Logo DBNL
Onze Eeuw. Jaargang 10 (1910)

Onze Eeuw. Jaargang 10

(1910)– [tijdschrift] Onze Eeuw–rechtenstatus Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Ver van de menschen
Door Josef Cohen.

(Slot.)

Twee-en-twintigste hoofdstuk.

Jaren van zwaren arbeid volgden voor Peter Strie. Hij streed te midden van vreemde menschen, die zijn vijanden waren, maar zijn boerentrots spotte met hun haat en cent voor cent spaarde hij, om later naar de heide, zijn vaderland, terug te gaan. Geen druppel drank dronk hij, het kaartspel bleef hij verre, zooals het een Strie betaamt. Eindelijk schreef hem Teunis Scholten, dat de combinatie een pachter zocht voor het Strie-land, en gaarne het ook hem verkoopen wilde.

Dus besloot Peter Strie het land der Strie's te pachten, en te werken, tot het weer het zijne was.

Trientje was in het kleine stadje teruggekomen, zoekend naar werk. Nu had ze alleen voor zichzelf te zorgen, en ze leefde zuinig op een alléén kamertje. Het geleek, of in deze stille stad haar stille leven den menschen als het duister voorbijgleed. Niemand bijna kende haar. Zij dacht, dat zij geen boeken hoefde te lezen, daar zij te droomen had over het geluk van haar jeugd, en haar later leed, den dood van haar kinderen, en den dag, dat Peter Strie haar verstiet voor Hilde Wolters. Eens, toen

Teunis Scholten haar over Peter Strie sprak, merkte ze, dat de vrouw van den meester haar aanzag. En, omdat ze haar niet wilde laten denken, dat ze nog om Peter Strie gaf, vertelde ze haar alles een rustigen Zondagmorgen in 't prieel van den Averkampschen meester.

Het vrouwtje van Teunis Scholten was in den loop der jaren dezelfde gebleven: alleen was ze wat ronder geworden, van zoo'n gezellige rondheid, die je vertrouwen geeft. Haar oogen en haar ongerimpeld voorhoofd en haar lach en haar woorden leken van een jeugdig meisje, en alleen als ze beschermend haar armen legde om Trientje's middel merkte je, dat de vrouw van Teunis Scholten ouder was dan zij.

Toen Trientje had verteld, wat ze over Peter Strie had gedacht, wist haar vriendin in den beginne niet, wat ze zeggen zou. Ze twijfelde eerst, of 't wel alles waar was. Ze glimlachte even haar onzekerheid, doch daar Trientje ernstig bleef, begreep ze, dat ze de waarheid sprak. Ze streelde zacht haar handen.

‘Denk ie noe?’ vroeg Trientje, ‘da'k völle te liejen hebbe.’

‘Ja,’ zei de ander, ‘dat lijkt mij tenminste zoo, Trientje.’

‘En 't is toch neêt woar,’ antwoordde ze. ‘Ik weet neêt, wat dat bie mien is, moar ik gleuve, da'k best buten 'm zol können lèven.’

De vrouw van Teunis Scholten bedwong haar lust, om haar gunstig voor Peter Strie te stemmen. Ze had gaarne gezegd, dat nu toch, in de jaren, dat zijn eerste jeugd voorbij was, zijn ernstig werk begon. Ze peinsde echter tegelijkertijd, dat Peter Strie nu in de groote wereld was en misschien Trientje zou vergeten. Het was het beste, dat de tijd zou uitmaken, of ze bij elkander hoorden.

Trientje had al een paar maanden gemerkt, dat er een man was, die naar haar zag, als ze hem voorbij kwam. Ze merkte ook, dat hij, als ze wat later van huis was gegaan dan anders, voor een winkel was blijven staan, om

den tijd te rekken. Ze begreep, dat de man graag met haar zou willen spreken, zoo hij durfde.

Op een avond, toen ze thuis kwam, wachtte hij voor de deur. Ze bleef staan, om hem te laten praten, want hij was een net ventje wel, zindelijk gekleed; en met eerlijke oogen. Hij stotterde en schoof aan z'n pet.

‘Ie hoaf veur mien neêt bange te wèzen,’ zeide Trientje.

‘Ik heb oe allange willen ansprèken,’ antwoordde 't manneke, ‘moar ik heb 't neêt edörfd.’

‘Joa, dat he'k allange ewêten,’ glimlachte ze. ‘Weêt ie, ik zal èven mien peksken wegbargen, dan könne wi samen wat proaten.’

Ze gingen naast elkander door de menschenleege straten. Hij wist niet, wat hij haar eigenlijk zou kunnen vertellen. Doch onwillekeurig voelde hij, dat zij zijn vertrouwen wachtte, en dus kwam hij er toe van zichzelf te verhalen. Hij en zijn vrouw, al hadden ze geen kinderen, hadden gelukkig geleefd, maar, nadat zijn vrouw gestorven was, scheen zijn vrede verloren en tevergeefs trachtte hij de oude rust te herwinnen. Zijn huis en de stilte van de kamer waren vreemden voor hem geworden, en hij was een verlaten mensch, die de vreugde niet kende. Kalm, of ze elkaar al jaren hadden gekend, vertelde hij haar dit, en zij, haar hoofd gebogen, luisterde naar hem.

‘Denk ie noe?’ vroeg 't manneke, ‘da'k 'n andere vrouwe mot zeuken.’

‘Ie mot 'n goeie vrouwe hebben,’ zeide ze ernstig, ‘deê oe huusholden beredderen kan.’

‘'t Is zoo meuilijk, um 'n goeie vrouwe te vinden,’ zuchtte hij. ‘Mensch! da's zoo meuilijk.’

‘D'r bint goeie vrouwen genog in de wereld,’ antwoordde ze, ‘deê 'n goeie man zeukt.’

‘Zol-ie denken?’ zeide hij blij. ‘Bint d'r goeie vrouwen genog veur mien?’

‘Joa,’ antwoordde ze eenvoudig. ‘A'j moar rond-kiekt.’

Ze ontmoetten elkander dikwerf daarna. En altijd praatten ze erover, dat er goede vrouwen genoeg in de wereld

waren en dat een man de eenzaamheid niet goed kan verdragen, tot een dag hij haar bevend smeekte, om het maar met hem te wagen. Al was ze lang erop voorbereid, dat hij haar zou vragen, toch gaf ze niet dadelijk antwoord.

‘Ik wil 't oaverleggen,’ zeide ze.

Dien avond bedacht ze, hoe eenzaam haar eigen leven was. En dan had ze zoo'n wonder-groot medelijden gekregen met 't steedsche manneke, dat zoo zielig van zijn vroeger geluk praatte. Waarom zou ze het nu niet kunnen volbrengen? Peter Strie en zij waren vreemden voor elkander, zelfs waren ze geen vrienden meer. Wanneer ze 't manneke nam, zou haar leven worden als het zijne. En zoo jong was ze nu ook niet, dat ze om een verloren liefde zou kunnen treuren, nu een brave man, dien zij vriendelijk gezind was, haar tot vrouw wilde hebben.

Den volgenden dag waren ze verloofd, en ze besloten over vier maanden te trouwen.

Peter Strie schreef haar een brief, zooals een broer een zuster. Dat ontroerde haar, daar ze niets van hem verwacht had. Ze liet haar verloofde den brief lezen, en hij vroeg haar heel bedremmeld, wie dat was, Peter Strie. Rustig, zonder iets te zwijgen, vertelde ze haar leven. Hij luisterde toe, heel-zacht-bevend. En ten laatste knikte hij met zijn hoofd.

‘Ik zal oe altied vertrouwen,’ zeide hij, ‘omda'k veule, dat-ie te vertrouwen bint en umda'k weêt, dat ie tegenoaver oe man altied de woarheid zult sprèken. Ik weêt heel goed, dat-ie neêt van mien holdt - heel goed weêt ik dat. Moar ie zult toch een brave vrouwe veur mien wèzen.’

‘Dat za'k ook,’ beloofde ze hem eenvoudig. ‘En ik holde neêt van Peter Strie.’

Het mannetje antwoordde niet. Weder begonnen zijn handen zachtjes te trillen.

Ze zag hem aan, en herhaalde het beslist.

‘Ik holde neêt meer van Peter Strie,’ zeide ze.

‘Ik gleuf oe toch wel,’ antwoordde 't oude manneke. ‘Ik zeg toch neêt, da'k oe neêt gleuve. Dat kàn ik neêt

zeggen. En ie zölt ook niet denken, da'k kwoad op Peter Strie bin. Dat zöl-ie neêt denken.’

‘Moar dat denk ik toch neêt,’ zeide ze. ‘Ik weet heel goed, dawwe noe samen deur 't leven mot en dawwe bie elkander heurt, veur altied.’

Maar toen nu op de Overijselsche heide ieder verwachtte, dat Trientje wel spoedig met 't steedsche manneke zou trouwen, en de vrouw van Teunis Scholten zichzelf al gebrek aan menschenkennis verweet, werd Trientje geplaagd door de gedachte, dat ze Peter Strie liefhad. En ze wist niet, wat ze doen zou: het manneke toch had ze haar woord gegeven.

Toen het zonlicht blijde scheen en de bank in 't prieel van den Averkampschen meester tot een praatje lokte meer dan anders, en Teunis Scholten's gezellig vrouwke des middags na de koffie er ging zitten, wanneer 't zonnetje 't allergenoeglijkst scheen, besloot Trientje nog eens een uurtje met haar te praten. Het was eenige dagen voor haar huwelijk, en zij wilde den raad van haar beste vriendin weten om te hooren, wat ze doen moest. Ze zaten naast elkaar en spraken eerst over onverschillige onderwerpen. Niet geheel was de gastvrouw over haar vriendin tevreden, want in het geheim sympathiseerde ze zéér met Peter Strie en ze had den beiden graag elkander gegund. Trientje raadde haar gedachten, maar ze boog haar hoofd niet, en zag de ander rustig aan.

‘Ik kom 'ns met oe proaten,’ zeide ze. ‘'t Hef mien allang op 't hart elègen.’

Haar oudere vriendin begreep, wat ze zeggen wilde. Ze nam Trientje's hand en drukte die krachtig. Haar oogen schitterden van blijdschap.

‘Wi bent nog zoo ver neêt,’ glimlachte Trientje droevig. ‘Ik hold neêt van den man, deê mien evroagd hef zien vrouwe te wörden. Moar ik heb 'm mien joawoard egeven, en noe vroag ik oe, wa'k eigelijk doan mot.’

Toen werd Teunis Scholten's vrouw kwaad. Ze voer heftig uit, dat Trientje nu toch al genoeg ongeluk over haar eigen leven had gebracht, en dat het niet noodig

was, om dat spel nog eens te herhalen. Voor 't steedsche manneke voelde ze toch maar hoogstens medelijden? Was dan een vrouw als Trientje Willink alleen in de wereld, om kousen te stoppen voor weduwnaars en elken Zaterdagavond te zorgen voor schoon lijfgoed? Had ze dan als vrouw geen hoogere roeping te vervullen? Ze had zich nu éénmaal in haar leven bijna voorgoed opgeofferd voor haar ouders; en nu zou ze 't doen voor een volkomen vreemde?

‘Ik hem 'm ezegd, da'k 'm nemmen zol,’ peinsde Trientje. ‘En ik heb bie mienzelf edacht, da'k Peter Strie toch neêt nemme. Dat he'k mienzelf beloafd.’

Paf zat Teunis Scholten's vrouwtje. Daarna, ineens, begreep ze de situatie. ‘En al komt er dan ook niks van jullie beiden,’ stotterde ze driftig, ‘je zult dien ander ook niet nemen, dat zùl je niet.’

Den volgenden avond wachtte Trientje haar verloofde in de Keizerstraat op. Hij wilde haar den arm geven, maar zacht zeide ze hem, dat ze hem iets vertellen wilde. En terwijl ze donkere straten zochten, vroeg ze hem smeekend haar van haar belofte te ontslaan. Hij begon te beven, doch hij hield zich sterk en huilde niet.

‘Zêe,’ fluisterde ze, ‘'t was toch niks tusschen ons ewest. 't Had misschien moar weer een lèven van noarigheid egeven. 't Is beter, dat 't kump, zoo as 't is.’

‘Joa,’ zeide hij toonloos, ‘in 't lèven kump alles zoa as 't kump. Wi menschen mot moar leeren ons doarin te schikken, zoo goad wi dat könt.’

En zonder verder te groeten ging hij heen. Hij liep al met zachte, oudemannetjes-pasjes, 't smalle rugje nederig gebogen, de smalle, fatsoenlijke jassepandjes rhytmisch schuddend in den wind. Hij zag niet eenmaal om, maar pijnlijk tikte het bezorgde gedachtetje in zijn hersens, wie hij nu zijn huishouden zou kunnen toevertrouwen. Trientje leek hem zoo goed en netjes en huishoudelijk; ze zou wel degelijk op alles gepast hebben.

Teunis Scholten wilde dadelijk Peter Strie alles zeggen, maar zijn vrouw hield hem, zelf aarzelend, daarvan terug. Dat moest hij niet doen, zei ze.

‘Waarom niet?’ vroeg de meester. ‘Waarom lijkt je dat nu beter?’

Ze kreeg even een kleur, en ze lachte zelf, omdat ze bloosde. Of ik een jong meisje ben, dacht ze glimlachend. Dat zoo'n knappe man als de hare het ook niet begreep.

‘Gekke vent,’ zei ze, ‘wanneer je 't Peter zegt, lijkt 't net, of Trientje gewacht heeft, tot hij teruggekomen is, om 't met dat mannetje af te maken.’

En zoo hoorde Peter er niets van, dat haar verkeering uit was, ook niet op den dag, dat hij Teunis Scholten weder ontmoette. Ze zaten lang bij elkaar in den lenteavond te praten bij het goedig-schemerende licht van de lamp, dat gemoedelijk-vertrouwelijk suisde, en de stemmen der beide mannen diep door hun vage ontroering deed klinken.

Peter vertelde, dat bij nu de Strie-hoeve van de combinatie wilde pachten en later koopen en hij vroeg, hoe het in den laatsten tijd met de boerderij gegaan was. De meester zeide hem alles, zonder terughouding. Hij zou zijn landen niet meer weerkennen, want hun vruchtbaarheid, die door eeuwen arbeid van vroegere geslachten was bevochten, had niet meer voortgeduurd na het onheil der Strie's. De bevolking hechtte aan dit feit weer allemaal sprookjes en er waren velen, die verlangden naar zijn terugkeer op de heide. Men betoogde, dat men de Strie's ten onrechte had vervolgd. Het noodlot had het volk tot verderf gestrekt, daar het zèlf gezondigd had. Nadat Peter vertrokken was, toonde het zich immers niet verzoend? En waar vroeger het koren trotsch zich had geheven, was nu ongeluk gezaaid met de korrelen, en het graan stond schraal.

De veepest had ten tweede male gewoed, toen de Strie's van hun geboortegrond verbannen waren: de bliksem was geslagen in Isfordink's hoeve en de Isfordink's bedelden langs de huizen. En dat toch allemaal, terwijl Peter weg was! Wanneer een Strie zou terugkomen zou het zijn als in de dagen van weleer: allen zouden moeten strijden, om in het leven te blijven, doch wie, op de schrale aarde geboren, ziet op tegen den arbeid? Als

alleen maar niet de eene ramp volgde op de andere en het menschenwerk van dagen in enkele seconden vernielde! Het geluk zou volgens velen weder droomen over de heide, als Peter Strie, de zoon van Hannes, den rug kromde bij het werk op zijn eigen land. De jonge Aarnink haalde uit de schuur den hoogen hoed zonder rand, dien zijn vader had gedragen bij het groaveboanen voor Hannes Strie's eerste vrouw, en vol piëteit zette hij dien op het antieke kabinetje, tusschen de Delftsche porceleinen koeien, erfstukken van misschien honderdvijftig jaren her.

Toch gebeurde er nog iets, waardoor de eerbied voor zijn naam dreigde te verminderen. Jansje Greuve, die haar laatste koe had verloren, en door dit vreeselijk ongeluk immers zwakhoofdig geworden was, ontmoette Peter Strie op den weg tusschen Averkamp en Merloo. Zoodra ze hem in de verte zag, ging ze op een heidebelt zitten en wachtte, of hij voorbij zou komen. Hij bemerkte haar niet, tot zij plotseling voor hem opdook, een grooten steen in de hand, waarmede ze hem vervolgde. Dansend en springend, onmenschelijke geluiden uitstootend, liep ze achter hem, tot het dorp. Vloeken, door de heide nog nooit vernomen, doch die zij tijdens haar zwerftochten had opgevangen, braakte zij uit. Ineens versnelde ze haar pas, en ging voor Peter staan, haar hand dreigend tot vuisten gebald.

‘Mien koa! mien koa,’ huilde ze verwijtend.

Hoog wierp ze, glimlachend-spelend als een klein kind, daarna den steen in de lucht en ving hem op, aanhoudend na elken sprong voor Peter buigend. Toen hield ze op met haar amuseerend spel in den kring schuwe menschen om haar heen, en staarde naar Peter, haar oogen, in ontoerekenbaarheid van smart en afschuw lichtend.

‘Mien koa! mien koa,’ riep ze uit.

Allen in het dorp herinnerden zich nu weder de vreeselijke dagen, toen het vee in alle stallen gestorven was, en de klokken hadden geluid. Nu wisten ze weer al het ongeluk en hun oude haat leek nooit verdwenen. Ze balden de vuisten, en menige boerenjongen had lust, om nu eens met Peter Strie af te rekenen. Zijn rust redde

hem: Jansje Greuve's aandacht werd afgeleid door een donkere wolk in de verte en langzaam ging Peter verder. Nu Peter, zooals het spoedig bekend werd, in onderhandelingen trad met de combinatie van kapitalisten, om de Strie-hoeve terug te koopen, vergat men spoedig weder de drift van Jansje Greuve, en men wachtte met belangstelling, wat er zou gebeuren. Het was de Jood, die voordeelige voorwaarden voor hem wist te bedingen en in de volgende lente werkte hij al op zijn heide, of er geen wereld buiten hem bestond. Trotsch als een overwinnaar ging hij over zijn grond; en hij werd een eenzaam mensch, zijn heimwee gestild, vol weelde over zijn land, dat hij kende, klonter voor klonter en lijn voor lijn. Hij was een machtig mensch, en de boeren begrepen niet, waarom in zoo korten tijd de Strie-naam weder zoo wijd-uit schalde, of nimmer zijn klank gebarsten geweest ware. Was het, omdat Peter zoo rechtop ging, en zijn gezicht fier en hoogmoedig was? Of kwam het, daar zich de legende van zijn grootheid toch bewaard had, zooals van een vorstengeslacht, dat verdreven is uit het vaderland, doch terugkeert in tijden van nood? Blij schitterden de oogen der werkers op het land. Dit jaar zou groot de oogst zijn; de Strie's, de Strie's waren gekomen. Peter woonde op zijn oude velden en hij dwong den grond tot vruchtbaarheid. Niemand behoefde zorgen meer te lijden. De Strie's zouden hun eer handhaven, en de heide tegen den vloek beschermen. En als de ouden van dagen nu vertelden van de Strie's luisterden zelfs de jongeren, die met een meisje hadden afgesproken bij de heuvelen, vol vreemden eerbied: de deerne moest dan maar een kwartiertje wachten. Een ontroering, als ze nog nooit gekend had bijna, deed Trientje wakkerschudden uit haar twijfel, die bij haar gebleven was na het verbreken van haar belofte. Peter Strie had nu de hoeve en zijn land terug: hij was niet onder de menschen gebleven, doch hij had zijn plaats op de heide, die hem rechtens toekwam, na ontbering en kommer, en strijd om zichzelf bovenal, weder veroverd. Nooit had hij

den grond vergeten dus: en hij had de eer van zijn vader vederlicht hersteld.

Terwijl ze dit bedroomde, dacht ze er ineens aan, wat hij zou gelooven van haar houding tegenover 't steedsche manneke. Hij zou meenen, dat ze het manneke had verworpen, om hem te krijgen; ja, dat zou hij meenen. En ze wilde hem nu niet meer. Te diep had hij haar vernederd. Ze had eenmaal haar besluit genomen. Eenzaam wou ze voortaan, berustend, haar leven volbrengen.

Zich buigend over haar werk, wist ze, dat nog altijd ze van hem hield, als een ernstige vrouw een man liefhebben kan. Ze trachtte tevergeefs te strijden tegen de gedachte, dat zij haar jeugd verraden had door Piet Nievelt te nemen. Zij had schuld, evenals hij, dat moest ze zich nu bekennen. Telkens betrapte ze zich zelf er op, dat ze glimlachte. Waarom glimlachte ze? Er was toch meer reden om te treuren. Ze glimlachte, omdat Peter Strie zijn naam teruggewonnen had en den ploeg sloeg door zijn land.

Hij peinsde over haar, als hij werkte. Hij herinnerde zich alles van hun jeugd, en hoe hij voor 't eerst had gezien, dat ze een mooi meisje werd. Doch hij geloofde, dat ze nu met het steedsche manneke getrouwd was, want op hem behoefde ze niet te wachten: nooit zou ze hem zijn zonden vergeven.

En plotseling begreep hij, wat dit beteekende: dat, nu het heimwee naar zijn land hem niet meer smartte, het heimwee naar zijn jeugd branden zou in zijn ziel, zoolang hij leefde. Een eenzaam man zou hij blijven op de eenzame heide. Hij zou weten, wat het geluk is, zonder het geluk te kennen. Hij zou zijn als de jongen, die den lichtenden horizon bereiken wil, den lichtenden horizon steeds voor zich ziende.

Hij zat in zijn kamer, en las de oude boeken over, zonder aandacht. Er was niet de zorgende hand van een vrouw in huis; en wat bleef er over van zijn bevrediging van zijn eerzucht, zoo zijn liefde onbevredigd bleef, en Trientje hem verre was?

Drie-en-twintigste hoofdstuk.

Hij ontmoette haar op een lente-Zondagmorgen bij Teunis Scholten. Ze stond op, toen hij haar naderde, en gaf hem kalm de hand, terwijl ze hem even aanzag. Ze bemerkte, dat zijn oogen waren als in den morgen, toen ze tezamen gegaan waren, lange jaren geleden. Alleen zag ze, dat hij veel droomen moest hebben doorworsteld, en ook leek het haar, of hij veel verdriet gekend had. Het was haar, bij het rusten van haar hoofd op haar borst, of ze gluurde door een doffen, glazen wand van tranen, en of ze huilen kon bij elk woord, dat hij zeide. Langen tijd hoorde ze vaag en onduidelijk, dat de anderen met elkaar praatten. Toen ineens was het stil om haar heen. Zij droomde verder, en het scheen haar, of het geluid der stemmen voortduurde: in haar bewusten droom herkende ze de stem van Teunis Scholten en van zijn vrouw en van Peter Strie. En toch was het niet waar, dat er nog gesproken werd: toen ze, verschrikt, als had ze te-lang geslapen, opkeek, zag ze, dat Peter Strie alleen in het prieel zat, zwijgend, en dat de anderen waren heengegaan.

‘Biej meuj?’ vroeg hij, bezorgd.

‘Neê,’ antwoordde ze, ‘meuj bin 'k neêt, moar de zunne maakt 'n mensche an 't dreumen.’

‘Joa,’ zeide hij, om iets te zeggen, ‘doar hei'j geliek in.’

‘Ie bint lange weg-ewest,’ glimlachte ze. ‘'n Mensche zol oe hoast neêt weer kennen.’

‘Joa,’ zeide hij, ‘ik heb vulle beleêfd - meer as mien leêf is. Moar loate wi 't doar noe neêt oaver hebben - da's weer veurbie en elejen.’

‘Joa,’ glimlachte ze, ‘wat veurbie is, is veurbie.’ Ze schrok even, nadat ze 't gezegd had. Toen werd ze weer geheel rustig; als hij haar zou vragen zijn vrouw te worden, zou ze hem antwordden, dat één ding niet voorbij was: het gevoel van haar vernedering.

‘Neê,’ riep hij uit, ‘neêt alles is veurbie, wat veurbie

is. 't Is alles in mien harsens en mien bload op-enomen, en ik bin een niej mensche eworden.’

‘Dan is 't toch veurbie, as-ie 'n niej mensche bint eworden,’ riep ze uit. ‘Dan is 't toch veurbie.’

‘Neê,’ zeide hij woest, ‘a'k op mien land hier binne en warke, denk ik bie mien eigen oaver dingen, deê allange veurbie bint. En dan kan'k mien zelf wel vermoorden, a'k begriepe, hoe veere ik 't met mienzelf heb loaten kommen. Ik wil oe wat zeggen, Treêntjen! de menschen meugt zoa diepe de pette veur mien af nemmen asse dat wilt, moar ik zal neêt tevrèjen met mienzelf wêzen, veur ik oe in de oogen kan kieken. Eerder neêt.’

Ze gevoelde hoe het bloed haar naar de wangen steeg. Ze had haar hem toe willen gaan, en hem zeggen, dat toch alles vergeven was, en dat hij haar trots niet zou kunnen begrijpen, nu hij de Strie-hoeve had teruggewonnen, en hij zoo fier kon gaan over de velden. Doch ze herinnerde zich het donker gezicht van Hilde Wolters en dwong zichzelf tot onverschilligheid. ‘Ik heb oe nooit wat in de weg elegd’, zei ze.

‘Ik heb een groote schuld tegenoaver oe,’ antwoordde hij.

‘Tegenoaver mien?’ deed ze verbaasd. ‘Hoe kom ie doarbie!’

‘Woarumme bin ie dan met deê man in de stad etrouwd?’ schreeuwde hij schor. ‘Wist ie dan neêt, da'k an oe edacht hebbe, mien heêle lèven lank? Weêt-ie dan neêt, da'k ' mooiste deel van mien leven an oe edacht hebbe? Is dat dan niks weerd veur oe?’

‘En a'k neêt met 'n ander etrouwd was,’ riep ze trotsch, ‘dan had ik oe toch neêt enommen. Dat mo'j noe ens en veur altied begriepen.’

‘Zoa,’ zeide hij droevig, ‘is 't zoa met oe esteld - dan binne wi ook geên vrinden meer.’

Langzaam ging hij het prieel uit. Zij bleef zitten, en nam haar naaiwerk weer op. Het scheen haar een oogenblik toe, of ze niet meer kon denken, en of het berouw over haar harde woorden in haar hoofd brandde. Doch toen vond ze het toch wel kranig van zichzelf, dat ze hem zoo be-

handeld had. Ze wilde het zichzelf niet bekennen, hoe angstig ze was, dat hij een ander zou nemen, en ze troostte zich met het denkbeeld, dat hij nu wel verdriet zou hebben. Hij meende toch, dat ze met het steedsche manneke was getrouwd?

Spoedig hoorde ze, dat er geruchten gingen over een verkeering van Peter Strie met Golida Klein Breukink, de zuster van Aaltje. Trientje kende haar wel: ze had denzelfden prettigen, graag-lachen-willenden mond als haar zuster en haar oogen waren vroolijk-blauw, en ze was een aardig, frisch meisje. Trientje werd niet ijverzuchtig, want ze wist, dat ze hem zelf gezegd had hem niet te zullen nemen. En dus had ze door eigen schuld haar geluk verspeeld.

Het was niet waar, dat Peter Strie Golida Klein Breukink zou trouwen. Wel mocht hij haar graag, het jonge, vroolijke meisje, dat soms tegen twaalf even bij hem op het land kwam wippen, en in het geheel niet bang was voor zijn ernstige oogen en de rimpels in zijn voorhoofd. Maar Trientje hoorde voortdurend, dat Peter en Golida Klein Breukink te zamen waren, en zij meende dus, dat het meisje spoedig wel boerin zou worden op de hoeve. Peter zou toch wel begrijpen, dat met hem zijn naam niet mocht afsterven? Tot zegen moesten de Strie's zijn voor de heide, duizenden jaren nog. Ze hadden de taak van oude koningen, het land te beschermen tegen gevaren, en onversaagd den strijd te openen, zoo booze machten naderden.

Van Golida Klein Breukink vernam Peter, dat Trientje niet met het steedsche manneke getrouwd was. Hij vergat echter niet gemakkelijk, hoe zij hem gezegd had, dat ze hem toch niet nemen zou, en trotsch besloot hij, liever eenzaam man te blijven dan ooit haar te vragen zijn vrouw te worden. Op den duur, zoo trachtte hij zichzelven te troosten, zou hij vrede vinden alleen in het bebouwen van den grond der Strie's. Zijn dood zou het einde zijn van zijn roemruchtig geslacht; de hoeve zou overgaan weer in vreemde handen en alleen menschen, die

geschiedenis schrijven, zouden den naam der familie terug vinden als een naïeve legende, waarin moeilijk te gelooven valt.

Toen echter Golida Klein Breukink al een paar middagen was uitgebleven, en zich het gerucht verspreidde, dat een lente-avond haar met Gait Aarink voor eeuwig tezamen had gebracht, morde het volk op de heide. Zelfs de boeren op de buitendijksche landen bij den IJsel schudden ontevreden de hoofden. Het geslacht der Strie's behoorde hun toe, en wat voor onheil zou er nu weer worden uitgedacht, om ze te treffen, als het was neergemaaid?!

De Dood aarzelt niet, als Hij wordt uitgezonden, om een Strie te treffen. Hij slaat hem niet in twee, drie keer, maar Zijn zeis is geslepen, Zijn blik vast en Zijn hand rustig, zoo Hij Zijn roeping bij de Strie's vervult. Hij laat zich niet vermurwen door gebeden: een Strie moet steeds bereid zijn te sterven. Was Hannes Strie niet gevonden in de Wetering en Gerardien Strie niet vermoord door Gardes te Riele? Peter moest bedenken, dat hij niet te spotten had met de legendes der heide, daar immers hij weder op zijn land werkte! Nu Golida Klein Breukink spoedig een nog ernstiger taak wachtte dan te lachen, noemde het volk verbitterd Trientje een trotsche meid. Ze wilde Peter Strie niet nemen, daar zij eens op de Nievelt-boerderij had gewoond, en 't niet anders dan rijk wéér wilde hebben. Zij en Peter waagden er de heide maar aan, overmoedig in hun beider fierheid. Waarom nam Peter Strie niet een rijke vrouw van de uiterwaarden? Hij kon krijgen, waar hij lust in had.

Trientje bereikte de tijding al gauw, dat Golida Klein Breukink en Gait Aarink een paar waren geworden. Ze besloot Peter te ontwijken: instinctief voelde ze, dat zoo haar trots zich het best tegen haar liefde zou kunnen verdedigen. Ze was bang, dat zij haar ontroering niet stil zou houden in haar gezicht en haar oogen haar verklappen zouden, als ze hem weer ontmoette. En ze wou hem laten zien, dat 't hem niet gemakkelijk zou vallen haar nu te trouwen.

Ze dacht aan haar twee kinderen, die in de Slat hun dood hadden gevonden. En ineens begreep ze, waarom ze de herinnering aan dit vreeselijk verlies altijd met vredige berusting had gedragen. Ze had op dat oogenblik het vreemde idee in woorden kunnen zeggen. Wat Piet Nievelt toebehoorde, was immers verdoemd; en zij had moeten lijden door hem. Ze peinsde over de avonden, toen Peter Strie met de twee kinderen had gespeeld. Hoe was dat geweest? Het was toch geweest, of zij de moeder was en Peter de vader. Hoe kon hij het jongetje en het meisje aan 't lachen brengen, de kloekgebouwde man, met zijn trouwe, vriendelijke, diepe oogen.

Ze moest wel bepeinzen, hoe het zou zijn, wanneer zij op de Strie-hoeve naast hem zijn zou. Ze zouden weer tezamen werken, naast elkander, als man en vrouw, en er zou niet één zijner gedachten zijn die zij niet onmiddellijk zou begrijpen. Ze had met het geluk gespeeld, tot zij het van zich had gestooten: het zou niet voor haar terug komen. Hoe zou het zijn, als de eerste lente den slapenden grond wakker-lachte, en zij ieder jaar opnieuw den strijd weer waagden? Dan bedacht ze, dat ze te trotsch zou zijn, om hem te nemen, wanneer hij haar vroeg. Ze moesten verre van elkander blijven. Ze begon er over te piekeren, of ze over enkele jaren misschien ijverzuchtig zijn zou, wanneer hij een ander tot vrouw zou nemen. Later zou wellicht zij haar driftigen, noodeloozen uitval betreuren, wanneer het te laat was. Het was een dwaas soort fierheid, om zich boven Peter Strie te stellen. Ze wilde niet haar rust verliezen, maar aan iets anders denken. Onverbiddelijk en onverjaagbaar bleven zijn woorden in haar brein, dat ze nu geen vrienden meer waren, voortaan. Ze kon zich zijn ontmoediging voorstellen, dat al zijn werk vergeefsch geweest was.

En toch zou ze hem niet nemen, besloot ze. Nooit zou ze 't hem vergeven, dat hij door zijn zwakheid haar beleedigd had. Liever wilde ze zijn geluk vernietigen; en ze wilde niet, dat hij zich trotsch voelen zou, daar ze haar belofte van trouw aan het steedsche manneke verlaten had.

Het was een dwaze gril, en een kleine hoogmoedigheid, en een onbedacht gesproken woord, wat de beiden scheidde. Ze wilden geen van tweëen de minste zijn. En toch, wanneer ze het zich hadden durven bekennen, hoe dachten ze over elkander.

Als de ploeg sneed door het veld, droomde Peter over de dagen, dat Trientje naast hem gegaan was. Nu waren ze beide vrije menschen, en de geheele wereld verlangde er naar, wat zij tweëen verlangden, dat zij man en vrouw zouden worden. Het geluk, nu hij zijn hoofd rechtop hield, en de trots om zichzelf zijn spieren deed zwellen, stond buiten zijn deur, en smeekte, om binnen gelaten te worden. En ze weigerden moedwillig den toegang, als twee twistende kinderen, lichtzinnig, zonder te weten, waarom eigenlijk. Wanhopig werd het geluk, en het schreide op het land der Strie's, dat het zoo lang gewacht had en dat het nergens zoo lief was als bij de Strie's, de stille eenzamen. Het werd al bijna zomer, toen nog geen van beiden de ander naderen wilde: op de heide en in de uiterwaarden bloeide het gewas rijk.

Vier-en-twintigste hoofdstuk.

Wie op de Overijselsche heide kent niet het liedje der twee menschen, die hun jeugd in het kansspel des levens hadden verdobbeld, en die elkander, na lange jaren van scheiding weder ontmoetten op den weg, dien ze als gelieven gegaan waren? Men zegt, dat een der Strie's het op zijn boerderij een paar eeuwen geleden gevonden heeft, de woorden en de melodie. Het heeft den naïeven klank van een oud mysteriespel: maar het schijnt geheim gehouden te worden binnen de grenzen van Salland, en alleen als hij u vertrouwen schenkt, zal de boer het voor u zingen, angstig als een geloovige, die zijn heiligdom ontsluit voor een oningewijde. Maar wellicht zult ge, wanneer ge in een laat-zomerdag droomend luistert naar het ruischen van het

graan om u heen, weten van het vreemde lied. Ook lijkt het enkelen als ze den triumf hooren van den tuinfluiter om de bloeiende bloesems, dat ze een deel vinden van de ondefinieerbare melodie.

Waarom zong Peter het, en wist hij het zelf niet, dat hij het zong? Waarom zong Trientje het, en sloot ze haar oogen, of ze droomde?

Waarom wachtte Peter elken Zondagmiddag op den weg van Merloo naar Averkamp om haar te ontmoeten? En waarom wilde ze telkens daarheen gaan, en aarzelde ze, als een jong meisje, dat de eerste kus van haar bruidegom gaarne wil, en toch zoo bang is haar mond hem te bieden?

De gedachten van twee gelieven zijn ondoorgrondelijk. Dát is 't antwoord. Ze zongen het lied in de week, dat ze werkten, en de zonnige Zondagen werden ze geprikkeld door een onbepaalde macht, om den weg van hun liefde te zoeken. En een der schitterendste Mei-morgens kon Trientje niet ontkomen aan den drang, te weten, of Peter waarlijk op haar wachtte, zooals zij het zich voorstelde. Ze schrok niet, toen ze hem inderdaad zag. Ze had het toch bij zichzelf begrepen, dat hij er zijn zou? En ook hij voelde geen verwondering. Hij had al eenige Zondagen op dezelfde plaats gestaan, en geweten, dat zij ten laatste komen zou. Wel was hij even teleurgesteld, toen ze zeide: ‘Da's toevallig da'k oe tègenkomme! Ik wol noar Teunis Scholten.’

Ze zou hem toch laten zien, dat ze hem niet nemen wilde. Hij had haar te diep beleedigd: en ze zou hem nooit vergiffenis schenken, dat moest hij niet gelooven. Hij was kwaad, daar ze zijn illusie verstoord had, dat ze om hèm gekomen was. En ze gingen even zwijgend naast elkander, als in hun jeugd, toen een liefdewrok hen scheidde. Ze zagen niets van het bloeien der lente, en zij liepen voort, de hoofden gebogen, zich eigenlijk beiden schamend over zichzelf.

Hij wilde, nu hij haar ontmoet had, niet naar Teunis Scholten en bij den zijweg naar het Westen vroeg hij haar, of ze denzelfden kant mee uitwandelde als hij. Ze

antwoordde vaag, dat haar plannen anders geweest waren dien middag. Doch ze zeide hem, dat ze wel met hem mee wilde gaan, als hij dat gaarne had. Hun stemmen geleken elkander vreemd, na hun langdurig zwijgen.

Hij begon, nu zij zoo geruimen tijd hard tegen hem geweest was, lust te krijgen haar te plagen. Het was dus niet waar geweest, dat ze het voornemen had gekoesterd Teunis Scholten te bezoeken. Het was dus waar, dat ze het om hèm gedaan had. Hij zeide langen tijd niets en peinsde er over, waarmede hij haar het best zou kunnen krenken. Maar ineens voelde hij, dat hij haar geen pijn kon doen. En tegelijkertijd twijfelde hij er weer aan, of ze voor hem wel gekomen was. Het zou toch best mogelijk kunnen zijn, dat ze werkelijk naar Teunis Scholten had willen gaan, en dat ze na zijn vraag meer lust had met hem wat te praten, over onverschillige dingen.

Ze liepen voort, en de boeren, die ze tegenkwamen, groetten blijde. Nu liepen ze tezamen, Peter Strie en Trientje Nievelt. En het was overal lente. Dus zouden ze elkander vinden.

Ze gingen zoo ver, dat ze ten laatste niet meer wisten, waar ze waren. Wel zagen ze, dat ze in de nabijheid moesten zijn van den IJsel. De vaalheid der vlakten was voorbij: het was een tuin der lente, waarin ze gingen. Boterbloemen sloegen slingers van goudgeel door het lichtgroen der weiden, en daartusschen in onsymmetrische bochten hoepelde het flets paars der pinksterbloemen en het bezadigde violet van de wikke; madeliefjes zaaiden wit en verborgen zich bescheiden tegen het overdadig, druk beweeg van het boterbloemen-goud; en daartusschen was rood van een verdwaalde klaproos en aan de slootkanten 't fijn-gestreept geel van een vroege iris; ook dotterbloemen stonden er parvenuërig te pronken, of ze door hun brutale, schelle kleur met de iris wilden concurreeren, zooals een rijk, smakeloos man in overdaad van tinten zich beter gekleed waant dan een artiste naast hem, gracieus en eenvoudig. En toch! hoe de kleuren waren neergesmeten tegen 't onbewogen, teergroene vlak der weiden en het subtiel wit-en-roze grillige beweeg der

hagen, het was één weergalooze eenheid van weelde. Het scheen, of niet de lichtste schakeering gemist zou kunnen worden, en hoe in de onbetreden natuur eerst in de duizenderlei ineenstrengeling van fel en licht, en diep en hel, en veel en weinig één groote, ontzaglijke harmonie bereikt was. En dit geleek ook in den vogelzang: tientallen vogels floten en zongen en trillerden en kwetterden en sjilpten en sloegen en piepten en lokten dooréén; en het was één lied, het lied van de jonge Mei, die van geluk zich hult in overdaad, maar die bovenal als een kunstenaar, wiens fantasie de knellendste banden breekt, de eenheid in zijn scheppingswerk bewaart.

Ze konden niet anders dan gelukkig zijn, Peter en Trientje. Ze hadden lust in elkanders oogen hun blijheid te zien en elkaar's handen te drukken. Er waren jaren voorbij gegaan na hun jeugd. Doch nog waren ze alletwee jong, en het leek, of de jaren hun zielen niet verouderd hadden. Het was zelfs, of zachtjes alle herinnering, buiten aan dien éénen dag, toen ze ook tezamen gegaan waren, weggewischt werd. En bij hun verderen gang, terwijl ze langzamerhand het land om hen weder begonnen te kennen, wisten beiden, dat ze elkander liefhadden, en dat ze het niet meer behoefden te zeggen.

En wat ze nooit had kunnen denken: het was iets heel gewoons, dat ze hem vergaf. Het was haar zelfs vreemd, dat ze ooit zoo streng over hem had geoordeeld. Dat was dwaasheid: zijn naam had hij teruggewonnen, en hij was een eerlijk man. Ze zag hem even aan: hoe had zij zich verre van hem kunnen houden? Haar rust werd deemoed: ze hield van den forschen jongen naast haar. Hij begon te lachen, vroolijk als een schoolknaap. En hij bukte zich en knielde op den grond en liet haar een kleine lichtblauwe bloem zien tusschen het gras.

‘Weêt-ie, hoa de Duutschers dat neumt?’ vroeg hij.

‘Neê,’ antwoordde ze, ‘hoa zol ik dat wèten. Ik weêt wel, wi neumt 't bie ons eerepries.’

‘Mannetrouw neumt ze dat in Duutschland,’ lachte hij. ‘En weêt-ie woarumme?’

‘Neê,’ zeide ze, ‘dat weêt ik neêt.’

Hij plukte het. Het blauwe bloempje fladderde over den weg, al bij 't even aanraken van zijn hand.

‘Doarumme,’ riep hij overmoedig. En tegelijkertijd hief hij haar in de hoogte, en liet haar voorzichtig weer dalen en kuste haar. ‘En gleuf ie mien noe?’ vroeg hij. ‘Pas moar op deerne, mien trouw is net as 't bleumken, dat a'j 't èven aanraakt weg-ebloazen wordt.’

‘Dat gleuf ik neêt,’ zeide ze en ze vlijde haar hoofd tegen hem aan. Toen holde ze van hem weg en sprong over de weide, vlug als een jong deerntje. ‘Krieg mien, as-ie mien pakken könt,’ joelde ze uit de verte. ‘Sliep uut, sliep uut, ie könt mien neêt kriegen.’

Hij liep haar na en ving haar ten leste, en trok haar naar zich toe, streek de verwarde haren van haar voorhoofd en zag haar aan. Rustig beschouwden ze beiden elkander's oogen. Ze kon het niet helpen, dat ze eindelijk, zich lichtschamend, haar hoofd borg aan zijn borst. Hij weder nam 't iets-wederspannige kopke in zijn beide handen, tot ze zich gewonnen gaf en zich kussen liet, het warme zonlicht spelend over de gesloten oogen.

‘Allenig de zunne zut 't,’ fluisterde ze weemoedig. ‘Weêt-ie nog?’

‘Noe he'k oe eindelijk, deerne,’ jubelde hij. ‘Eindelijk as mien wief. Doarveur heb ik mien heele lèven evochten en noe bin ik, woar ik wèzen mot. Noe wèet ik, woarveur eigenlijk ik ook mien lèven ewerkt heb. 't Was neêt um 't Strie-land, 't was um oe. Want as ik 't Strie-land weerumme had, had ik oe.’

‘Joa,’ zeide ze, ‘da's woar. Wat bin ie sterk ewest, um oe name weer te kriegen, Peter. 't Is bienoa, um 't neêt te gleuven. Ik zol 't neêt van 'n mensche annemmen, deê 't mien zol vertellen. Wat mot ie oe eigen machtig veulen, Peter: oa! wat mot ie trotsch wèzen op oe zelf.’

‘En toch bin 'k dat neêt,’ antwoordde hij nadenkend. ‘Ik bin allenig moar heel blie, da'k oe in 't laatste ekregen hebbe. Noe is veurbie, wat veurbie is, dat verzèker ik oe.’

‘Joa,’ antwoordde ze teeder, ‘noe is 't veurbie.’

De veerman aan het Olsterveer was de eerste, die ze tezamen zag. Hij was een man, die van zijn prilste jeugd aan het koord had getrokken, dat de boot naar den anderen oever lokte, en hij zeide, dat hij zijn wijsheid uit het water had gehaald. Wanneer hij iets bedenken moest, boog hij zich voorover, en hij tuurde zoo lang in de rivier, tot hij niet meer behoefde te peinzen. Hij beweerde, dat het water hem antwoord had gegeven op al zijn vragen, en hij hield er in zijn eentje een allerzonderlingsten godsdienst op na. God, zeide hij, bemoeide zich alleen maar met het goede; en het slechte liet Hem onverschillig. Er was maar één hoogere macht dan de mensch: en dat was God of de menschelijke ziel. Ieder mensch, die goed was, droeg een deel van God; en de menschheid tezamen God zelf. Een duivel bestond niet. God wilde niet gediend worden, en strafte niet en beloonde niet. Maar het was natuurlijk, dat een mensch, die een drager was van het goede rustig was, en een slecht mensch, die God niet kende, zijn geheele leven in angst moest leven. ‘Dood is dood,’ zei de veerman van het Olsterveer.

Toen hij Peter en Trientje tezamen zag aankomen, grijnsde hij, hoewel hij een diepe minachting koesterde voor het vrouwelijk geslacht, dat alleen maar in de wereld was, om manlui van hun wijze gedachten af te halen. Hij lachte, dat hij het allang in het water had gezien, hoe Peter en Trientje naar elkander werden toegedreven, als twee kleine golfjes van een breeden stroom. Hij zette de hand aan den klos, en de boot voer langs het strakke koord; de rivier was éen gespeel van trillenden glans, en levend zonlicht schuimde in krullende pluimen om de planken. Peter tuurde in de rivier en het gaf hem ook een gedachte. ‘Vrouwen bint een zegen van onzen leêven Heer, veerman,’ zeide hij; hij was benieuwd, wat de vrouwenhater hem zou antwoorden.

‘Bie'j gek, jong,’ riep verontrust de ander, ‘dacht-ie, dat onzen leêven Heer zien eigen met zukke dingen ophöldt?’

En hij hield de hand op voor de tien cent heen en terug, voor de twee.

Ze hadden weinig meer te praten, terwijl ze verder trokken, Peter en Trientje. Ze waren alleen benieuwd wat Teunis Scholten en zijn vrouw zouden zeggen, en wat de heide. Wat ze zelf dachten, wisten ze immers? In den laten namiddag, toen ze naar huis gingen, zagen ze tot hun verwondering, dat elke hoeve, waar zij langs kwamen, groen droeg. En kinderen, die hun nadering bemerkten, zwaaiden met de mutsen en een klein meisje liep uit het huis met een groot bouquet bloemen, dat ze naar de beiden uitstak, of Trientje een prinses was, die een deel van haar land bezocht. Blijde gezichten schoten inderhaast uit de geopende deuren, en menschen riepen ze vroolijk gelukwenschen na. Het leek wel, of ze een zegetocht gingen. De veerman van het Olsterveer had zijn boot en roepende menschen aan den overkant in den steek gelaten, en hij was naar het eerste het beste huis geloopen, om te vertellen. Zoo verspreidde zich het gerucht over een goed deel van de Veluwe, en boeren, die hij overzette, brachten het naar de andere zijde in Salland. In een oogwenk van tijd, zoo snel als niet een vlam overvliegt, wist het de heide. Van huis tot huis riep men het elkaar toe, en wuifde met doeken. Aan den grens van Merloo stond het muziekgezelschap opgesteld, dat alle gehoor mishandelend, de voor vijf jaar in Parijs populaire melodieën snerpend trompette. Maar de wil was goed.

Teunis Scholten wachtte een eindje verder aan den weg, en zijn vrouw huilde van blijdschap.

‘Ik hoef jullie het geluk niet meer te wenschen’, snikte ze, ‘want dat heb je al.’

En met hun vieren gingen ze naar de Strie-hoeve. En daar bleven ze zwijgen, daar al hun pogingen, om te praten, vergeefsch waren. Maar herhaaldelijk vielen 't vrouwtje van Teunis Scholten en Trientje elkander weenend om den hals, en de mannen knikten dan zacht en wijs......

Den avond bleven Peter en Trientje lang nog alleen bij elkaar. Ze zaten in de kamer, waar ze altijd tezamen zouden zijn, en ze bleven hand in hand, terwijl

de nacht in zijn rouwsluier schreed over de landen en duisternis wuivend streek door de stille lucht. Ze zagen elkander niet meer, doch warm voelde ze zijn gezicht tegen het hare, en de weeke geur van haar adem omwoei hem. Hij bracht haar weg, toen het donker zijn diepsten doezel streepte tegen den horizon. Waar ze gingen echter blonken de sterren, gelijk in den avond van hun eerste liefde. Er was geen geluid om hen.

Hannes Strie zou hebben gezegd, dat de natuur den tijd van droomen gekomen achtte, nu het geluk weder in de hoeve treden zou, en de eenzaamheid zou ruischen als een zonnelichtende rivier. Vrede was overal langs de wegen en over de ongebaande heide. Rust stroomde in effen kabbeling door de lucht, roerloos zou je bijna zeggen, en gelijkmatig. Het vaalbruin van den grond mengde zich met het maanlicht-zilver tot een onbepaalbaren tint van blauw, die als een nevel hing over de belten. Maar in dat blauw had toch de hemel-tinteling nog overweldigende kracht, die zijn randen drong tot opslurping van rood, zooals een rossige vlam zich lekkend en grillig van vorm dringt door een stuivende massa donkeren rook. En weder gevoelde Peter hoe de natuur haar macht toont in haar harmonie, en de landen, die ze schildert in tientallen tinten tegelijk, met kalme, waardige vrede immer zegent.

Terwijl ze verder gingen in de kalm-vlietende stilte, hoorden ze uit de verte, van alle boerenhoeven in Merloo, de wijd door den kabbelenden wind medegedragen muziek van harmonica's. De rust der natuur werd er niet door gebroken, maar de heidestemming droeg vol weelde de verre klanken. En zelfs waar de weg een bocht maakt in de richting van Deventer, waar je de violen en den trompet luid hoorde van de Merloosche herberg, kon de rust vol gelatenheid het roezemoezerig geluid lijden.

De beide gelieven bleven staan.

‘Da's net as veur ons beiden,’ glimlachte Peter.

‘Loate wi d'r 'n oogenbliksken noar toa-goan,’ fluisterde ze. ‘De menschen zölt blie wêzen, dat ze ons soamen zeêt. En wi hept nog wel een half uurtje den tied.’

Langzaam wandelden ze naar de herberg. De deur stond open en in 't breed uitslaande licht zag je al van een honderd meter de dansende paren; op dien afstand werd hun gehoor zwaar gekrenkt door de snerpende fiedeling van den viool, doch moedig hielden zij stand.

Golida Klein Breukink liep even van haar teederdoenden Gait Aarink weg, en kwam ze beiden handenklappend tegemoet, schaterlachend van plezier. De deerns en de kerels sloten een wijden kring om hen heen, en ze kabrioolden als om een Pinksterkroon. En één der jongens hief het lied aan, dat niemand beter zingen kon dan een bewoner van Merloo:

 
Keer umme, keer umme
 
Leêf mêken, keert oe 'ns umme,
 
Leêf mêken hef zich um-ekeerd,
 
Dat hef ze van d'r vader en moader eleerd,
 
Keer umme, keer umme,
 
Leêf mêken keert oe 'ns umme.

En ze hosten en sprongen en maakten dan den kring wijder en dan weer nauwer, en ze wisten eigenlijk niet, wat ze voor dwaas doen zouden. De deerns schaterden om een jongen boer, die in zijn gewoon leven altijd met stakerige beenen door de landen steltte en nu met kromgetrokken knieën, de handen vooruitgestoken, op zijn hurken verder schuifelde; en een andere knaap schoof zich op een voet voort en zijn linkerbeen klemde hij in de hand, met zijn anderen arm had hij zijn zich-licht-geneerend liefje omvat, dat echter 't telkens uitproestte.

Ze bleven geruimen tijd, tot de herberg gesloten was. Zingend begeleidde ze de vroolijke troep een heel eind van den weg. Nadat ze rechtsomkeert hadden gemaakt, verstierf eerst heel langzaam de klank van hun uitbundig gezang. Toen werd alles doodstil op de heide.

Zijn arm geslagen om haar heen, zij haar hoofd rustend tegen zijn schouder, gingen zij tezamen verder. Ze hadden nu elkander weinig meer te vertellen, leek het. Hij was geen specialiteit in 't vinden van zoete woorden, maar een lied klonk in hem, wondervol als nog nimmer hij gekend

had. Het was de melodie van het geluk om zijn liefde en zijn nu verdwenen heimwee.

Terwijl hij ze zong liet ze hem los en bedekte haar gezicht met haar beide handen. Ze wist niet, wat ze hem zeggen zou. Ze wou alleen maar vertellen, dat ze van hem hield, en dat kon ze niet.

Zwijgend liepen ze verder. Toen ineens stond ze stil.

‘Ik begriepe oe heêl goed, Peter,’ zeide ze, en terwijl hij haar gezichtje streelde, bemerkte hij, dat het vochtig was van tranen, ‘ie mot nooit denken in oe lèven, da'k oe neêt begriepe. Ik bin een mêken, dat niet völle eleerd hef, moar ik wil altied mien beste doan, zoavölle, a'k dat kan, um oe te begriepen. En misschien kan 'k dat bèter as andere menschen, Peter, umda'k van oe land bin, mien jongen, en altied zoovölle van oe heb eholden. Moar a'k oe noe 'ns een enkele keer neêt begriepe, Peter, wil ie dan bie oezelf moar denken, da' k 'n heël gewoon deerntje bin, deë lang zoovölle neêt hef ezeên as ie?’

Hij sloot haar in zijn armen en kuste haar.

‘Ik heb oe enoamen,’ riep hij uit, ‘umda 'k van oe holde en nargens ander umme. Ik heb altied noar oe verlangd, umda 'k heb eweten, dat ie mien könt begriepen. Doarumme allenig. En ik holde van oe, umdat ie zoo'n leêf, verstandig deerntjen bint en anders weet ik 't neêt.’

Ze liepen verder, dicht bij elkaar. En ze praatten niet meer, langen tijd niet.

Doch in de dennebosschen aan den rand der heide en over de grijze, stille wegen en langs de Weteringen, die sereen van geluid voortvloeiden, voortruischten, daar trilde even en of het onmerkbaar was, zooals een verre viool, die zachtjes speelt, de echo van Peter's lied in de lucht, zonder verbreking van den klank van den nacht. En op de velden bij den IJsel waren de mystiek-lichtende boomgaardbloesems als vaag-tinkende klokjes, die Peter's liefdelied huiverend speelden. De weiden tot aan den horizon geleken vlakten van witten glans, en de horizon zelf leek vol schemer van daglicht nog. De rivier was een rustige droom, zonder rimpeling en zonder schaduw. Hier

en daar tusschen 't ongebogen riet echter kringelde het water tot evenbuigende golfjes, die tegen den oever op zich bogen, zacht-klaterend. Toen liet Peter den trots der Strie's gaan.

‘Da's um 't geluk van een Strie, dat alles zoo kalm is, Trientje,’ fluisterde hij. ‘Noe is mien lèvensstried ten ende, en kan 't geluk veur 't Strie-geslacht weer kommen. Wi wördt weer de groote menschen op de heide, en dat he'k deur mienzelf verdeênd.’

Ze glimlachte even, en drukte hem de hand.

‘Joa,’ zeide ze eenvoudig, ‘ie bint stark ewest, zoa as 'n mensche beheurt te wèzen.’

Heel in de verte klaroende de morgen aan den hemel. En in de eerste weifeling van een wonderbaren lentedag gingen ze verder, zwijgend van geluk.

Vijf-en-twintigste hoofdstuk.

Er vergingen jaren als lente-bloesems; en een nieuw jaar bloeit op in de Strie-hoeve.

De Jood van Merloo is gestorven, en zijn zoons zijn in de groote wereld getrokken; Jansje Greuve heeft, de wolken groetend, niet bemerkt, dat ze vlak bij de IJsel-kribben was, en ze is voorover in de rivier gestort. Gardes te Riele, die Gerardien Strie heeft vermoord, woont in Canada, en na den eenen brief uit Montreal aan Teunis Scholten heeft niemand meer iets van hem gehoord. De jonge Isfordink's zijn in Natal terecht gekomen; de oude Isfordink op het kerkhof van Merloo. Ze zeggen, dat hij op de plek, waar Hilde Wolters Piet Nievelt's schat had begraven, dood gevonden is. En ook het steedsche manneke, dat twee jaar getrouwd was, na een succesrijke huwelijksadvertentie, ligt al eenigen tijd onder de groene zoden. Het is de schuld van den loop des levens, dat gij, lezer, zoovele dooden voor uw geld krijgt. Ook enkele Aarink's en Klein Breukink's

en anderen, wier namen in dit werk terloops een plaats vonden, hebben het tijdelijke met het eeuwige verwisseld: zelfs de veerman van het Olsterveer, die had beweerd, dat wat dood is, dood is.

Des daags werkt Peter Strie op zijn glorierijk land. Zijn vrouw heeft zorg genoeg voor de hoeve en voor de twee kinderen, een meisje en een jongen, net als 't vroeger was. Des avonds spelen ze met hun vieren en Trientje en Peter zijn als twee kinderen zelf: vier kinderen, die rollen en tollen over den grond.

Het is een zware strijd, dien hij met den grond te voeren heeft. En het is niet waar, dat de boeren minder te werken hebben, nu er weer een Strie op de heide woont: kwade zomers, die den oogst op het land vernielden, zijn niet uitgebleven, noch ziekten onder het vee, noch ziekten in het gewas. Doch de Strie-legende is juist: dat is het vreemde van de zaak. Nu ze kwade gezelschappen mijden en hun tijd niet in lediggang verscherven, is hun naam weer in eere, en het geluk lacht op hun land. Ze zijn koningen der heide, zoolang ze hun roem ongeschonden bewaren; het noodlot blijft ze verre en al kunnen ze hun levensgang niet dwingen in een vaste baan, toch zijn ze sterk genoeg, om de Strie-hoeve te bewaren.

En bovenal kennen ze het geluk, dat voor enkele menschen maar te vinden is. Doch als Peter Strie zich verheft op zijn kracht, die hem zijn naam terug deed winnen, glimlacht Trientje zacht.

‘Ie bint stark ewest, zoa as 'n mensche beheurt te wèzen,’ zegt ze, en ze kust hem.


Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs