Onze Eeuw. Jaargang 14

[p. 157]

Leestafel.

Cornelis Veth. Prikkel-Idyllen IV en V. Bussum, C.A.J. van Dishoeck, 1913.

Zooals wij reeds vroeger bij de drie eerste nummers zeiden: ze zijn prachtig, die ‘prikkel-idyllen’ van Cornelis Veth; ook deze twee volgnummers IV, ‘Roberto en Ewalda of wel Rooverhoofdman en Harem-Dame (Familie-roman)’, en V, ‘Onthullingen door een kamenier ten Hove’ zijn elk in hun genre schitterend No. IV is geschreven in een heerlijk koeterwaalschje, waarvan ons reeds dadelijk de inleiding (of verbeeldt het een prospectus?) dit smakelijk voorproefje geeft: ‘Door den levensgang te volgen van twee gelieven, gevuld met folteringen en heldendaden, is dit werk bij uitstek aangenaam om lezen, en verdient in alle huisgezinnen te doordringen! Volgens wij dusdanig durven verhopen zal de lezer bestatigen kunnen, dat dit uitstekend roman met geen hoegenaamde schae kan gelezen worden, en bijzonder onder opzicht van moraal, afwisseling, dramatische stonden, oprecht onvergelijkelijk mag worden geheeten.’ In no. V. is de kamenier zelf aan het woord; onbescheiden zal ze niet zijn: ‘Wees u daar gerust op en als we in Bohemen niet al lang en breed afgetreden waren, en uitgestorven ook, wat dat aangaat, zou ik dat ook wel stil houden, maar hoe dikwijls heeft mijn nicht Augusta Victoria, eerste linnenmeid in Savoye, en mijn petekind Gitje, haar man is koetsier van de gouden koets in Montenegro ('t was eerst wel beneden haar stand, maar nou zijn ze ook een koninkrijk, dus ga ik ook weer met ze om), me niet aan mijn hoofd gesoebat, tante zegt ze, dat moest u toch eens opschrijven, dat is nog eens de moeite, zegt ze, zoodoende is het er van gekomen, dus neem ik bij deze de pen op ...’

Men ziet uit deze enkele, kleine proefjes met hoeveel virtuositeit Cornelis Veth deze twee schrijftranten bezigt. En de inhoud, vooral van V. is kostelijk-mal.

Dus: opnieuw alle hulde. Maar wij blijven de vraag stellen of de auteur met zijn ‘idyllen’ iets anders bereikt dan dat hij ons heel vroolijke oogenblikken bezorgt (op zichzelf een verdienstelijk werk) en groote vaardigheid toont in het persifleeren van ‘Schund’-

[p. 158]

literatuur. Zal hij de liefhebbers der door hem belachelijk gemaakte ware modellen daarvan afschrikken? Daaraan blijven wij twijfelen. Intusschen, al wordt dat doel gemist, we zijn Cornelis Veth dankbaar voor wat hij ons geeft.

H.S.

Käthe Sturmfels. Het Vrouwengevaar. Geautoriseerde vertaling door B. Nolthenius-Mertens. Baarn. Hollandia-Drukkerij, 1913.

Dit is inderdaad een merkwaardig en tot op zekere hoogte een moedig boekje: het bevat een met veel warmte en innerlijke overtuiging geschreven, een goed-gedacht en helder geargumenteerd betoog tegen het feminisme. Käthe Sturmfels heeft zich eerst tot de vrouwen gewend met een werkje, waaraan zij opzettelijk een aalokkelijken titel gaf (‘wat is de vrouw geoorloofd, als zij liefheeft?’) en dat dan ook in 22000 exemplaren verbreid is. Maar zij heeft niet de zekerheid gekregen dat zij daarmee haar doel bereikt heeft en daarom wendt zij zich nu tot ons, mannen. Getuigt het wellicht van diplomatieke tact dat zij haar lezers, den mannen, komt voorhouden: heerschzucht is de overwegende eigenschap der vrouwelijke natuur en die echt vrouwelijke heerschzucht is de groote drijfveer der vrouwenbeweging? Moeten wij ons ook gevleid gevoelen door de verzekering der schrijfster dat de man scheppend, zelfstandig is en de drager van het ideale, de vrouw ontvangend en de bewaakster der werkelijkheid in haar engen kring? Neen, wij meenen dat Käthe Sturmfels zulke kleine middelen om onze instemming te winnen versmaadt en dat zij zuiver de dingen zegt, gelijk zij ze gevoelt. Voor haar is de vrouwenbeweging een ontaarding, een verschijnsel dat op verval wijst en dat zelf weer tot nog dieper verval leidt. Dit en veel meer nog wordt met gloed - en ook met kracht van stevige redeneering - in dit boekje betoogd. Zij zegt hierin allerlei belangwekkende dingen, waarmee gij als lezer of lezeres het niet eens behoeft te zijn (of niet in allen deele, maar die het toch zeker wel de moeite waard is ernstig te overwegen. ‘Over de grondslagen der vrouwenbeweging’, ‘de vrouwenbeweging voor den waarnemer’, ‘het feminisme in vroegere tijden’, ‘de dames van de sexueele ethiek’, ‘het “sociale” feminisme’, ‘feminisme, jodendom en sociaaldemocratie’; - wij doen maar een greep uit de titels der verschillende hoofdstukken, uit de onderwerpen, waarover de schrijfster tot ons spreekt. Zij doet dat, als wij reeds zeiden, met veel warmte, met den duidelijkherkenbaren gloed eener eerlijke en welgegronde overtuiging; zij

[p. 159]

verwerpt daarbij de zwakheid, sentimentaliteit, verteedering des harten, die de volkskracht ondermijnt, pleit voor kracht, voor zelfbewustzijn, nuchterheid, gezond verstand. ‘Het zich bezighouden met de sexualiteit is een teeken van onzen tijd. Het is een teeken van het zedelijk verval van ons volk’; met die woorden opent zij haar beschouwing over ‘de dames van de sexueele ethiek’, waarin zij de‘dubbele moraal’, de ‘Mutterschutz’ en de moederschapsverzekering behandelt om te eindigen met de verzuchting: ‘als er niet zooveel door vrouwen en feministen gekwebbeld werd over de verhouding der beide geslachten, dan zouden die er beter aan toe zijn’.

‘Het zijn’ - zoo heet het in ‘De oplossing van het vrouwenvraagstuk’ - ‘het zijn niet de echte vrouwen, die de vrouwenbeweging maken. Integendeel, zij weêrleggen reeds door haar eenvoudig ‘er zijn’ het goed recht der vrouwenheweging. Er zijn heden ten dage in ieder land nog vele vrouwen, aan wie de vrouwenbeweging onberoerd voorbijgaat. En er zijn ook velen, wier innerlijke gezondheid alle moderne invloeden van deze soort te schande heeft gemaakt. Zij zijn hartverkwikkende, harmonisch klare vrouwenfiguren. Zij zijn een zegen van God in haar engen kring, en haar zonen en dochteren dragen haar op de handen. Als er een oplossing van het zoogenaamde vrouwenvraagstuk moet worden gevonden, dan kan dit alleen op den weg van schijnbaren terugkeer geschieden: de moderne vrouwelijke ‘menschen’ moeten weder eenvoudige vrouwen worden, slechts vrouwen, die op deze stillen in den lande gelijken’.

Een merkwaardig en wat men noemt een ‘suggestief’ boekje; moge het veel gelezen worden, ook door onze vrouwelijke en mannelijke feministen. Zal het haar en hen ergeren? Wellicht in dezelfde mate waarin de schrijfster geërgerd werd. Maar ook de feministen moeten een stootje kunnen verduren. En wanneer zij na ernstige overweging van het vele dat Käthe Sturmfels hun te zeggen heeft en te denken geeft, geen duimbreed van hun inzichten zijn afgeweken, nu dan heeft in elk geval hun overtuiging gewonnen in innerlijke kracht. Het kan althans geen mensch schaden dlt stevig pleidooi te lezen en te overdenken.

H.S.

Elise Soer. Tot hoogen prijs. Amsterdam. L.J. Veen.

Lezers van Onze Eeuw zullen in ‘Tot hoogen prijs’ de historische novelle herkennen, welke zij in dit tijdschrift onder den titel ‘Donkere dagen in 1812’ hebben genoten. Allicht zullen zij gaarne in dit deeltje nog eens de tragische geschiedenis van Marie

[p. 160]

van Haesteren Tenninck willen meeleven, gelijk de schrijfster ons die op haar eenvoudigen trant heeft verteld. Vergissen wij ons niet, dan heeft Elise Soer aan haar verhaal, gelijk dat hier verscheen, een korte beschouwing toegevoegd over Napoleon in zijn verhouding tot de vrouwen.

H.S.

Marie Koenen. Het Hofke. Bussum. Paul Brand. MCMXIII.

Met sympathie is het gevoelvolle werk van deze schrijfster, zoowel haar poëzie als haar proza, reeds in dit tijdschrift besproken. Doch niet met uitbundigheid. Natuurlijk temperde niet het innigroomsche karakter van haar werk de sympathie ervoor. Neen, dat de lof er van wel gemeend doch niet uitbundig klonk, lag aan de kwaliteit van dit werk.

Evenzoo moet het oordeel luiden over dit bundeltje van twee novellen, getiteld naar de grootste: Het Hofke. Deze novelle vertelt eenvoudig en met gevoel den strijd van de oude deftige boerderij Het Hofke tegen haar nieuwe, schreeuwend-rijke geburin Het Zonneveld. Welke strijd eerst acuut wordt als Milia, het eenige meisje van Het Hofke, en Willem, de eenige jongen van het Zonneveld, elkaar lief krijgen. Mooi wordt verteld hoe de vrome Milia haar liefde ten offer brengt aan haar plicht, Willem's vrouw en kinderen trouw bijstaat, en daarvoor wordt beloond als zij Willem's tweede vrouw wordt. En toch ....

Deze dorpsnovelle doet inde verte denken aan Björnson's Synnöve Solhakken, daar Solbakken, als een vertaling van Zonneveld, ook ligt tegenover Granliden, dat, al is het niet in naam, iets heeft van het Hofke. Doch deze herinnering is te uiterlijk om de mindere bekoring te verklaren die van deze hollandsche dorpsnovelle uitgaat. Ik schrijf die hieraan toe dat hier meer de gedachte dan de visie aan het werk is geweest. Een gezonde, een nobele gedachte voorzeker, maar die, waar ze litirair werk gaat leveren, den diepen blik der visie op het raadselachtige leven mist.

Hetzelfde zeggen we van de tweede novelle Dolfs Zonde, die vertelt hoe zijn vrouw Bette boete doet voor de gierigheid van haar overleden man. Ook dit is goed en nobel werk, maar wat vlak. Het leven, ook van dorpsmenschen, van hen vooral, heeft dieper dalen en blinkender hoogten.

G.F.H.