Onze Eeuw. Jaargang 10

[p. 309]

Buitenland.

De groote gebeurtenis dezer maand is wel de Portugeesche revolutie. De koninklijke heerschappij, die een paar jaar geleden door het mislukken van Franco's wanhopige poging tot hervorming ten gevolge van den moord op den Koning en den Kroonprins een zoo geduchten knak had gekregen, kon door de onervaren hand van den 20-jarigen koning Manuel niet gered worden. Geslingerd tusschen de clericale neigingen zijner moeder en de liberale van zijn oom, den Hertog van Oporto, kon hij de zoo dringende hervormingen niet invoeren en moest veelszins de vrije hand laten aan de schandelijke bende tafelschuimers en staatsuitbuiters, die hem omgaf. Zelfs zijn laatste ministers lieten hem op het uiterste oogenblik in den steek en deden niets om hem te redden: het régime was veroordeeld en de republikeinsche revolutionnairen hadden vrij spel. Zij maakten, minderheid als zij waren, een handig gebruik van de gelegenheid en bereidden alles voor om in November tot handelen over te gaan en de monarchie met haren ergerlijken nasleep van landsdieven en clericale drijvers omver te werpen. De moord op hunnen bekwamen, populairen en edelen leider dr. Bombardas deed het plan vervroegen. Een oogenblik scheen hunne macht te zwak en admiraal Candidos dos Reis, op wien zij rekenden, ontviel hun dadelijk bij het begin, vermoedelijk weder door een moordaanslag. Maar met energie leidden Braga, Machado en andere aanvoerders de kleine marine- en landmacht, waarop zij konden rekenen: een paar duizend man slechts, die evenwel door de beschieting van het koninklijk paleis van de rivier uit een paniek onder de nog talrijke koningsgezinden verwekten en welhaast na korten maar scherpen strijd de nog den Koning getrouwe troepen tot overgave en aansluiting brachten. De koninklijke familie, oogluikend tot de onverhinderde vlucht naar Mafra, weldra naar Gibraltar toegelaten, vond nergens steun meer. Zij ging smadelijk heen als de verpersoonlijking van het vuile bederf, dat de Portugeesche natie met algeheelen zedelijken ondergang bedreigde. De Republiek beloofde eerlijkheid en rechtvaardigheid te zullen betrachten. Zij

[p. 310]

richtte zich met kracht tegen de zich hier en daar nog gewapenderhand verzettende Jezuieten en andere monniken, tegen alle geestelijke orden, dreef ze het land uit zonder veel verzet bij de bevolking zelve en was binnen een paar dagen meester van den toestand. De koninklijke familie, die nog een paar dagen lang te Gibraltar op mogelijke reactie gewacht had, begaf zich naar Engeland in ballingschap. De nieuwe republikeinsche regeering, alom in den lande zoo niet grif erkend dan toch feitelijk aangenomen, begon met het voorbereiden eener ingrijpende hervorming van bestuur en zeden. Zal het haar gelukken al het slijk weg te ruimen, den volksgeest te verheffen uit den langen langen tijd van verval in alle opzichten, het onderwijs in te richten, de politieke en maatschappelijke zeden te verbeteren? Laat ons dit hopen. De mannen, die aan het hoofd staan, hebben een goeden naam.... en dat is al veel in dit ongelukkige land!

Ook in Griekenland schijnt met het optreden van Venizelos als eerste minister een tijdvak van ook hier zoo noodige hervorming te zijn aangebroken. De dynastie is voorloopig gered uit de grootste gevaren en ook de vrede schijnt gewaarborgd, nu de dreigende houding der mogendheden den Grieken de gevolgen van een oorlog om Kreta met Turkije ten duidelijkste heeft aangewezen. De Porte, die zich thuis ook al niet heel zeker gevoelt, al heeft zij door haar verbond met Roemenië zich tegenover Bulgarije en Servië gedekt, kan haar nieuw gekochte Duitsche oorlogschepen voorloopig weder binnen houden en beperkte zich tot het doen vertrekken van haren gezant uit Athene als halfgemeend protest tegen de verheffing van den Cretensischen leider tot Grieksch ministerpresident. En deze zelf? Zal hij de man zijn, die Griekenland redt uit den moeilijken toestand? Hij schijnt bekwaam en eerlijk te zijn en dat is alvast een goed begin in dit wonderlijke land, waar deze twee eigenschappen niet bepaald de kenmerken zijn van de leidende staatslieden. Ook hier: laat ons hopen! In ieder geval schijnt de oorlog voorloopig vermeden en de dynastie gered, al brallen sommige Grieken nog wat na.

Roma locuta, causa finita. Pius X schreef aan de Fransche bisschoppen een brief om de Sillon te verbieden, en once more hebben de berispten zich onderworpen; de leider Marc Saugnier toonde zich niet overtuigd maar boog het hoofd. Er is vroeger in Onze Eeuw (1907, II bl. 450) reeds gesproken over het groote en weemoedige van deze houding, door verlichte liberalen zoo oppervlakkig gesmaad.

[p. 311]

Intusschen is het onderhavige geval van ongewone beteekenis. De Sillon was een wijdvertakte vereeniging met tal van organen in de pers, waarin de demokratische, sociale neigingen in het Fransche katholicisme uiting en middenpunt vonden. Vele priesters waren lid, bisschopppen toonden zich die beweging goed gezind; zelfs de Curie scheen aanvankelijk welwillend gestemd. Wat veroordeelt zij nu in dit streven dat zoo geheel op de lijn schijnt te liggen van den arbeiderspaus Leo XIII? Allereerst tracht Pius X dien schijn te verjagen door zich bij herhaling op zijn voorganger te beroepen. Hij meent dat de Sillon, aansturend op politieke, economische, intellectueele emancipatie, de banen der Kerk verlaat en gevaarlijke dwalingen en nieuwigheden binnenlaat.

Vooral echter is het een zaak van organisatie. In de Sillon zijn priesters op denzelfden voet lid als anderen. De afdeelingen zijn niet parochiaal of naar diocesen geordend. Zij ontsnappen dus aan 't directe kerkelijke gezag. Daaraan wil de paus nu de nieuwe ‘Sillon catholique’ onderwerpen. Dan zal ook de dwaling vallen, dat er een wereldsch gebied is dat aan de Kerk onttrokken is. Ja, in theorie wil de Kerk de politiek vrijlaten. Maar hier behoort 't geheele gebied der moraal. En: wat valt daarbuiten?

Ongetwijfeld is deze zaak van de wijdst strekkende gevolgen. De Kerk, die beslag legt op de geheele zedelijke sfeer.

Andere kwesties zijn in wording en ontwikkeling. Het schijnt dat het oude Bloc zijn krachten samentrekt voor een aanval op den nieuweren koers en op 't ministerie. De slag zal wel op finantieel terrein geleverd worden. De fatale operatie van den aankoop der Westerspoor levert haar wrange vruchten op. De lijnen van de Ouest-Etat worden door het eene ongeluk na 't andere geteisterd. De regeering wijt het aan den slechten toestand waarin 't materiaal werd overgenomen; anderen aan den geest van plichtverzuim bij 't personeel: staatsambtenaren, die gevoelen, dat men ze niet aandurft. In elk geval is de lucht niet zuiver.

Grooten indruk heeft de uitgebreide spoorwegstaking gemaakt, waarbij vooral het Noordernet en l'Ouest betrokken zijn geweest, maar die ook in 't Zuiden en Oosten was begonnen of dreigde. Met het Noordernet is een goed deel van 't internationaal verkeer gemoeid; l'Ouest is het net, welks roekelooze aankoop door den Staat onder de ruineuse financieele maatregelen der radicale bent behoort. De staking heeft opnieuw de kwesties naar voren gebracht der rechten van arbeiders bij staatsbedrijven en van de plichten van den Staat bij zulke stoornissen, waardoor de geheele loop van

[p. 312]

't maatschappelijk raderwerk schade lijdt. Briand heeft moed en behendigheid getoond, belhamels gevangen gezet, niet geweigerd met de organisaties der spoorwegmannen te onderhandelen, en zoo voor ditmaal het gevaar bezworen. Jaurès verkondigde, dat de staking aanhield en veld won, toen zij reeds geëindigd was. Een koddig incident was een revolutionair stukje van den minister van arbeid Viviani - van voor jaren en door een rood blad, alsof het nu geschreven ware, gepubliceerd. Gelukkig de ministers, die geen oude plunje hebben! Maar die plunje hindert blijkbaar den onvervaarden Briand weinig. Doch: respice finem! Zijne oude vrienden zullen hem zijn optreden tegen de georganiseerde revolutie te eeniger tijd wel betaald zetten. Voorloopig intusschen hebben de revolutionnairen een goede les gehad: de oproeping der spoorwegmannen onder de wapenen en hun voortzetting van het werk daarna als soldaten is een goede zet, en zij hebben er zich werkelijk toe geleend; want de militaire verplichting is, ondanks alle anarchisme en socialisme, voor een Fransch burger toch nog een eerbiedwaardige zaak. De ‘sabotage’ houdt intusschen aan, al treedt de Regeering ook hiertegen met kracht op.