Onze Eeuw. Jaargang 14

[p. 436]

Wintermorgen
Door E. Franquinet.

Grauwig-grijze sneeuwlucht na zacht vriesweer; koude tinteling door het heele schemerdonker; alleen in 't Oosten, boven de heuvels uit, wat dof vaal-rood, 't morgengloren. In de vallei de fabriekstad, liggend aan een breeden stroom van drabbig-geel, groen-doorstreept moddervocht, waarboven 't opwasemt nevelig-wit. De stad uit de verte één gore, zwarte plek, in 't donker-grauwe landschap, met òp-punting van naald-fijne kerkspitsen, dòf-blauw in de morgenschemering. In een kring rondom, hier-en-daar er tusschen, de fabrieksschoorsteenen, uit-brakend hun groezel-zwarte kolendampwolken, die op-pluimen in de zware lucht, dan weer neerslaan en zich uitbreiden als donkere sluiers over de nog slapende stad. Verder-uit strekken zich de nachtdonkere nevels door het dal, warrelen op tégen de heuvels, scheuren hoog-boven uit-één, zweven rond als vezels stukgereten rouwgewaad.

En de zon komt op, een winterzon, flauw-zwak stralend, niet in staat de sneeuw-zware wolken, de roetzwarte nevels uitéén te jagen, te verdrijven, maar toch een weinig licht brengend in 't gruwel-grauwe nachte-duister.

De stad begint te ontwaken, loom-langzaam, als kon ze de luie rust niet afschudden. In de straten, de door het

[p. 437]

vries-weer glibber-gladde straten, komt leven. Het verschijnt plotseling, als bij tooverslag; melkmeisjes met frisch-roode koonen van de snerp-kou na groenzeep-wassching; bakkersjongens, wit-gekield, voortsjokkend 't helder-geverfde handwagentje; dan de vrouwen in de deur, oog-knipperend van den slaap en 't licht, traag-langzaam van bewegingen bij 't openschuiven der ramen, het klaarzetten van 't ontbijt.

Reeds meer leven, meer geraas. Hier een hond, die blaft, 'n lang-aangehouden jankend gehuil, wéérkaatsend door de leêge straten, òp-kletsend tegen de grijs-grauwe woningen, dan weer neergalmend en voortglijdend langs de huizen-rijen, in de hoogte zich verliezend, even zwakjes teruggekaatst uit de verte; ginder een boeren-kar met zwaren, ouden knol. Helle klip-klap-klatering van de zwaarbeslagen hoeven, rommel-rateling der wielen over de hobbelig-ongelijke straatkeien, dòf-bonken van wagenbak op de as, òp-roffelend in de stilte, straten-vèr hoorbaar, de kar grel-grille schaduwen werpend bij 't flikkerend licht der gaslantaarns.

'n Schril gefluit, de aankomst van een trein, rollend het station binnen; 'n stamp-stokkend stilstaan, een enkele ná-slag van de zuigers, een sissend stoom-ontsnappen, dan 't schelle geroep van conducteurs langs de wagen-sliert en 't langgerekte: Allen uitstappè..., bij 't opensmakken der deuren. En 't station uit een zwarte mannen-drom, fabrieksarbeiders-van-buiten, de schoenen kletterend op 't vriesharde plaveisel. 't Schijnt, dat hun komst de stad uit haar doezel-dommeling opwekt; meer deuren gaan open, winkelluiken worden ontsloten, allen thans wakker.

Zij loopen bij groepen, sommigen kouwelijk dicht-bijéén, de handen in de diepe overjas-zakken, het hoofd in de schouders gedoken, den rug hoog-kromgetrokken, de pet diep-neer over ooren en oogen. Zij maken dribbel-snelle pasjes, kort de voeten neerzettend, die nog warm zijn van de trein-stoof; anderen, kou-bespottend, de jas wijd open, flink opstappend met groote schreden. Zij verspreiden zich door de nog stille stads-straten, om elkaar na een half-uur terug te vinden op de fabriek.

[p. 438]

....'t Begint te sneeuwen. Langzaam dalen de donzig-witte vlokjes uit de grauw-grijze lucht, zwerm-zweven ze over de donkere stad, zijgen dan neer op de schuine daken, wirrel-warrelen weer op, stuiven voort, omhoog, omlaag, glijden langs de ramen in zacht-suizelende streeling en strijken veer-licht op den grond neer. En de witte vacht hoopt zich op, breidt zich gestadig-langzaam uit over de vensterkozijnen der huizen, de daken, op de kappen der gaslantaarns die nu hun flikkerlicht zacht-glanzend over 't blanke dekkleed werpen. De groezel-gore woningen, de blauw-spitsende torentjes, de vierkant-rechte schoorsteenen, ze zijn alle van aanblik veranderd; de donkere nacht is van de stad verdreven, een helder-blanke dag verving ze. 't Is alles sneeuwwit, kleur der onschuld en der vreugde, alsof de nacht geen ellende en zonde gezien had.

Nog steeds langzaam dalen de vlokken, nu zwaarder, dikker, de wolken meer ontlastend, en de grauw-grijzige wolken helderen op, de zon breekt door en verlicht met glanze-stralen de stad en het blij-blanke land.

Doch in de straten komen de mannen der Gemeente-Reiniging met kar en zout. En waar zij het erop smijten, smelt de sneeuw en het ijs eronder en het wordt een vuilzwarte modder, dien de mannen wegvegen en op de kar laden; maar er vliegen modder-spatten weg en bezoedelen het helder-witte sneeuwkleed en hoe meer er valt, hoe meer zij zich met den grauwigen modder vermengt en al nog vuiler, nog drabbiger wordt.

De werklui gaan naar de fabriek. Zij komen van alle hoeken der stad, gaan naar alle hoeken. Meest zijn zij in groepjes, sommigen alleen. En allen haasten zich; zij zijn geen minuut te vroeg thuis weggegaan, zullen geen minuut te vroeg op hun post zijn. In de straten komt nu drukte, leven en rumoer. Velen op de fiets en de bellen rink-kinken en de rijwielen hobbelen horte-schokkend over de keisteenen. Maar langzamerhand vermindert weer de drukte; de fabriek is begonnen. Een enkele nachtstoker, wat laat nog gebleven, haast zich huiswaarts, om overdag te trachten de noodige rust te vinden.

[p. 439]

....Wat later op den morgen. Thans alles woele-druk. Kinderen gaan naar school, de winkels alle open, het leven der stad weer in vollen gang. De sneeuw, vertrapt, half ontdooid, hier-en-daar tot vuilgrijze hoopen opgeveegd, heeft zich geheel met den modder vermengd en de neêrgeslagen schoorsteendampen hebben op de daken en kozijnen een fijn-zwarte roetlaag uitgespreid, die het heerlijke wit bezoedelde en een grauwe tint gegeven heeft, en de drabbige druppels, die van boven afdruipen, slaan diepe gaten in de nog-ongerept-blanke sneeuw op de beneden-raamkozijnen.

Thans begeven zich ook de klerken naar de fabriek, vellig-magere kerels, met krom-gebogen rug, oud-voor-huntijd van 't zittend leven, met was-bleek gelaat en fletsstaande oogen, automaten, schijnbaar slechts in staat, te schrijven en te rekenen. En ook de directeuren en onderdirecteuren gaan naar hun bureau, sjieke heeren in bontjas, en zij laten zich brengen per rijtuig of in hun luxe-auto, en merken niets van het troostelooze der weer bijna leêge straten. Maar het vuile sneeuw-water druipt neer van de huizen en de modder gulpt in de riolen, verstopt ze en blijft dan in de straatgoten staan, en een paar troosteloosmagere honden graven in de gore sneeuw en werpen zich het vuil tegen 't lijf, terwijl ze tevergeefs naar voedsel zoeken.