Onze Eeuw. Jaargang 13

[p. 478]

Leestafel.

Leerboek der Oude Geschiedenis ten dienste der Gymnasia door Dr. R. Jacobsen en Dr. M. Engers. Leeraren aan het Erasmiaansch Gymnasium te Rotterdam. Met XXXIII afbeeldingen. Rotterdam. W.L. en J. Brusse.

Het leerplan voor de Nederlandsche Gymnasiën draagt den leeraren in de Geschiedenis de taak op, gedurende 4 weekuren in de eerste klasse, 3 in de tweede en 3 in de derde, aan hunne leerlingen te geven: ‘A voor de vaderlandsche geschiedenis in de eerste tot en met de derde klasse, een overzicht der vaderlandsche geschiedenis ten minste tot 1795 voortgezet; en B voor de algemeene geschiedenis, in de eerste tot en met de derde klasse, een overzicht der algemeene geschiedenis ten minste tot 1789 voortgezet.’

Dit voorschrift veronderstelt - wie ziet het niet in? - bij onze historieleeraren naast rijke en goedbezonken kennis van de historie die zij hun belangstellend publiek ‘in overzicht’, dus als 't ware in vogelvlucht moeten toonen, een ongemeenen takt, synthetische geestesdispositie, duidelijk besef van hetgeen ‘onze jongens weten moeten’, levendigheid van voordracht, zelfbeheersching in oordeel en mededeeling, kortom een schat van paedagogische gaven. Het is een geluk voor onze Gymnasiën dat de aantrekkelijkheid van het historie-onderwijs velen onzer meest begaafde docenten de zware eischen die dit onderricht aan hun fysieke en psychische faculteiten stelt licht doet achten om de wille van de paedagogische resultaten. En zoo zien wij steeds met name ten opzichte van de Oude Geschiedenis, zoo bij uitstek geschikt en boeiend voor de zeer jonge Latinistjes met hunne frissche heldenvereering, de aandacht der mannen van het onderwijs gewijd aan deze vraag, hoe men den vrij karig toegemeten tijd in de Eerste Klasse het verstandigst zal besteden aan een onderricht in de antieke historie, dat vooreerst geschikt zal zijn een solieden grondslag te vormen voor de klassieke studie in de tweede en derde klassen en ten tweede bestemd is om verrijkt en verruimd te worden door de

[p. 479]

uitvoeriger beschouwing van Griekenlands en Rome's historie in de vierde klasse.

Van die werkzame aandacht der mannen van de praktijk is het leerboek der Heeren Jacobsen en Engers een goede vrucht. Op de hoogte van de resultaten der wetenschappelijke historiebeoefening betracht het zelf, als geschreven voor jonge knapen den grootsten eenvoud. Misschien zal het zelfs aan sommige ouderwetsche lezers, die nog niet weten welk een bescheidenheid van de ‘klassieke’ leeraren in het gymnasiaal verband gaandeweg wordt verwacht, de vraag op de lippen brengen, of het niet al te weinig ‘gymnasiaal’ is. - Mij schijnt deze eenvoud eer eene verdienste dan een bezwaar. De zeer heldere expositie der feiten, het ongezocht op den voorgrond brengen van belangrijke personen, de korte bespreking van mythologie, cultuur en literatuur maken dit boek niet slechts tot eene goede handleiding bij aanvullend en verhalend onderwijs, maar tevens tot een voortreflijke inleiding voor de lectuur van uitvoeriger en geleerder handboeken als b.v. dat van Prof. van Gelder. En ook de afbeeldingen kunnen haar nut hebben, al staan ze wat vreemd en los door het boek verspreid, en al missen wij noode de zoo gemakkelijk te geven aanwijzing van herkomst.

Voor ‘deskundige’ opmerkingen is de leestafel van Onze Eeuw nauwlijks de plaats. Toch stelden wij het op prijs dat dit Leer- en Leesboek ons ter aankondiging werd toegezonden, daar die toezending ons een welkome aanleiding is den schrijvers succes toe te wenschen bij hunnen sympathieken arbeid.

K.K.

P.N. van Eyck. Uitzichten. Bussem. C.A.J. van Dishoeck.

De schijnbaar veelsoortige liederenschat in dezen bundel verzameld en ten deele aan de Nederlandsche lezers reeds door publicatie in onze tijdschriften bekend wordt door den dichter ons thans als in hoogere éénheid, als uit ééne stemmingsreeks geboren aangeboden. Van Eyck gaf aan den ganschen bundel den titel die in eigenlijken zin slechts scheen te behooren tot den laatsten daarin opgenomen cyclus: hij wil dat zijne zangerige klachten, de gloedvolle vertolkingen zijner zinlijke begeerten, de stille koestering van zijn levensweemoed, het aarzelend geluid van zijn herboren hoop, hij wil dat al die stemmingen thans worden vernomen en verstaan in de ruimere atmosfeer der Uitzichten, als de matheid der moede-

[p. 480]

loosheid is afgelegd, en het dichteroog onomfloersd staart over de tintelende golving eener nieuwe zee van geluk.

Dit is een krachtig en den dichter sterkend verlangen, een eisch van harmonie met groote fijngevoeligheid door den zangerigen dichter van den ‘Getooiden doolhof’, en de ‘Getijden’ betracht. En ook de lezer zal die dichterlijke bedoeling onder de lectuur blijven gevoelen. Toch kan het nauwelijks anders, of ook uit dezen bundel zal weer de waarheid blijken van ons aller ervaring dat onze tranen gereeder vertolking vinden dan onze lach. Hoe zuiver de blijdschap weerklinke in sommige liederen van de laatste afdeeling, het is alsof die blijdschap zelve - immers ook nog maar eene vreugde over zich openende verschieten - niet zoo diep uit des dichters ziel opklinkt, als zijn lied van smart. Het schijnt dat Van Eyck zelf dit ook gevoelt. Immers aan het eind van de ‘Uitzichten’ voegt hij een slotzang die toch nog weder een verzuchting van teleurstelling is. Ziehier den aanhef:

Ik heb mijn zuiverst goud tot bekers omgegoten,
Die wachten, rijk versierd, en schitt'ren vol van zon, -
Maar wáárom zag 'k hun rand nog nimmer overvloten
Door 't schuimen van den most, dien 'k in mijn wijngaard won?
Ik vond aan 's levens strand reeds vele schoone schelpen
En droeg ze naar mijn huis. Maar wáárom hoord' ik nooit,
Als 't oor zich tot hen boog, in hen die zoete en felpen,
Die eindelooze stem die zweeft, maar stijgt noch glooit?

De dichter blijft niet staan bij deze doordachte en welluidend geuite vragen. Thans nog zal hij moeten erkennen dat voor hem het leven nog nimmer ‘eene heerlijkheid bezat die 't gansch geheiligd heeft’. Maar wellicht.... wellicht brengt de avond - het getij, dat hij liefheeft - nieuwe en zuiverder hope en een schijn van klaarder licht:

Een groote gouden gloed zal in uw spiegels breken,
Mijn ziel, tot blank gebloemt en blinkend loof van schijn,
En 't lied, dat dringend stijgt, 't lied dat van u moet spreken,
Zal dán geen weeklacht meer, maar luide juichklank zijn.

Is het niet schoon dat alzoo toch ook deze slotzang als lied van verzuchting begonnen in zoo zuiver klinkenden juichtoon eindigt en alzoo voor den dichter en voor hen die naar hem luisteren wijst naar het verschiet van nieuwe, breedere en scherper geziene Uitzichten?

K.K.