Onze Eeuw. Jaargang 10

[p. 470]

Buitenland.

Het groote feit der twee laatste maanden is ongetwijfeld de onverwachte dood van koning Eduard, zoo kort na dien van zijn neef Leopold. Eduard VII heeft èn als mensch èn als vorst ten slotte een goeden naam nagelaten. Al mag ook op zijn levensgedrag veel aan te merken geweest zijn - de satirieke glimlach over eigen braafheid, waarmede hij de spottende opmerking van Leopold in ‘Elysium’ over de loftuitingen na zijn dood in de prent van het Groene Weekblad beantwoordt, is volkomen gerechtvaardigd! - hij had evenals koning Leopold een charme van omgang, die niet alledaagsch mocht heeten: uiterlijk had hij het volle recht op den naam van Engeland's ‘first gentleman’, al zou men aan dien titel gaarne nog eenige niet te verachten hoedanigheden wenschen te verbinden, welker gemis hem vooral als kroonprins niet bepaald de hoogste vereering deed genieten. Maar als vorst heeft Eduard zeker buitengewone hoedanigheden ten toon gespreid in de korte jaren zijner regeering. Het is geen geheim gebleven, dat de in zijn geslacht niet zeldzame diplomatieke begaafdheid ook hem in ruime mate heeft gekenmerkt en dat hij die gaven vooral heeft gebruikt in het belang van den wereldvrede. Dat de vrede van Vereeniging zoo gesloten is als hij gesloten werd, dat aan de bepalingen daarvan door Engeland zoo eerlijk en zoo spoedig uitvoering is gegeven, is ongetwijfeld niet in de laatste plaats zijn werk geweest; de aanvankelijke oplossing der Marokkaansche kwestie, de vredelievende beeindiging der Doggersbankzaak en die der Balkankwestiën van de laatste jaren, ja waarschijnlijk ook de Japansch-Russische vrede zijn voor een niet gering deel aan hem toe te schrijven; ook de toenadering van Engeland tot Frankrijk en Rusland, zij het dan tegen Duitschland gericht. En wie weet wat er later nog meer van zijn werk aan den dag komt? Gelijk met Leopold II een groot koopman-Koning zoo is met Eduard VII een groot diplomaat-Koning heengegaan, die onder het zeer beperkte constitutioneele gezag, dat Engeland's vorst toekomt, een hoogst belangrijken invloed heeft gehad op de buitenlandsche staatkunde van zijn land.

[p. 471]

Ook niet op de binnenlandsche? Als niet alles bedriegt, heeft Eduard ook hierin te midden van den fel oploeienden partijstrijd, van de machtige staatkundige crisis, die in zijn laatste regeeringsjaar Engeland in heftige beroering bracht, een belangrijke rol gespeeld. De gematigdheid, waartoe de regeering onder leiding van Asquith telkens weder overhelde, de pogingen om met de Lords tot een vergelijk te komen, waarvan in den laatsten tijd herhaaldelijk sprake is geweest, zijn zeker niet buiten hem om gegaan; zijn blijkbare aarzeling om de ‘waarborgen’ te geven, die de regeering van hem vroeg om met gerustheid den strijd met de Lords ten einde te kunnen brengen; de gematigde voorstellen van lord Rosebery, den vriend van zijn zoon, den Prins van Wales, thans koning George V, zijn zeker niet zonder zijne voorkennis gedaan. Ook in deze opzichten is zijn dood een voelbaar verlies en men kan zich den diepgevoelden algemeenen rouw van het Engelsche volk zeer goed begrijpen bij de onzekerheid van wat de toekomst zal brengen.

Voorloopig is er een wapenstilstand tusschen de partijen gesloten, is de strijdbijl begraven om eerst weder te worden ter hand genomen, als de rouwtijd voorbij is, over een paar maanden. Het is intusschen reeds verluid, dat de nieuwe Koning, man van zeer gematigde Tory-beginselen, nog meer gematigdheid betracht zal willen zien dan zijn vader reeds zou hebben gewild. Ook hij geniet reeds een groote populariteit, nog van grooter beteekenis, omdat zijn verleden, in afwijking van dat zijns vaders, zonder smetten is en hij en zijn krachtige koningin Mary naast hem aan Engeland het voorbeeld weder zullen geven van huiselijke deugden gelijk eenmaal het familieleven van Albert en Victoria heeft gedaan. Moge de talentvolle vorst, die thans het Engelsche wereldrijk zoo niet beheerscht, dan toch als eersten man van zijn volk vertegenwoordigt, lange jaren de staatkundige tradities van zijn vader voortzetten!

Reeds dadelijk zal zijne hand iets te doen kunnen vinden in Europa's zuidoosthoek, waar Albaneezen, Grieken en Kretensen weder duchtig aan den gang zijn. De jong-Turksche regeering te Konstantinopel, die ten opzichte van Bulgarije, Servië en Montenegro thans voorloopig gerust kan zijn, nu Oostenrijk en Rusland elkander de hand weder hebben gereikt na de hooggestegen ontstemming over de Bosnische kwestie, heeft nu te toonen, dat zij het Turksche rijk bijeen kan houden. De Albaneezen, woest geworden

[p. 472]

door de nieuwe legerplichten, zijn in volslagen opstand geraakt, een opstand, die bij de groote militaire kracht dezer natie uiterst gevaarlijk was en nog altijd, niettegenstaande de grootsche maar bloedige onderdrukkings-expeditie van Sjefket-pascha zelf met zijn meer dan 50.000 man, gevaarlijk is... als ten minste de Porte geen aanleiding kan vinden om hare tanden te laten zien aan de Kretensische Christenen, die met afval naar Griekenland dreigen. Het schijnt, dat de mogendheden een nieuwe bezetting van het onrustige eiland in den zin hebben om de Turken bij te staan in hunne pogingen om het voorloopig nog te behouden; voorloopig nog, totdat een betere kans zich opdoet; want dat Kreta voor Turkije verloren is, schijnt wel zeker.

Zulk een kans zou kunnen ontstaan door de woelingen in Griekenland, waar het Militaire Verbond nog steeds een groote rol speelt en blijkbaar bang is voor een onzekere samenstelling der bijeen te roepen Nationale Vergadering. Het koningshuis overweegt de vraag, of het heen zal gaan dan wel of het eindelijk zelf krachtig zal ingrijpen, en alles doet gelooven, dat het in dit geval zijn vijftigjarig bestaan in October 1913 nog zal kunnen vieren, want er schijnt een strooming te komen te zijnen gunste: op de Ionische eilanden ten minste is koning George mèt zijne familie hartelijk begroet en de leidende minister Theodokis schijnt het oogenblik van krachtdadig ingrijpen gekomen te achten. Maar zal de Porte geen gehoor geven aan de eischen der Albaneezen en hen tevreden stellen door een lustigen aanval op Griekenland? Dat zou misschien de oplossing ook der Kretensische kwestie kunnen verhaasten, want het lijdt geen twijfel, of de mogendheden zouden alle aanleiding hebben om hier tusschenbeiden te komen en de hangende kwestiën ook aan den Griekschen kant definitief te regelen.

Tegenover die kwestiën is de Finsche, hoe belangrijk ook uit een zedelijk en juridisch oogpunt, van minder gewicht. Het schijnt, dat Rusland er geen oogenblik aan denkt zich door ethisch-juridische bezwaren, waarvoor het weinig pleegt te gevoelen, in zijn plannen tegenover Finland te laten weerhouden, ook al zijn er nu interparlementaire adviezen uit Engeland en van elders te wachten. Geen sterveling denkt eraan, dat eenige Europeesche mogendheid met de wapenen voor Finland in de bres zal springen, of dat het thans weder bloeiende Russische crediet zal verminderen uit sympathie voor de Finnen.... en dat zijn de eenige argumenten, waardoor Rusland zich pleegt te laten intimideeren. Het einde der Finsche autonomie nadert met rassche schreden maar zonder veel drukte;

[p. 473]

het zal zijn als een kleine onmerkbare handbeweging, waar de dood op volgt.

En het Pruisische kiesrecht? De ‘idealist’ - zoo bestempelde hem onlangs ten onzent Lamprecht - Bethmann Hollweg gaat ondanks alle geschreeuw in de pers rustig zijn gang, misschien in de hoop om langzaam aan Pruisen te gewennen aan vrijzinniger regeeringsbeginselen - een heele onderneming, die alleen langzaam, langzaam aan kan slagen....

En Roosevelt? De man der handige reclame stoort zich evenmin aan de spottende, hier en daar vinnige opmerkingen in de pers aan zijn adres. Hij weet precies wat zijn landgenooten noodig hebben om iemand voor de tweede maal president te maken. Op zijn bescheiden terugtrekken in de Afrikaansche wildernissen, niet zonder handige reclame-berichten over zijn daden, afgewisseld door perioden van spannend stilzwijgen, volgt de onnavolgbare handigheid van zijn rondreis langs de Europeesche hoven, geaccompagneerd met uitlatingen over den wereldvrede, ontvangst door de eerste geleerde lichamen der wereld, populaire voordrachten, record slaande reistochten enz. enz. Maar hij wil immers geen president meer zijn!! Neen, dat zeide hij.... tenzij de toestand zijner partij dit eischt. En het toeval wil, dat dit meer en meer het geval blijkt. Merkwaardig toeval! Always Teddy! zooals zijn vijanden zijn wapenspreuk: ‘always ready’ plegen te vertalen.

Frankrijk staat voor een nieuwe wetgevende periode. De oude is in elk opzicht met een deficit geëindigd. De resultaten van het wanbeheer der laatste jaren vertoonen zich allerwege. In 4 jaren is het budget met 500 millioen jaarlijks gestegen, de schuld met 4 milliard vermeerderd, 't laatste budget met een leening van 200 millioen sluitend gemaakt, terwijl het einde der wassende uitgaven en der corruptie niet te zien is. Hoe het met de landsverdediging staat, blijkt tot veler schrik telkens bij interpellaties, als nog onlangs in den Senaat; toen Reymond de achterlijkheid op 't gebied der militaire luchtvaart onweersprekelijk in 't licht stelde, kon de minister alleen antwoorden: ‘je cherche ma voie’, en dat terwijl Duitschland en Engeland op de wegen door de lucht al een heel eind vorderen. De stakingen in de haven van Marseille zijn ongeveer chronisch, de laatste heeft 80 à 100 millioen verslonden. Reeds meer accentueert zich het overwicht van het Zuiden over 't Noorden: het Zuiden met geen 40% der bevolking en maar 23% van den rijkdom van Frankrijk, leverde in de laatste 10 jaren 77% der regeeringsper-

[p. 474]

sonen en afgevaardigden. De litteratuur, roman en tooneel, teekent van die machthebbers en hun intrigues de meest verachtelijke beelden, maar.... zij zijn de machthebbers, en weer bij deze verkiezingen hebben zij alles gedaan om zich de 15.000 frcs. die 't kamerlidmaatschap opbrengt (15 millioen per jaar uit de schatkist) te verzekeren. De oude misbruiken der officieele candidatuur, druk door de prefekten en de ‘délégués’ (een uitvinding uit de Combes-periode), zijn door minister Briand in treffende woorden te St. Chamond veroordeeld, doch 't is duidelijk uit allerlei berichten, dat hij ze niet vermocht af te schaffen. Het eenige bewijs van energie, door 't ministerie in den laatsten tijd gegeven, is het krachtig handhaven van de orde, te Parijs op 1 Mei door de C.G.T. ernstig bedreigd. Zeer opmerkelijk is, dat de socialistische leden der regeering, Briand en Millerand, 't levendigst het besef toonen, dat een regeering haar reden van bestaan heeft in 't handhaven der orde. Het bloed kruipt, waar het niet gaan kan!

Van de nieuwe Kamer is de horoskoop nog niet te trekken. Zij is verkozen onder den invloed van vrees, de macht, die steeds grooter wordt, hoe verder men op den demokratischen weg voortgaat. Vooreerst is er de vrees voor reactie, ‘la peur de ne pas paraître assez avancé,’ zooals Paul Dechanel onlangs zei. In 't radicale kamp leeft nog altijd de geest van den grootvader der partij, Léon Bourgeois, die toen hij bij zijn eerste ministerie eens gezegd had: ‘toujours à l'avant-garde’ op de vraag: ‘maar waarheen?’ antwoordde ‘peu importe’.

De vrees voor terugkeer van Combes' bloc schijnt tweeërlei gevolgen gekend te hebben, vooral in verband met den schrik van de financieele politiek, die Caillaux belichaamt. Het eene gevolg is, vooral bij de eerste stemming, eene kleine maar toch merkbare zwenking naar de gematigder partijen. Het tweede, bij de herstemming nog duidelijker dan op den eersten dag: een belangrijk verlies van de kern van 't bloc, de radico-socialisten, ten behoeve van de ‘geunificeerde’ socialisten. Maar, gelijk gezegd, de uitkomst is nog niet duidelijk te overzien, te minder daar de etiketten, waaronder men haar becijfert, minder dan ooit den waren stand van de partijen teruggeven. Alles hangt er van af, of met het vele nieuwe bloed, dat in de Kamer is gekomen, ook het gehalte, de karaktereigenschappen gewonnen zullen hebben. Zooveel is zeker: dit is de eerste verkiezing sedert jaren, die geen aanzienlijke verschuiving naar links te zien geeft. Meer te zeggen nu reeds, ware vermetel; maar er is althans stilstand op den weg naar de sociale ontbinding.

[p. 475]

En daar komt waarlijk nog de nota van den heer Van Heeckeren, ditmaal niet tegen Dr. Kuyper, maar tegen den minister Van Swinderen gericht: niets meer of minder dan een openlijke beschuldiging van misleiding der Staten-Generaal! Lieve hemel! Wordt het niet hoog tijd dezen rumoerigen ex-diplomaat te doen terugkeeren tot de rustigste rust? De man weet te veel voor zijn verstand, in ieder geval te veel van onze en an lerer staatsgeheimen!