Onze Eeuw. Jaargang 14

[p. 380]

Het medaillon
Door Adele Withof.

Femke van Waldenburg, even te voren thuisgekomen van haar bureau, zat in haar woonkamer bij 't raam.

't Was een klare, zonnige middag in Januari. Om de donkere, roerlooze boomen in den tuin tintelde het jonge licht. In de stemmige kamer, waar voor de hooge ramen de gordijnen wijd waren weggeschoven, was de blijheid van den lichten dag.

Behaaglijk leunend in haar stoel genoot Femke haar rust.

Ze was een oudere vrouw, pittig, frisch, met onderscheidende zorg gekleed. Haar zilverend-blonde haar, losjes golvend langs de slapen, temperde de kloekheid van haar voorhoofd en de donkere, soepele japon, met gratie gedragen, gaf fijnheid aan haar krachtige figuur.

Terwijl ze stil voor zich uit keek, verzachtte de uitdrukking van haar energieke oogen en haar mond ontspande zich. Tot de bel klingelde. Dadelijk richtte zij zich op, luisterend, en haar gezicht sloot zich weer tot de uitdrukking van schrandere beradenheid.

Er kwam een jong meisje de kamer in, bijna kinderlijk van gestalte, met haar smalle schouders, de geringe welving van haar borst. Maar in 't gezichtje was de toets van rijpende vrouwelijkheid. Haar gang was onregelmatig, licht balanceerend. Haar eene been, niet krachtig genoeg,

[p. 381]

ging wat slepend. Maar dit mismaakte haar niet. Wel deed het de teerheid van haar ranke lichaam te meer uitkomen.

Zij bedwong een heftige ontroering: haar oogen blikten strak, op haar wangen brandde een scherproode vlek, tusschen neus- en mondhoek groefde zich een diepe lijn.

In Femke's blik was bezorgdheid, geen verwondering.

Zonder een woord liep 't meisje op haar toe, liet zich in een stoel naast haar neervallen.

Toen, haar gezichtje afgewend, zei ze, kortaf: ‘ik blijf bij je van daag.’

‘Goed, Jette.’

Eenige oogenblikken zwegen beiden. Dan, nog zonder op te zien, zei 't meisje, ingehouden heftig: ‘je weet 't?’

De ander, zacht, en haar oogen keken van Jette weg: ‘van Hermans engagement met je zuster?’ Toen, zich weer naar haar toekeerend: ‘je moeder heeft 't me gisteren verteld.’ En ze lei haar hand op Jette's arm.

Jette voer op; haar oogen fonkelden. ‘O, Fem wat ben ik toch dom geweest! Zijn bezoeken, zijn attenties, 't was alles om Dorien. Dat ik dat niet begrepen heb! Zij wist 't natuurlijk. En aan mij hebben ze niet gedacht. Dat ik me een illusie zou kunnen maken. Zoo'n stumper! Die zou zich toch wel niets inbeelden! Femke, waarom heb jij me niet gewaarschuwd?’ - Op eens brak haar drift; haar gezichtje werd hopeloos droef. - ‘'t Is nu zoo hard.’

‘Maar, Jette, hoe kon ik je nu waarschuwen? Ik heb Herman één keer ontmoet.’

‘Maar je wist toch, dat een man mij niet liefhebben kan!’ - Haar heftigheid bruiste weer op. - ‘Welke man trouwt er met een mismaakte!’

‘Kom, kindje, wat overdrijf je. Je weet heel goed, wat een aardig, klein ding je bent. Wees niet zoo verbitterd. Herman zal vriendschap voor je voelen. Juist zijn liefde voor je zuster zal hem tegenover haar meer terughoudend hebben gemaakt. En jij hebt niet begrepen, wat daarachter school. Dat kan toch niemand helpen. 't is een groote teleurstelling voor je, natuurlijk. Maar je komt zoo iets wel te boven. Over een tijdje zie je alles weer anders aan.

[p. 382]

Je leven begint pas. Alle mogelijkheden liggen nog voor je. En bovendien, Jetteke’ - er kwam een glansje van plagerij in Femke's stem - ‘denk je, dat 't zóó erg is, om alleen te blijven?’

‘Och, Fem, je moet jou niet rekenen. Jij bent een uitzondering. Jij hebt aan je zelf genoeg. Ik vind 't vreeselijk. 'k Was nog liever dood.’

‘Onzin, kleintje. Waarom zou ik een uitzondering wezen? Ik ben precies als andere vrouwen. Ik heb verlangd naar een man, naar een gezin, net als jij; ik ben teleurgesteld, veel erger dan jij. Ik spreek daar nooit over. 't Is alles al zoo lang voorbij. - Ik wil 't jou wel vertellen. 't Is misschien goed voor je. Maar dan moet ik je even alleen laten, om er een getuige bij te halen, die er zelf ook een rol in heeft gespeeld.’

Femke kwam terug met een klein, marokijnen écrin.

‘Je moet dit eerst eens bekijken.’

Wat bevreemd, met oplevend interesse, opende Jette het écrin, zag op de vergeelde zij de flonkering van een juweel.

't Was een gouden medaillon van oude smeedkunst: in 't midden een groote smaragd met diepe, fluweelige glansen; daaromheen, in een rand van arabesken, kleinere smaragden en paarlen.

‘Hoe mooi!’ Jette hield het medaillon naar 't licht.

‘Keer 't nu eens om.’

Jette zag op den achterkant een inschrift in oudstijlsche letters: ‘A Dieu ton âme recommande.’

‘Geef 't nu eens hier, dan zal ik je laten zien, wat er in zit.’ Femke knipte het dekseltje open: te voorschijn kwam een plaat van zwart email, waarop en bas relief een ivoren doodskopje. Een fel kopje, met den hoonenden grijns om zijn wreede tandenrijen, zijn ridicuul neusstompje, zijn hoekige ooggaten.

Onthutst staarde Jette op 't onverwachte beeld.

‘'t Is nog niet alles.’ Femke legde het medaillon op de tafel, den voorkant onder. Tastend ging haar vinger over het doodskopje en na een lichten druk klepte het

[p. 383]

zwarte plaatje op, waardoor de binnenwand zichtbaar werd. 't Was een vlakke gouden wand, geheel passend tegen de tusschenplaat, behalve in 't midden. Daar was een kleine holte.

‘Zie je die indieping hier? Toen ik het medaillon kreeg, waren er wat witte korreltjes in. Eén van die korreltjes was genoeg, om een mensch aan zijn eind te brengen.’

‘Maar, Fem, wat heeft dat sinistre ding met jou te maken?’

‘Je verwondert je: zoo'n geheimzinnig ding in 't leven van een eenvoudige vrouw. Maar 't is zoo vreemd niet. Zoo'n oud ding zal gewoonlijk wel een eigenaardige geschiedenis hebben en belandt natuurlijk wel eens in een zonderlinge omgeving. Ik wou je juist de geschiedenis van dat medaillon vertellen, want het eind er van valt samen met de mijne.

‘Ik heb 't geërfd van mijn grootmoeder. Je weet, ik ben van Fransche afkomst; grootmama was een Française. Je hebt ook wel eens geboord, dat ze in haar tijd een gevierde zangeres was. Daarbij was ze een heel mooie vrouw. Ze had het medaillon gekregen van een grand seigneur. Hij hield van haar en wou haar trouwen. Zij hield ook wel van hem, maar toch wilde ze zijn vrouw niet zijn. Ik heb altijd gedacht, dat ze zijn groote liefde niet aandurfde: ze ging meer uit naar 't luchtige, speelsche.

‘Nu, ik ben als klein meisje bij grootmama gekomen en ben bij haar opgegroeid. Ze was toen een geestige, levenslustige vrouw, trotsch en nog mooi. Maar ze was geen echte oude vrouw. Wij leefden in een sfeer van mondaine behaaglijkheid. Voor mij was grootmama zorgzaam en toegevend. Toch was ik geen gelukkig kind. Ik miste iets. Later heb ik begrepen wat: ons leven had geen innigheid, geen ernst. 't Was of grootmoeder, in haar voelen, over een bepaalde grens niet heen durfde. Zij sprak graag over haar vroegere triomfen en zoo vertelde ze mij op een keer de geschiedenis van het medaillon. Dat had behoord tot de familiejuweelen van De Rougemont,

[p. 384]

dien vriend van grootmama. Een paar eeuwen te voren was het gemaakt voor een Demoiselle de Rougemont door een Florentijnschen goudsmid, die in Parijs was komen wonen. Je weet wel, dat in dien tijd de Italiaansche goudsmeden zulke mooie, curieuse dingen maakten. Reine de Rougemont was aan 't hof. Ze moet een mooi meisje geweest zijn, maar heel ernstig en eenzelvig. Daardoor paste zij niet in die omgeving. Ten minste ze noemden haar spottend “la petite mystérieuse.” Op een morgen vond men haar bewusteloos in haar bed en ze is niet meer bij kennis gekomen.

‘Ze dachten aan vergif, maar ze hebben geen spoor kunnen ontdekken. 's Avonds op dienzelfden dag werd de verloving bekend van een der prinsen met een Duitsche vorstin. Niemand behalve grootmama heeft het medaillon meer willen dragen. Toch kende niemand het geheim er van. Dat kwam eerst aan 't licht - toevallig - kort voordat grootmama het kreeg.

‘Ik heb haar wel eens gevraagd, waarom ze juist dit ding had gekregen. Ze antwoordde, dat ze 't zelf had gekozen; ze hield van bizarre dingen en 't had haar aangetrokken, het middel bij de hand te hebben, om een eind aan haar leven te maken, als ze dat ooit zou willen.

‘Ik was twintig jaar, toen grootmoeder stierf. Ik vond haar dood in haar kamer. Een onrustige doode was 't. Alsof haar gezicht in een oogenblik van schrik was verstijfd. En in haar houding was iets afwerends. Op haar schrijftafel lag een brief aan me. Zij wist, dat ze leed aan een ziekte, die haar lichaam langzaam zou verwoesten. Ze had dat proces niet willen doormaken en had zelf er een eind aan gemaakt.

‘Grootmoeder had geleefd van een jaarrente. 't Weinige, dat ze daarbij nog bezat, had ze mij nagelaten, ook haar kostbaarheden. “Die zal jij later dragen,” had ze wel eens met voldoening gezegd. “Je bent ze waard; jij zult het leven genieten, jij zult er je ook niet door laten ringelooren.”

‘Ik was verloofd; ik zou over een paar maanden trouwen. Grootmama's dood had mij natuurlijk een schok ge-

[p. 385]

gegeven. En ik miste haar ook. Ze was voor mij zoo goed geweest, als ze voor iemand zijn kon. Maar ik was te gelukkig, om lang onder den indruk te blijven.

‘Ik hield zooveel van mijn verloofde en ik was zoo trotsch op hem. Hij was heel knap. Al een van zijn eerste pleidooien was een groot succes geweest. Iedereen zei, dat hij zeker carrière zou maken. Hij zag er goed uit ook; flink, met een innemend, schrander gezicht. En ik dacht, dat hij veel van mij hield. Dat deed hij ook eigenlijk wel. Op zijn manier.

‘Op een keer kwam hij bij me en bekende me, dat hij gespeculeerd had en zijn heele fortuin daarbij had verloren. Hij kwam mij mijn woord teruggeven.

‘Je hebt je geld verloren,’ zei ik, ‘nu, dan wachten we. Je zult gauw een groote praktijk hebben.

‘Hij was een oogenblik verlegen; toen zei hij: “Begrijp je dan niet, Femke. Je bent aan weelde gewoon; ik ook. Ik was rijk genoeg voor ons beiden; nu heb ik niets meer dan mijn praktijk. Dat zou immers armoe zijn.”

‘Nu had ik begrepen. Hij wilde vrij zijn. Een vrouw zonder fortuin schikte hem niet meer.

‘Je voelt wel, Jette, hoe hard de ontgoocheling was.

‘Ik geloof, als hij was gestorven, dan zou ik nog niet zóó ellendig zijn geweest. Dan had ik tenminste mijn liefde nog gehad. Nu was ik alles kwijt.

‘Er kwamen dagen, dat de wereld leeg voor me was.

‘Toen dacht ik aan grootmama, hoe die stilletjes was weggeslopen.

De herinnering had dadelijk vat op me.. ‘Ik doe 't ook,’ dacht ik.

‘Ik maakte mijn beschikkingen. Toen dat was afgedaan, ging ik in mijn slaapkamer. Ik herinner me, hoe, terwijl ik de deur dicht deed, de gedachte in me opkwam, dat ik die deur nooit meer open zou doen. 't Was zoo'n vreemde gewaarwording. 't Was of 't leven stilstond.

‘Maar ik aarzelde niet; ik haalde uit de lade van de secretaire grootmoeders medaillon; ik schonk wat water in een glas, om het korreltje op te lossen.

[p. 386]

‘'t Was zomer, al laat in den middag. In huis, in den tuin was alles stil. Maar in de verte, op den weg, floot een jongen. Ik wachtte, om hem langs het hek te zien gaan. Ik zie hem nog, 't was zoo'n stoere boerenjongen met een grofrood gezicht en steil, geelblond haar.

Hij liep met zijn handen in zijn zakken, zijn hoofd in den nek. Zoo blies hij zijn joligheid de wereld in.

‘Ik hoorde 't geluid verdwijnen.“'t Is tijd,” dacht ik.

‘Ik nam het medaillon uit het doosje en wilde het opendoen. Daarbij zag ik 't inschrift. 't Was net, of ik 't voor den eersten keer zag. “A Dieu ton âme recommande.” Ik stond bij de tafel en dacht er over na; ik probeerde er in door te dringen. Maar terwijl ik het deed, voelde ik mijn benauwenis vervluchtigen. 't Was een gevoel van vrijwording. Er was zoo'n vreemd verlangen in me - eindeloos; en toch vroeg 't geen bevrediging. Zie je, Jette, ik wist nu, dat 't diepste in me ongedeerd gebleven was. Mijn trots richtte zich op; ik zon mijn leven niet door een ander laten breken.

De korreltjes heb ik vernietigd. Niet, omdat ik niet zeker was van mijzelf. Ik wist, dat, wat er verder in mijn leven ook gebeuren zon, ik 't nooit zon verkorten. Maar 't medaillon kon in andere handen komen. 't Had zijn werk gedaan; 't zou nu alleen nog maar bestaan als herinnering aan zichzelf.

‘Ik heb toen wel nog een moeilijken tijd gehad. Maar ik was door 't ergste heen. En ik heb mijn weg gevonden.

‘De menschen denken wel: zoo'n eenzame vrouw.....

‘Maar kijk Jette, als je vraagt: “Zou je willen, dat je leven anders was geweest?” dan zeg ik neen. Wat ik nu heb is mooi; 't is rustig en vrij. Ik heb wel eens gedacht: elk mensch heeft zoo zijn eigen gelnk en dat verliest hij niet: 't verandert alleen maar van gedaante.....