lot van allen is getroffen. Zal België blijven leven?

[p. 315]

Zal het zijn gansche onafhankelijkheid, zijn gansche grondgebied behouden? Of zal het bij den toekomstigen vrede òf geheel worden opgelost òf in een zeer afhankelijk voortleven moeten berusten? De oplossing van dat vraagstuk ligt aan den uitslag van den strijd. Voor ons heeft zij de hoogste waarde, omdat ook de vraag onzer toekomstige onafhankelijkheid daaraan zoo niet geheel, dan toch ten deele vast zit.

Lettend op het ongeluk en de ellende van anderen, op de moeielijkheden, waarin wij zelf verkeeren, mogen wij geen oogenblik vergeten, dat de groote strijd onzer naburen ons, in de eerste plaats bijna, aangaat, dat ieder oogenblik een phase van dien strijd ook ons in den maalstroom kan werpen. En wie kan zeggen, hoe het dan met ons gaan zal?

Daarom voortgezette wapening, hoe hard die ons ook moge vallen, krachtiger ontwikkeling nog onzer veerkracht door de invoering van algemeenen dienstplicht. Laat ons niet inslapen bij de verwachting, dat het nu al zoo lang geduurd heeft, zoodat de kans op oorlog voor ons bijna tot nul is gebracht. Niets is verderfelijker dan gerustheid te midden van dreigend gevaar, dan het luchtig wandelen langs een afgrond, dien men niet ziet. Laat ons niet in die fout vervallen maar met open oogen, en vooral tegen alle gebeurlijkheden gewapend, onzen weg gaan, neutraal maar tot de tanden gewapend. Geen vrees voor de onvermijdelijke kosten, geen onrust over eigen persoonlijke belangen mag ons bewegen te verslappen in onze wapening, toe te geven aan de verklaarbare begeerte naar terugkeer tot het dagelijksch werk. Wij moeten volhouden tot den vrede, tot na den vrede, opdat niet - zooals dikwijls in de geschiedenis gebeurd is - bij de vredesonderhandelingen ons land, mèt zijn rijke koloniën, als een partij oud goud in den smeltkroes worde geworpen om te dienen voor compensatie ten behoeve van eventueele verliezers in het oorlogsspel. Onze vaderlandsliefde kan misschien in deze omstandigheden niet zoo hoog stijgen als bij onze naburen aan elken kant; toch moet zij ons schragen in onzen toestand, want met haar valt onze onafhankelijkheid. Sursum corda!

Dat oorlogsspel gaat intusschen voort. Het Fransch-Engelsch-Russische offensief is wederom eens door het Duitsche afgewisseld en bij Soissons is inderdaad van Duitsche zijde een aardig avans gemaakt. Op het einde der maand begon ten gevolge van herhaalde Duitsche aanvallen uit de lucht in Engeland zelf een zekere onrust merkbaar te worden, die zich uit in smadelijke verwenschingen

[p. 316]

tegen den doodsvijand, thans huis en hof der Engelschen bedreigend met het lot van België en Noord-Frankrijk als antwoord op de Engelsche aanspraken op de heerschappij der zeeën. Die zeeheerschappij met hare aanspraken begint ook den Amerikaanschen handel bitter te verdrieten; een eerste waarschuwing aan Engeland om den boog niet al te zeer te spannen is reeds gegeven en Engeland toont in zijn gematigd antwoord op de Amerikaansche nota met klachten het gevaar van zulk een optreden wel in te zien. Ook voor ons kan dit zijn nut hebben gelijk de vrees voor Amerika blijkbaar Engeland al dadelijk tot eenige matiging zijner aanspraken heeft gebracht.

Zoo ging de maand weder voort zonder beslissende voordeelen, tenzij dat de beteekenis der Russische nederlaag in December in Polen grooter is dan aanvankelijk werd vermoed gelijk die der Turksche nederlaag in den Kaukasus kleiner is gebleken dan aanvankelijk gezegd werd in de pralende Russische overwinningsberichten. Ook het verlies der Formidable op den 1^sten Januari in het Kanaal kan niet als eenigermate beslissend gelden: Engeland houdt nog genoeg schepen over, al werd het verlies pijnlijk gevoeld als een slag in het gezicht. Erger was voor de Duitsche vloot het verlies van de Blücher in den zeeslag bij Borkum op 24 dezer. En de wederzijdsche bomaanslagen uit de lucht zaaien dood en verderf. Een geheele Duitsche luchtvloot stevende, uit Engeland terugkeerend, over ons land naar huis, wat onze regeering aanleiding gaf om onderzoek en opheldering te Berlijn te vragen; het antwoord zal wel zijn, dat de vloot door mist en duisternis verdwaald was.

Ten slotte, zou de vervanging van den Oostenrijkschen minister-president Berchthold door den Hongaar Burian een teeken van gunstige beteekenis voor den vrede zijn? Of integendeel van de begeerte naar krachtiger oorlogvoering? Het laatste schijnt het geval te zijn, helaas.